Con đường chọn lựa Tổng giám đốc WTO và khó khăn phía trước

Người đứng đầu tiếp theo của WTO sẽ là trung gian cho các cuộc đàm phán thương mại quốc tế giữa bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng do đại dịch COVID-19 và áp lực cải cách các quy tắc thương mại.

Các ứng cử viên được trao khoảng hai tháng để vận động cho đến ngày 7/9. Thông thường, điều này sẽ gồm nhiều chuyến đi đến thủ đô các quốc gia, nhưng với đại dịch COVID-19, phần lớn hoạt động trong số đó được thực hiện ở định dạng trực tuyến.

Giai đoạn tiếp theo sẽ là sàng lọc ứng viên và tiến tới đưa ra quyết định cuối cùng.

WTO là một tổ chức do các thành viên điều hành, quyết định đạt được từ sự đồng thuận giữa 164 quốc gia. Ba đại sứ WTO, chủ tịch các ủy ban hàng đầu sẽ dẫn đầu quá trình lựa chọn, tìm ra những ứng viên có sự hỗ trợ rộng nhất.

Trong một quá trình kéo dài hai tháng, các thành viên sẽ đưa ra những lựa chọn ưu tiên của họ, không xếp hạng hay phủ quyết ai cả. Nếu tất cả các thành viên không thể đạt được sự đồng thuận, việc bỏ phiếu bầu tổng giám đốc tiếp theo được coi là phương sách cuối cùng.

Quá trình trên không phải lúc nào cũng hoạt động trơn tru. Năm 1999, việc cựu Thủ tướng New Zealand Mike Moore trở thành lãnh đạo WTO và tiếp đó năm 2002 là lần chọn lựa chính trị gia Thái Lan Sup Supai Panitchpakdi đã chia rẽ các thành viên WTO. Một thỏa hiệp cuối cùng được đưa ra cho nhiệm kỳ của họ là rút ngắn từ 4 xuống còn 3 năm.

Bởi vì nhiệm kỳ của ông Azevedo sẽ kết thúc trước khi người thay thế ông nhậm chức, các thành viên cũng phải đồng ý về một tổng giám đốc tạm thời trong số bốn cấp phó của Azevedo.

Thỏa thuận Marrakesh thành lập WTO năm 1995 không đưa ra mô tả chi tiết về vai trò của Tổng giám đốc mà trách nhiệm sẽ có sự khác biệt.

Trong bối cảnh hiện tại, người đứng đầu WTO sắp tới dự kiến sẽ bổ nhiệm bốn cấp phó mới, trình bày các đề xuất ngân sách và chủ trì ủy ban đàm phán thương mại giám sát các hiệp định đa phương, ví dụ như về trợ cấp đánh bắt cá. Tổng giám đốc WTO mới cũng có thể can thiệp vào các tranh chấp thương mại hay trở thành một nhà hòa giải trung lập giữa các bên.