(Tổ Quốc) - Đốt đồ mã một cách ồ ạt, vô tội vạ, không nhận thức đúng về văn hóa truyền thống thì không thể hiện được hiếu đễ với tổ tiên, thần thánh mà thậm chí còn là “lừa” tổ tiên, thần thánh.
Ngày 22/2, Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam yêu cầu các Tự viện hướng dẫn đồng bào Phật tử và bà con loại bỏ mê tín dị đoan, đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo và các hình thức khác trái với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc và văn hóa Phật giáo Việt Nam. Chủ trương này đã nhận được sự đồng thuận của nhiều nhà nghiên cứu.
Sai lầm trong nhận thức
Theo Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, GS Trần Lâm Biền, đồ mã, vàng mã xuất hiện từ thời Đường (Trung Hoa). Khi chưa có đồ mã, vàng mã, những người quyền quý chết đi thường chôn theo vàng bạc, thậm chí chôn theo cả thê, thiếp. Đồ mã, vàng mã ra đời thay thế cho những đồ thật phải táng theo người chết. “Khởi đầu của vàng mã có tính tích cực nhưng chỉ đúng với hoàn cảnh lịch sử của thời đó”- GS Trần Lâm Biền nhận định.
 Đốt đồ mã là không đúng với giáo lý nhà Phật (ảnh Giacngo.vn) |
Ông cũng cho biết thêm, đồ mã, vàng mã theo quan niệm chỉ để dùng cho thế giới cõi âm, phía dưới. Còn thế giới thần linh (trời), phía trên thì không dùng đồ mã. Tuy nhiên, đại đa số người dân khi đốt đồ mã không hiểu điều này. “Nếu đặt vấn đề thần linh là những đấng tối cao, khổng lồ như quan niệm của người dân thì mấy đồ mã như quần áo, ngựa xe kia, thần linh có sử dụng được không”- GS Trần Lâm Biền đặt câu hỏi.
Cũng từ quan điểm này, GS Trần Lâm Biền khẳng định: “Hiện nay, người ta quan niệm “trần sao âm vậy”, đó là áp đặt quan điểm của người ở thế giới này lên thế giới khác (nếu có). Vì vậy, nào là máy bay, ô tô, xe máy, nhà lầu… được làm để đốt xuống cho người âm. Cùng với đó là quan niệm đốt nhiều lộc nhiều, người dân đua nhau mua đồ mã đem đốt. Nhận thức sai lầm đẩy việc sử dụng đồ mã trượt dài trên sai lầm. Dùng đồ mã với lòng tin mù quáng, nên không khác gì đem đồ giả lừa bịp tổ tiên, thần thánh”.
Còn theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn- Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, việc không đốt vàng mã là hợp lý với giáo lý nhà Phật và đời sống hiện nay. Tuy nhiên, không thể phủ nhận, đốt vàng mã, đồ mã có ý nghĩa tích cực nhất định.
“Vàng mã, đồ mã là phương tiện kết nối âm dương, là sự chăm sóc của người sống cho người chết, thể hiện sự hiếu đễ của con người với tổ tiên, thần linh. Bên cạnh đó, nghề làm đồ mã cũng đem lại công ăn việc làm cho một bộ phận lớn người dân. Nhưng đốt quá nhiều, đua tranh trong xã hội với quan niệm đốt càng nhiều càng có nhiều lộc là sai lầm. Chưa kể, tâm lý đó bị lợi dụng bởi những thầy cúng, thầy bói không có tâm, yêu cầu lễ nhiều, đồ mã lớn dẫn đến nhiều hệ lụy”- PGS.TS Bùi Hoài Sơn chia sẻ.
Cấm hay hạn chế?
Từ nhiều năm qua, đã có nhiều hệ lụy từ việc đốt đồ mã tràn lan. Chính phủ cũng đã có nhiều văn bản liên quan để hạn chế việc này. Theo đó, Điều 18 Quy định về nếp sống văn hóa trong Nghị định 75/2010/NĐ-CP ban hành ngày 12/7/2010 Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hoá có quy định đốt đồ mã tại nơi tổ chức lễ hội, di tích lịch sử - văn hoá, nơi công cộng khác sẽ bị phạt từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng.
 Dùng đồ mã với lòng tin mù quáng, nên không khác gì đem đồ giả lừa bịp tổ tiên, thần thánh (ảnh Dân trí) |
Sau đó, Nghị định 158/2013/NĐ-CP của Chính phủ về “Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo” được ban hành năm 2013. Trong Điều 15 của nghị định này với nội dung xử phạt khi vi phạm quy định về nếp sống văn hóa, cũng nêu: “Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng đối với hành vi đốt vàng mã không đúng nơi quy định tại nơi tổ chức lễ hội, di tích lịch sử - văn hóa”.
Dù đã có chế tài, song ở các địa phương, các cơ sở thờ tự, lực lượng giám sát còn mỏng, nên hầu như không có việc xử phạt.
Việc Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam yêu cầu các Tự viện hướng dẫn đồng bào Phật tử và bà con loại bỏ mê tín dị đoan, đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo và các hình thức khác trái với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc và văn hóa Phật giáo Việt Nam được cho là cần thiết và sớm có sự bắt tay vào cuộc của ngành văn hóa các địa phương, Ban quản lý, chủ các cơ sở thờ tự…
GS Trần Lâm Biền cho rằng, cùng với các cơ sở thờ tự, ngành văn hóa các địa phương cần sớm tuyên truyền để người dân hạn chế đốt đồ mã, chỉ sử dụng tượng trưng, vừa đủ để thể hiện tấm lòng.
Đồng quan điểm, PGS.TS Bùi Hoài Sơn cũng bày tỏ: “Với thói quen người dân, bỏ ngay việc đốt đồ mã, vàng mã thì khó nhưng cần hạn chế và hạn chế được là rất tốt”.
PGS. TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, có nhiều cách hạn chế việc này như nâng cao nhận thức của người dân, chỉ đốt vàng mã theo nghi thức tượng trưng, là hình thức bày tỏ lòng hiếu đễ với người đã khuất, thần linh. Bên cạnh đó, người đứng đầu các cơ sở thờ tự, các đền, chùa vận động người dân đến đền, chùa không nên đốt vàng mã, đồ mã đúng theo tinh thần của công văn của Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam./.
