ĐBQH đề xuất triển khai mô hình đường sắt đô thị tư nhân như Tokyo

Việc khó nhưng quyết tâm cao như chống Covid thì sẽ thành công

Sáng 3/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước 2020; kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2021. ĐBQH Nguyễn Phi Thường (đoàn Hà Nội) đã đề cập tới hàng loạt tồn tại của việc triển khai đường sắt đô thị.

ĐB Thường nhấn mạnh, theo thống kê, TP Hồ Chí Minh thiệt hại mỗi năm 6 tỷ USD do tắc đường, kẹt xe. Do đó, với hai TP lớn là TP Hồ Chí Minh và TP Hà Nội, việc đưa ra giải pháp xử lý được là xem là "cứu cánh".

Hiện cả hai TP xác định có khoảng 8 tuyến đường sắt. Tại TP HCM, tổng chiều dài là 225 km, tổng mức đầu tư 25 tỷ đô. Tại TP Hà Nội, tổng chiều dài là hơn 318 km, tổng mức đầu tư 30 tỷ đô.

Theo ĐB Thường, việc xây dựng các tuyến đường sắt hiện nay có nhiều vấn đề "mẫu số chung", đó là dù tổng mức đầu tư lớn nhưng vẫn đội vốn nhiều và chậm tiến độ, gây bức xúc dư luận. Điển hình là dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, Bến Thành – Suối Tiên, Bến Thành – Tham Lương…

Về nguyên nhân gây ra bất cập trong triển khai đường sắt đô thị, ĐB đoàn Hà Nội đề cập tới ba vấn đề. Thứ nhất là về quy hoạch đô thị, giao thông đô thị: "Làm sao để dự án gắn kết không gian đô thị, tích hợp với đời sống đô thị. Đô thị của TP HCM và Hà Nội hiện nay thiếu không gian đi bộ, nhiều khu phát triển tự phát. Đây là những mảng "đặc" trong đô thị khiến xe cộ gần như không thể xuyên qua và vận tải công cộng không thể lưu thông. Cũng vì thế "bộ ba đặc biệt" là cảnh quan nhà phố - kinh tế vỉa hè – văn hóa xe máy có thể coi là đặc trưng của đô thị Việt Nam. Xe máy duy trì vị trí độc tôn và tiếp tục hứa hẹn cạnh tranh cực mạnh của đường sắt đô thị", ĐB Thường nêu thực trạng.

Ông cũng chỉ ra thêm rằng, đường sắt đô thị mới chỉ tập trung vào yếu tố khả thi, kỹ thuật, ít chú ý tới sự liên kết phát triển không gian đô thị. Để một hệ thống đường sắt đô thị tồn tại theo đúng nghĩa vận tải công cộng lớn thì phải có lượng người tham gia đông tương ứng. Việc đó chủ yếu phụ thuộc vào sự tiện nghi, phù hợp kết nối giữa nhà ga và đô thị.

"Một chuyên gia cho rằng, xong tuyến Metro mới được 1/3 chặng đường. 1/3 còn lại là mạng lưới bãi xe xung quanh và xe bus trung chuyển. 1/3 cuối cùng là phát triển các dự án cao tầng dọc, quanh Metro trong bán kính 500m – 800m, phải quy hoạch phát triển đồng bộ xây dựng dịch vụ thương mại, chung cư, cao ốc văn phòng… Nếu không thuận lợi thì người dân ít lựa chọn", ĐB phân tích, đồng thời nhấn mạnh rằng cần nghiên cứu kiểu "đo ni đóng giày" cho từng tuyến đường sắt tại từng đô thị, coi cải tạo đô thị là nhiệm vụ không tách rời xây dựng đường sắt đô thị.

Thứ hai, theo ĐB Nguyễn Phi Thường, hiện Việt Nam chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn hệ thống đường sắt đô thị nên khi triển khai dự án khá khó khăn. Để giảm chi phí, tăng kinh phí hoạt động, cần khẩn trương tính tới việc nội địa hóa, làm chủ công nghệ càng nhanh càng tốt.

"Các tuyến đường sắt hầu hết là triển khai từ vốn ODA nhưng cũng khó khăn. Đề nghị Nhà nước triển khai mô hình đường sắt đô thị tư nhân như Tokyo để các nhà đầu tư tư nhân tham gia đầu tư, hưởng lợi từ sự phát triển không gian đô thị", ĐB Thường đề xuất.

Cuối cùng, dự án Cát Linh – Hà Đông được cử tri Hà Nội đặc biệt quan tâm, đã nhiều lần chất vấn Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải. Dự án này còn nhiều vướng mắc như kết luận kiểm toán Nhà nước, nghiệm thu, an toàn hệ thống. ĐBQH đoàn TP Hà Nội đề nghị Chính phủ, Quốc hội quan tâm chỉ đạo tháo gỡ để cuối năm vận hành, không để tiếp tục sai hẹn và kéo dài gây bức xúc dư luận. "Việc khó nhưng thống nhất quyết tâm cao như chống COVID-19 sẽ thành công", ĐB này nói.

Các dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư cũng bộc lộ nhiều vấn đề

Liên quan đến nội dung giao thông đường sắt đô thị, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể cho rằng, đây là loại hình giao thông hiện đại, giúp cho việc tránh ùn tắc giao thông rất hiệu quả, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM…

Trong thời gian qua, cả Bộ GTVT, TP HCM, TP Hà Nội cũng làm chủ đầu tư của nhiều dự án. Tuy nhiên, trong thời gian qua đã bộc lộ nhiều vấn đề, đặc biệt là vấn đề chậm tiến độ. Theo Bộ trưởng, Chính phủ cũng đã chỉ đạo rất quyết liệt về vấn đề này.

Và qua những dự án hiện nay, Bộ GTVT cũng đã rút ra nhiều bài học sâu sắc liên quan đến quy hoạch, đó là phải làm sao đáp ứng được yêu cầu phát triển. Bên cạnh đó, trong quá trình chuẩn bị đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư, lựa chọn đối tác, tổ chức đấu thầu… phải rút ra những bài học kinh nghiệm để làm sao lựa chọn được những công nghệ, nhà thầu tốt… Đặc biệt, phải quyết liệt với dự án EPC, những dự án cần giải phóng mặt bằng sạch.

"Chúng ta cần phải có những giải pháp rõ ràng để từ đó xác định giá trị, tránh tình trạng phải điều chỉnh giá. Đối với những ý kiến của ĐBQH và dư luận xã hội, chúng tôi sẽ tiếp thu và thời gian tới sẽ cùng với các thành phố lớn tham mưu Chính phủ tốt hơn để những dự án khởi công mới sẽ tránh lặp lại tình trạng như hiện nay", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh./.