Con rể trở lại Trung Đông, “gỡ rối” hòa bình cùng Tổng thống Trump

Jared Kushner, con rể của Tổng thống Donald Trump, đồng thời giữ chức cố vấn phụ trách ngoại giao Trung Đông đã đến Israel vào hôm nay (21/6), và có các cuộc gặp gỡ với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas cùng một số nhân vật cấp cao khác. Tháng trước, trong chuyến công du đến Israel, Tổng thống Trump từng nói, việc nuôi dưỡng mối quan hệ giữa Israel và Arab Saudi có thể giúp cho sự hình thành thỏa thuận hòa bình tại Trung Đông – điều mà Tổng thống Obama và những người tiền nhiệm trước đó chưa từng thành công.

Trở lại chỉ sau một tháng

Sự trở lại của Kushner ngay sau chuyến thăm của ông Trump đã “làm dấy lên những lo ngại”, Dan Shapiro, đại sứ Mỹ tại Israel dưới thời ông Obama nhận xét.

Jared Kushner và Tổng thống Trump trong chuyến công du đến Israel và bờ Tây tháng trước

Trong khi cả Netanyahu và Abbas đều nói, họ hào hứng trước khả năng hồi sinh các cuộc thương lượng hòa bình dưới thời chính quyền mới, những dấu hiệu của sự hòa giải trong chuyến thăm của Tổng thống Trump dường như đã biến mất. Hôm thứ Ba (20/6), Thủ tướng Netanyahu viết trên Facebook, ông tự hào được động thổ khu định cư bờ Tây mới đầu tiên của Israel trong nhiều thập kỷ, hoàn thành cam kết với những cư dân bị sơ tán khỏi khu vực định cư bất hợp pháp hồi đầu năm. Người phát ngôn viên của ông Abbas đáp trả, dự án này có thể “phá hủy” những nỗ lực mà Kushner đang tiến hành.  

Hãng tin Bloomberg dẫn lời nguồn tin nội các Israrel cho biết, hiện mối quan tâm chính của ông Netanyahu là xây dựng mối quan hệ với các quốc gia Arab trong Vịnh Ba Tư. “Có khả năng rất lớn là chúng tôi sẽ sớm thiết lập quan hệ với cái gọi là liên minh Saudi,” Bộ trưởng truyền thông Israel Ayoob Kara chia sẻ. “Vấn đề Palestine đứng thứ 3 trong chương trình nghị sự hôm nay,” ông tiết lộ, xếp sau hai mối lo ngại an ninh mà Israel và các quốc gia Saudi cùng chia sẻ, là Iran và chủ nghĩa khủng bố.

Cần thiết một nhạc trưởng từ Washington

Theo một thông cáo báo chí phát đi từ Nhà Trắng, đặc phái viên ngoại giao của Kushne và ông Trump, Jason Greenblatt – người từng tháp tùng Tổng thống đến Arab Saudi, Israel và bờ Tây, lần này trở lại Trung Đông để tìm hiểu “những ưu tiên và các bước đi tiềm năng tiếp theo” của cả ông Netanyahu và Abbas. Hôm thứ Hai (19/6), ông Greenblatt viết trên Twitter rằng, ông đã cầu nguyện cho hòa bình tại Bức tường phía Tây, và gọi điện an ủi gia đình một cảnh sát người Israel bị thiệt mạng trong cuộc đụng độ với người Palestine hồi tuần trước.

“Những vụ việc như thế này càng khẳng định tại sao cần phải hiện thực hóa tầm nhìn của Tổng thống Trump về một Trung Đông không còn mối đe dọa khủng bố hoặc chủ nghĩa cực đoan,” Greenblatt phát biểu. Ông và Thủ tướng Netanyahu đã có cuộc gặp mặt vào chiều thứ Ba (20/6).

