Chỉ đồng ý đầu tư công 3 trong 8 dự án cao tốc Bắc - Nam

Trên cơ sở Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 45 (đợt 2), Tờ trình số 256/TTr-CP ngày 25/5/2020 của Chính phủ và tài liệu kèm theo, ngày 28/5/2020, Thường trực Ủy ban Kinh tế đã tổ chức phiên họp mở rộng thẩm tra sơ bộ (lần 2) Dự án.

Về các phương án điều chỉnh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết: Tại Tờ trình số 256/TTr-CP, Chính phủ đề xuất 03 phương án chuyển đổi các dự án thành phần đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) tại Nghị quyết số 52/2017/QH14 ngày 22/11/2017 của Quốc hội sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công. Cụ thể, phương án 1 chuyển đổi toàn bộ 8 dự án thành phần, bổ sung thêm vốn nhà nước; Phương án 2: chuyển đổi 5 dự án (Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây), bổ sung thêm vốn nhà nước; Phương án 3: chuyển đổi 3 dự án (Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây), bổ sung thêm vốn nhà nước.

Về phương án 1, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã kết luận không tán thành với Phương án này tại Kết luận Phiên họp thứ 45.

Về phương án 2, Thường trực Ủy ban Kinh tế thấy rằng, phương án này cũng không phù hợp với các yêu cầu tại Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đề xuất chuyển đổi sang hình thức đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công đối với dự án không có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển (đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết) và một số ít dự án có nhà đầu tư đã qua vòng sơ tuyển nhưng khả năng đấu thầu không thành công; vốn đầu tư công cho Dự án cần thực hiện đúng quy định của Luật Đầu tư công và Nghị quyết 52/2017/QH14 của Quốc hội, không bố trí bổ sung số vốn đầu tư công lớn cho Dự án sang Kế hoạch đầu tư công giai đoạn sau (2021 - 2025).

Có một số ý kiến về phương án 3. Cụ thể, ý kiến thứ nhất cho rằng, để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, đa số ý kiến cơ bản nhất trí với phương án chuyển đổi tối đa 03 dự án thành phần từ đầu tư theo phương thức PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công (đã bao gồm dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết là dự án không có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển). 

Phương án này có thể giảm thiểu tác động tiêu cực của việc hủy kết quả sơ tuyển, đồng thời đáp ứng yêu cầu chuyển đổi "số ít dự án"của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại kết luận phiên họp thứ 45 (đợt 2). 

Tuy nhiên, các ý kiến không nhất trí với việc lựa chọn dự án Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và dự án Phan Thiết - Dầu Giây để chuyển đổi vì các lý do: 02 dự án nêu trên có mức vốn nhà nước tham gia rất ít nhưng vẫn có từ 2 đến 3 nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển. Đây cũng là 02 dự án có lưu lượng nhu cầu vận tải cao nhất trong tổng số 08 dự án, nằm tại cửa ngõ các trung tâm kinh tế lớn của đất nước, kết nối thuận tiện với các tuyến cao tốc hiện hữu, có thể phát huy hiệu quả ngay. Đặc biệt, dự án Phan Thiết - Dầu Giây có tính hấp dẫn rất cao khi thời gian thu phí chỉ 14,58 năm (thấp nhất trong 08 dự án). Nhiều ý kiến cho rằng, 02 dự án này có tiềm năng, khả thi nhất để thực hiện theo hình thức PPP...

Một số ý kiến không tán thành việc chuyển đổi từ phương thức PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công vì các lý do: (1) tại kỳ họp thứ 8, Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật PPP nhằm mục tiêu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo cơ chế huy động các nguồn lực cho phát triển kết cấu hạ tầng; thể chế hóa các quan điểm, chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước; tạo lập cơ chế thực hiện dự án, lựa chọn nhà đầu tư cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả, đơn giản; thu hút tối đa và sử dụng hiệu quả nguồn lực của khu vực tư nhân, tạo động lực mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

Dự án được Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư từ năm 2017, trong quá trình triển khai đã hủy sơ tuyển một lần, đến nay đã có 19 nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển (mỗi dự án có ít nhất 02 nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển). Việc đề xuất chuyển đổi một số dự án thành phần đã có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển từ phương thức PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công là chưa phù hợp với chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và mâu thuẫn với mục tiêu xây dựng dự án Luật PPP, nhất là việc đề xuất nội dung này tại cùng kỳ họp xem xét thông qua dự án Luật PPP. Để bảo đảm nhất quán trong thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo điều kiện tối đa cơ hội đầu tư, kinh doanh cho khu vực tư nhân, tiết kiệm ngân sách nhà nước cho các nhu cầu thiết yếu, cấp bách khác, đề nghị tiếp tục thực hiện nghiêm Nghị quyết số 52/2017/QH14 của Quốc hội, tiến hành tổ chức đấu thầu các Dự án theo phương thức PPP.

Việc triển khai thực hiện các dự án theo phương thức PPP không chỉ huy động về vốn của khu vực tư nhân mà còn huy động nguồn lực lớn về khoa học, công nghệ, năng lực quản lý, niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp, sự minh bạch trong chính sách và môi trường đầu tư. Đối với các dự án không thu hút được nhà đầu tư, kể cả dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết, thay vì nhà nước phải bố trí một lượng vốn lớn để chuyển đổi sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công, chỉ cần điều chỉnh bổ sung mức hỗ trợ nhỏ (so với đề xuất) của Nhà nước sẽ hấp dẫn hơn trong thu hút các nhà đầu tư.

