"Chôn báu vật" gì cho 500 năm sau?

Một thiết bị hợp kim đặc biệt (với kích thước dự kiến: cao 2,1m, đường kính 1,4m, dung tích 500l), trong đó cất giữ những "báu vật quý giá" sẽ được niêm phong và hạ thổ tại "Công viên Lưu giữ thời gian" vào đúng ngày kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long. Để làm gì? Để... 500 năm sau sẽ đem ra triển lãm.

Đó là nội dung dự án "Lưu giữ thời gian" do Quỹ Văn hóa Hà Nội phối hợp với Công ty TNHH Mega Hàn Quốc tổ chức.

Báu vật lưu trữ đó sẽ là gì? Đọc dự án, người ta có cảm giác chung chưa thật sự xứng tầm với 500 năm chờ đợi.

Chiếc hộp bí mật

Thật ra, trên thế giới hay như ở nước ta, hình thức lưu truyền hoặc gửi thông điệp nào đó cho thế hệ mai sau về một sự kiện nào đó đã từng được thực hiện.

Có thể thấy, năm 1970, tại cuộc triển lãm quốc tế Export ở Osaka Nhật Bản cũng đã từng làm, rồi Bức thư kỷ niệm 100 năm ngày sinh V.I Lênin ở thành phố Ulianốp và nhiều nơi khác trên thế giới.

Và ngay ở nước ta cũng có một bức thư của các thế hệ công nhân Việt Nam xây dựng Nhà máy thủy điện Sông Đà được chôn vào lòng đất tỉnh Hòa Bình gửi cho các thế hệ tương lai. Song mỗi một sự kiện, hoàn cảnh đều chứa đựng nội dung và cách thức thể hiện khác nhau nhằm làm bật lên ý nghĩa lịch sử, văn hóa.

Dự án Lưu giữ thời gian đã "kế thừa" sáng kiến đi trước. Thiết bị hợp kim đặc biệt như trên dự kiến sẽ được đặt tại Công viên "Lưu giữ thời gian" vào đúng ngày giải phóng Thủ đô 10-10-2010.

Sau 500 năm, vào năm 2510, thiết bị sẽ được mở ra và một cuộc triển lãm sẽ được tổ chức để trưng bày những tư liệu đã được lưu giữ.

Trong cuộc họp đưa ra lấy ý kiến giới nghiên cứu, quản lý, dự án "Lưu giữ thời gian" do Quỹ Văn hóa Hà Nội tổ chức mới đây đã nhận được nhiều tán thưởng.

Hầu hết các ý kiến đều đánh giá cao ý tưởng và xem đây là một trong những hình thức khá trọng tâm kỷ niệm trọng thể 1.000 năm Thăng Long vào năm 2010.

Tuy nhiên, điều khiến ai cũng cảm thấy băn khoăn là dự án "Lưu giữ thời gian" chưa trả lời được những câu hỏi, ví như "Lưu giữ thời gian" đề cập đến cái gì (cụ thể, đặc trưng) của mảnh đất Kinh kỳ - văn hiến, đồng thời hình thức thể hiện như thế nào để tạo được ý nghĩa, ấn tượng?

"Báu vật" cho 600 năm sau là gì?

Hiện vật, hình ảnh... chứa đựng bên trong của cái gọi là hợp kim đặc biệt đó là gì? Dự án "Lưu giữ thời gian" dự định sẽ "phát động cuộc thi nhằm lựa chọn những đồ lưu niệm (kỷ vật, bưu thiếp, áp phích, bài hát kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội), và tên của những tác giả đoạt giải cũng sẽ được lưu giữ cùng hiện vật".

Cách thức phát động cuộc thi để làm phong phú, chất lượng nội dung lưu giữ bên trong là cách làm hay, "dân chủ". Tuy nhiên thẳng thắn mà nói, đầu bài đặt ra chưa thật chuẩn.

Chẳng lẽ, thế hệ mai sau khi được xem những hiện vật, hình ảnh lưu giữ trong cái hộp thời gian của 500 năm trước chỉ có thế này thôi sao, mặc dù thế hệ trước đã bỏ nhiều công sức để lựa chọn!