Arab Saudi và các láng giềng Vùng Vịnh đã phát tín hiệu sẵn sàng cải thiện mối quan hệ không chính thức với Israel. Tuy nhiên, các nhà ngoại giao kỳ cựu nhận định, điều này còn tùy thuộc vào việc liệu Israel có chủ động rút khỏi lãnh thổ bờ Tây và cam kết tình trạng một Nhà nước Palestine, như trong Sáng kiến hòa bình Arab năm 2002 hay không. Kế hoạch này cũng ám chỉ đến “quyền được trở về” Israel của hàng triệu người Palestine và tổ tiên của họ - một yêu cầu đã bị Israel kiên quyết từ chối.

Nimrod Novik, một đặc phái viên lâu năm của cựu Thủ tướng Israel Shimon Peres phân tích, Kushner và Greenblatt e ngại rằng tiến trình đang đi quá nhanh, và muốn chắc chắn cả Israel và Palestine đều sẵn lòng đưa ra các thỏa thuận.

“Không bên nào tin tưởng người kia, vì vậy anh cần phải có một nhạc trưởng tại Washington, để đảm bảo rằng, không ai cảm thấy tồi tệ khi điều gì đó mang tính xây dựng được thực hiện,” ông Novik nói.

Tăng tốc trước các cuộc điều tra từ Washington

Một số chuyên gia khác cho rằng, ông Trump cần phải nhanh chóng đưa ra thỏa thuận trước khi các cuộc điều tra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lực Tổng thống của ông. Sau khi lần lượt gặp gỡ Abbas và Netanyahu tại Nhà Trắng, và đến tận Trung Đông để thăm viếng, Tổng thống Trump đã “đạt được lực đòn bẩy tối đa”, cựu đại sứ Shapiro nhận định. “Rất khó để bất kỳ bên nào trong khu vực nói Không với ông Trump,” Shapiro phân tích. “Nếu các cuộc điều tra kéo dài quá lâu khiến các câu hỏi về tương lai chính quyền Trump xuất hiện, điều này sẽ ảnh hưởng đến lực đòn bẩy trên.”

Nhà lãnh đạo Abbas từng tuyên bố, ông sẽ không tham gia bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào, trừ khi Israel dừng việc xây dựng tất cả các khu định cư. Mặc dù gần đây, dường như điều kiện này đã không còn chắc chắn như trước, thông báo của Thủ tướng Netanyahu về một khu định cư mới ngay trước thềm chuyến công du của Kushner, đã nhận được phản ứng dữ dội từ Palestine.

Liệu ông Netanyahu và Abbas có đủ niềm tin lẫn nhau cho một thỏa thuận hòa bình?

“Đây là một sự leo thang nghiêm trọng,” người phát ngôn của ông Abbas khẳng định. “Đó là một sự cố gắng nhằm phá hoại các nỗ lực của chính quyền Mỹ.”

Truyền thống hợp tác “trong bóng tối’ giữa Israel và Arab Saudi

Thông qua sự trung gian của Mỹ, Israel và Arab Saudi đã thảo luận nhiều tiềm năng cho thấy dự định phát triển quan hệ ngoại giao mở, một khi cuộc xung đột với Palestine được giải quyết, Bộ trưởng Kara dự đoán.

Cả hai quốc gia này từng có truyền thống hợp tác quốc phòng “trong bóng tối.” Saudi tỏ ra quan tâm đến công nghệ an ninh mạng, nông nghiệp… của Israel. Trong số các vấn đề đã được nhắc tới, bao gồm cả việc để các công ty Israel hoạt động tại Arab Saudi, và cho phép các chuyến bay của Israel bay qua không phận nước này.  

Mặc dù vậy, Joshua Teitelbaum, một học giả cấp cao tại Đại học Bar Ilan khẳng định, Arab Saudi sẽ không tiến hành các hành động này, nếu Israel không có những bước đi quyết định, khiến các nhà lãnh đạo Vùng vịnh cảm thấy họ đã giành được những thắng lợi cho phía Palestine thông qua thương lượng. Đó có thể là việc thả tù nhân, mở rộng quyền xây dựng tại bờ Tây hoặc xóa các điều kiện tại Gaza…

(Theo Bloomberg)