Ngoài ra, dự thảo Luật PPP hiện nay đã có nội dung quy định cơ chế chia sẻ rủi ro theo doanh thu, do đó các dự án PPP sẽ hấp dẫn hơn trong việc thu hút các nguồn vốn tín dụng; Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự kiến sẽ được cơ quan có thẩm quyền tăng vốn điều lệ trong thời gian tới sẽ là cơ sở để Tổ chức tín dụng này tăng mức tín dụng tài trợ cho Dự án. 

Có ý kiến nhất trí với số lượng và phương án lựa chọn dự án thành phần của Phương án 3 do Chính phủ đề xuất và cho rằng, việc lựa chọn dự án Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và dự án Phan Thiết - Dầu Giây là phù hợp do 02 dự án này có số vốn huy động lớn, nhà đầu tư khó có thể huy động được vốn tín dụng trong thời điểm hiện nay. Việc lựa chọn 02 dự án này sẽ bảo đảm cho sự thành công khi chuyển đổi sang hình thức đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công...

Đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Kinh tế nhất trí với loại ý kiến thứ nhất. Theo đó chỉ chuyển đổi tối đa 03 dự án thành phần, đồng thời đề nghị xem xét lựa chọn thứ tự ưu tiên dự án chuyển đổi theo nguyên tắc mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nêu tại Phiên họp thứ 45. Cụ thể: dự án không có nhà đầu qua vòng sơ tuyển (Vĩnh Hảo - Phan Thiết); có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển nhưng khả năng đấu thầu không thành công; không bố trí bổ sung số vốn đầu tư công lớn. Ngoài ra, cũng cần quan tâm hạn chế đến mức thấp nhất tác động tiêu cực đến các nhà đầu tư đã qua vòng sơ tuyển khi phải hủy kết quả sơ tuyển để chuyển sang đầu tư 100% vốn đầu tư công.

Cho ý kiến về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết: Việc điều chỉnh này đã được xin ý kiến của Bộ Chính trị. Theo đó, Bộ Chính trị cũng đã có kết luận là không đồng ý về việc điều chỉnh cả 8 dự án sang đầu tư công mà xem xét một số dự án sang đầu tư công và giao cho Ban cán sự Đảng của Chính phủ và Đảng đoàn của Quốc hội bàn bạc, thống nhất.

Theo tinh thần trên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đồng ý với việc chọn phương án 3 và thống nhất với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội là không để số vốn thực hiện dự án sang nhiệm kỳ sau. Dự án không có nhà đầu qua vòng sơ tuyển (Vĩnh Hảo - Phan Thiết) thì chắc chắn là phải chuyển đổi sang đầu tư công. Còn 2 dự án Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và dự án Phan Thiết - Dầu Giây có nối với Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh đều có lưu lượng xe đi lại rất lớn. Hai dự án này có nguồn vốn đầu tư của Nhà nước ít mà huy động nguồn vốn của đối tác tư nhân nhiều nên nhà đầu tư còn e ngại trong vấn đề vốn để thi công nên có thể điều chỉnh chuyển từ đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) sang đầu tư công.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng cũng thống nhất với với phương án 3, chuyển 3 dự án sang đầu tư công. Đó là dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và Phan Thiết - Dầu Giây chuyển sang đầu tư công. Theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng, việc thực hiện 3 dự án này phải đảm bảo yếu tố thời gian triển khai nhanh nhất và thu hồi được vốn nhanh qua thu phí, khai thông được giao thông ở vành đai 2, vành đai 3 thực sự hiệu quả. Việc đấu thầu các dự án nên được mở rộng và quyền quyết định là của Nhà nước.

Nêu quan điểm về sự điều chỉnh trên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải chọn dự án đang gặp bức xúc về lưu lượng giao thông để thực hiện. Vì vậy, phương án chuyển 3 dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và Phan Thiết - Dầu Giây sang đầu tư công là hợp lý. Tuy nhiên, khi chuyển 3 dự án trên sang đầu tư công thì cũng phải tính đến áp lực ngân sách Nhà nước vì chúng ta chưa lường trước được việc hụt thu trong năm 2020 và năm 2021.

Kết luận tại phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển khẳng định: Sau khi nghe Tờ trình của Chính phủ việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 đã cho thấy, Chính phủ đã có sự thay đổi so với quan điểm trước đây là chuyển cả 8 dự án còn 3 dự án theo phương thức PPP sang đầu tư công.

Trên cơ sở Tờ trình của Chính phủ, báo cáo thẩm tra Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất chỉ chuyển đổi những công trình không có nhà đầu tư là dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết và lựa chọn 2 dự án thấy có ý nghĩa quan trọng nhất giải quyết được vấn đề cấp bách về giao thông và xử lý được những vấn đề trong phát triển giao thông hiện nay. Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất theo phương án thứ 3 của Chính phủ là ngoài dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết thì có thêm 2 dự án Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và Phan Thiết - Dầu Giây là sẽ sử dụng ngân sách của Nhà nước để đầu tư.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển yêu cầu Chính phủ trình lại Tờ trình với một quan điểm chọn một phương án thống nhất chứ không nên đưa cả 3 phương án. Các dự án khi chuyển đổi sang đầu tư công vẫn phải thực hiện các thủ tục đấu thầu theo quy định. Theo Luật Quản lý tài sản công, tất cả các khoản đầu tư của Nhà nước đều phải thực hiện thu phí để thu hồi vốn do Nhà nước đầu tư. Trên cơ sở đó, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội thẩm tra lại Tờ trình để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV.