Trong những năm gần đây, đời sống văn học nghệ thuật đã rộ lên một phong trào đọc hồi ký chiến tranh, trong đó có hồi ký của các tướng lĩnh và nhật ký của các liệt sĩ, các cựu chiến binh. Lịch sử dân tộc Việt Nam trong suốt thế kỷ XX gắn liền với các cuộc chiến tranh chống xâm lược.
Trong những năm gần đây, đời sống văn học nghệ thuật đã rộ lên một phong trào đọc hồi ký chiến tranh, trong đó có hồi ký của các tướng lĩnh và nhật ký của các liệt sĩ, các cựu chiến binh. Lịch sử dân tộc Việt Nam trong suốt thế kỷ XX gắn liền với các cuộc chiến tranh chống xâm lược.
Một số cuốn hồi ký chiến tranh được xuất bản tại NXB Quân đội nhân dân.Những cuốn lịch sử có lẽ cũng chưa thể đáp ứng đầy đủ mong ước của người đời sau về việc tìm hiểu từng con người, từng nhân vật cụ thể trong một thời kỳ lịch sử như vậy. Và những trang hồi ký chính là cách giúp cho người đọc hôm nay có thêm những góc nhìn mới về lịch sử của thời đại đã qua, để suy nghiệm về thời đại mình đang sống...
Nhiều cuốn hồi ký chiến tranh đã gây chấn động trong tâm tư, tình cảm của bạn đọc. Nhật ký của bác sĩ, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm là một ví dụ. Hàng ngàn bạn đọc trẻ đã thao thức vì những trang viết mà chị để lại. Họ đọc để nhìn ra khát vọng tuổi trẻ của chính mình.
Họ cũng đọc để tìm thấy một lý tưởng sống cho chính mình, trong một thời kỳ đang có nhiều biến chuyển, đến nỗi người ta ngỡ như lớp trẻ đang mất dần đi những hoài bão lớn lao.
Nhiều vở kịch, nhiều bộ phim, nhiều bản nhạc về người nữ anh hùng cũng đã được các nghệ sĩ xây dựng lên bắt đầu từ cuốn nhật ký "có lửa" của Đặng Thùy Trâm. Điều này cho thấy sức lay chuyển của những trang hồi ký chân thực đối với người đọc mạnh mẽ đến nhường nào.
Nói như một nhà phê bình, thì "những cuộc đời phong phú, từng trải không phải thời nào, không phải ai cũng có được. Một thế hệ sống như thế là một mẫu người lý tưởng mà văn học nhiều thời đại có mơ ước cũng không dựng lên được".
Khác với các thể loại khác, hồi ký chính là sự nhớ lại, sự hồi tưởng lại của nhân vật về cuộc sống và những sự kiện mà họ đã trải qua. Tất nhiên, trong sự thẳm sâu của trí nhớ, của ký ức đời người, chỉ những gì đậm nét nhất mới còn sáng rõ.
Và bạn đọc hiểu rằng, những cái đậm nét nhất ấy đang được kể lại, mang ý nghĩa bản chất, đặc trưng nhất về đời sống của nhân vật.
Trong một thời kỳ lịch sử nhiều biến động mà dân tộc ta đã trải qua, đã xuất hiện nhiều cá nhân mà cuộc đời của họ là những trang vô cùng sống động. Có lẽ mỗi người trước khi quyết định viết hồi ký về cuộc đời mình đều phải tự trả lời một câu hỏi lớn: "Viết hồi ký để làm gì? Bạn đọc cần những gì khi đọc hồi ký của một cá nhân nào đó?".
Thiết nghĩ rằng, độc giả tìm đến những trang hồi ký không chỉ là để chiêm ngưỡng những vinh quang hay nhấm nháp vị ngọt ngào của kỷ niệm một thời đã qua, mà quan trọng hơn là từ những sự kiện của quá khứ, người ta tìm thấy gì có ích và cần thiết cho mình trong hôm nay và mai sau.
Điều này giải thích vì sao những cuốn hồi ký kể lể rườm rà thường không được công chúng chào đón. Một cuốn hồi ký gây xúc động khi nó kể lại những điều có ích cho bạn đọc, là chuyện của một cá nhân nhưng có ích cho cả một cộng đồng.
Trong đời sống nói chung, đã có nhiều cuốn hồi ký mà người viết chủ trương tô điểm hình ảnh của mình bằng cách thêm thắt những chi tiết không có thật nhằm "đánh bóng mạ kền" hình ảnh cá nhân.
Về bản chất, những cuốn sách như vậy không thể gọi là hồi ký. Bởi hồi ký chỉ hướng đến một mục đích duy nhất là sự trung thực. Người viết hồi ký trước tiên phải trung thực với chính mình, không vì những động cơ riêng tư, vị kỷ thì mới mong được bạn đọc đón nhận.
Những cuốn hồi ký chiến tranh ra mắt bạn đọc trong thời gian qua chính là một nguồn tư liệu khổng lồ, quý giá, rất có ích cho những người có nhu cầu tìm hiểu về lịch sử dân tộc. Những người trải qua chiến tranh đã đọc để thấy lại thế hệ mình, tuổi trẻ mình trong đó.
Riêng đối với bạn đọc trẻ, những bài học cụ thể được rút ra từ những câu chuyện trong mỗi cuộc đời của mỗi nhân vật sẽ khiến họ thêm tự hào về quá khứ dân tộc, xây dựng một tình cảm lớn đối với dân tộc mình, nhân dân mình.
Theo CAND