Nếu để xem những hiện vật đó (cho dù có được thế hệ hôm nay lựa chọn công phu) thì thế hệ mai sau cũng có thể vào các bảo tàng quốc gia để quan sát chắc còn hay hơn, nhiều ý nghĩa hơn và đặc biệt có nhiều hiện vật, hình ảnh còn "độc nhất vô nhị hơn".

Vậy cái khác giữa nội dung "Lưu giữ thời gian" và các bảo tàng là gì, bên nào trội hơn?

Hãy tin rằng, sự cố gắng đến mấy nhằm lựa chọn hiện vật, hình ảnh để trong Hộp Lưu giữ thời gian cũng không thể nào bằng được hàng nghìn hiện vật, hình ảnh trong bảo tàng, đó là chưa nói đến hình thức lưu giữ cuộc sống hôm nay bằng phương tiện tiên tiến. Bởi thế thật khiên cưỡng khi chỉ chăm chú thực hiện nội dung bằng một hình thức đó.

Nên chăng, chúng ta tổ chức phát động cuộc thi viết bức thông điệp để gửi cho thế hệ mai sau với hình thức thể hiện hoành tráng, quy mô, trong có nhiều chữ ký của nhân dân?

Điều chúng ta luôn đòi hỏi là nội dung gửi gắm cho thế hệ mai sau phải thật sự độc đáo, giàu giá trị và ý nghĩa, chứ không nên khuôn cứng vào một cái gì thật cụ thể. Còn chọn hiện vật để vào trong hộp thời gian đó sẽ gây ra nhiều tranh cãi mà không có điểm kết.

Nên tổ chức thi mẫu thiết kế

Chỉ có điều, dự án vẫn chưa làm cho người ta cảm thấy hài lòng về hình thức. Trước hết, vì sao cứ phải là một hộp thiết bị bằng hợp kim đặc biệt với những kích thước, đường kính, dung tích như vậy?

Vẫn biết rằng, sẽ chưa thể định hình được một hộp kim loại ấy như thế nào, hình hài ra sao vì phải chờ, nhưng quy ước bằng những con số như trên có thể sẽ áp đặt những người tham gia thiết kế.

Kiểu dáng chiếc hộp hoặc hình dạng khác có thể nói là rất quan trọng, bởi lẽ chính điều đó cũng sẽ góp phần cho thế hệ mai sau nhận biết được rằng, tại thời điểm hạ thổ chiếc hộp hoặc hình dạng khác đã được thế hệ trước mày mò, nghiên cứu và sáng tạo nên, biểu hiện một trình độ nhất định.

Với những lý do đó, nên chăng không quy ước con số cụ thể, hình dạng cụ thể, chiếc hộp cụ thể mà nên tổ chức thi rộng rãi, để cho mọi người tham gia mặc sức sáng tạo rồi sau đó Ban tổ chức sẽ lựa chọn.

"Lưu giữ thời gian" - cần xem lại tên gọi

Cũng trong dự án này, tên gọi "Lưu giữ thời gian" khiến cho nhiều người có cách hiểu mơ hồ. Làm sao mà lưu giữ được thời gian, bởi lẽ theo quy luật, nó cứ lặng lẽ trôi đi ngày này qua tháng khác, không thể "nắm, bắt" một cách cụ thể được.

Một số nhà nghiên cứu thì nhận được câu trả lời rất chung rằng, tên gọi của dự án cần phải được thay đổi sao cho phù hợp với ý tưởng ban đầu của nó, còn cứ để như hiện nay vẫn còn rất chung chung, không gắn liền với sự kiện lịch sử nào.

Ngoài ra, dự án còn dự định đặt đồng hồ đếm ngược, và dự định đặt "Công viên lưu giữ thời gian" tại Công viên Hòa Bình.

Một chi tiết không thể không nhắc tới trong dự án này là thời gian 500 năm mới "khai quật" hộp. Nhiều ý kiến cho rằng, đây là khoảng thời gian quá dài, do đó cần phải suy nghĩ lại khoảng thời gian sao cho phù hợp.

Cho đến thời điểm này, dự án cũng chỉ dừng lại ở mức ý tưởng và có sự tham gia góp ý của một số nhà nghiên cứu, quản lý, trước khi được phê duyệt.

 Q.T (Theo TT&VH)