Khó lường dân quân Iraq giữa căng thẳng Mỹ - Iran

Vụ nổ vào cuối ngày thứ Tư chỉ gây ra thiệt hại nhỏ, nhưng chúng dường như là một dấu hiệu cho thấy các nhóm dân quân Iraq liên kết với Iran vẫn có thể là một yếu tố bất ổn trong cuộc xung đột vốn đầy biến động giữa Washington và Tehran.

Leo thang nguy cơ xung đột

Các nhóm này nói rõ rằng họ vẫn muốn trả thù nước Mỹ về cuộc tấn công bằng máy bay không người lái tuần trước ở Baghdad.

Cuộc tấn công của Mỹ đã giết chết không chỉ Thiếu tướng Iran Qassem Soleimani, lãnh đạo quân sự quan trọng nhất của Tehran, mà còn là chỉ huy hàng đầu lực lượng bán quân sự của Iraq, Abu Mahdi al-Mohandes. Ông Mohandes đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các lực lượng dân quân này – là một phần chính thức của lực lượng an ninh Iraq - nhưng thường theo đuổi các chương trình nghị sự của riêng họ.

Trước đây, Iran đã dựa vào những dân quân đó cùng với các đồng minh tương tự ở những nơi như Lebanon và Yemen, để tác động tới các hoạt động trong khu vực.

Tháng trước, một trong những lực lượng này đã phát động cuộc tấn công bằng tên lửa giết chết một nhân viên Mỹ gốc Iraq làm việc tại một căn cứ ở miền bắc Iraq – điều kéo theo leo thang quân sự dẫn đến việc giết chết Mohandes và Soleimani.

Hiện không rõ các nhóm này sẽ hành động ra sao. Một số người có thể tiếp tục phát động các cuộc tấn công để trả thù cho cái chết của ông Mohandes, hoặc họ có thể hành động với sự hậu thuẫn của những phe phái cứng rắn ở Tehran, những người muốn tiếp tục gây áp lực cho Hoa Kỳ - điều có khả năng gây ra các đợt leo thang mới.

Ông Henry Boyd, một nhà phân tích quốc phòng và quân sự tại Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế ở London cho biết: "Tôi vẫn dự đoán dạng thức phản ứng lâu dài nhưng ít rõ ràng hơn và ở khu vực rộng lớn hơn từ Iran. Đang có áp lực lớn hơn đối với Iran để chứng minh sức mạnh kháng cự và hành động liên tục của họ".

Tehran nói rằng các cuộc tấn công trả đũa của họ đã kết thúc sau khi bắn hơn một chục tên lửa đạn đạo vào hai căn cứ của Iraq có lực lượng của Mỹ. Hành động này chỉ kéo theo thiệt hại khiêm tốn và tuyên bố không có người Mỹ hay người Iraq nào thiệt mạng.

Nhưng mục tiêu dài hạn của Iran và các đồng minh ở Iraq là trục xuất quân đội Hoa Kỳ khỏi đất nước.

Một chỉ huy bán quân sự, Qais al-Khazali, nói rằng việc Mỹ từ chối rút quân ngay lập tức sau khi Quốc hội Iraq bỏ phiếu ủng hộ việc buộc Mỹ rời đi vào Chủ nhật tuần trước đã khiến các nhóm kháng cự phải có hành động và thành lập một mặt trận thống nhất để chấm dứt sự hiện diện của quân đội Mỹ.

"Phản ứng ban đầu của Iran là về vụ ám sát chỉ huy Soleimani, ông nói. Bây giờ đã đến lúc thể hiện phản ứng ban đầu của Iraq đối với vụ ám sát chỉ huy Muhandis, Qais al-Khazali nói thêm. Vì người Iraq rất dũng cảm nên phản ứng của họ sẽ không kém về cường độ so với phản ứng của Iran.

Đó có thể là sự phóng đại. Các lực lượng bán quân sự ở Iraq không có tên lửa đạn đạo hoặc vũ khí tối tân để thực hiện kiểu tấn công mà Iran đã phát động trong tuần này. Nhưng họ có khả năng giết chết người Mỹ, như đã làm trong cuộc tấn công vào tháng trước tại căn cứ ở miền bắc Iraq.

Một số nhà phân tích cho rằng Iran đã cung cấp cho một số đồng minh của mình ở Iraq những tên lửa đạn đạo tầm ngắn – điều là mối quan ngại lớn đối với Mỹ và Israel.

Iran muốn hạ nhiệt

Các nhóm bán quân sự của Iraq cũng đã dẫn đầu cuộc tấn công vào tháng trước tại Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Baghdad, khiến ông Trump phải ra lệnh đáp trả bằng tấn công bằng máy bay không người lái.

Các quan chức Hoa Kỳ cho biết họ đang nhận được những dấu hiệu tích cực rằng Iran đang khuyên dân quân ở Iraq dừng leo thang.

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence tuần qua cho biết, "Chúng tôi nhận được một số thông tin đáng khích lệ rằng Iran đang gửi thông điệp cho những dân quân này để không hành động chống lại các mục tiêu hay thường dân Mỹ. "Và chúng tôi hy vọng rằng thông điệp đó tiếp tục vang vọng".

Iran cần phải giữ các nhóm này trong tầm kiểm soát. Chính quyền Trump đã nhiều lần tuyên bố họ buộc Iran phải chịu trách nhiệm trực tiếp về hành động của các đồng minh ở Iraq.

Giáo sĩ Moqtada al-Sadr, người đã báo hiệu việc tái kích hoạt lực lượng dân quân Mahdi của mình sau khi ông Soleimani bị giết, vào thứ Tư cũng kêu gọi sự kiên nhẫn, hướng dẫn những người theo ông không được thực hiện bất kỳ hành động quân sự nào cho đến khi tất cả các con đường chính trị của Mỹ cạn dần.

Không có nhóm nào nhận trách nhiệm bắn hai hỏa tiễn vào vùng lân cận Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Baghdad hôm thứ Tư. Nhưng các nhóm dân quân đã nói rõ rằng họ sẽ trả thù việc giết chết ông Mohandes.

Laith Shobbar, một nhà phân tích và cựu cố vấn của Thủ tướng Adel Abdul-Mahdi, cho biết các cuộc tấn công hỏa tiễn này có thể là hành động của một nhóm dân quân cỡ nhỏ đang tìm cách chứng minh bản thân. Kể từ khi Soleimani và Mohandes bị giết, đã có một số video về các nhóm nhỏ tự tuyên bố mình là một phe kháng chiến mới.

Ông Shobbar cho biết, điểm yếu hiện tại của chính phủ giúp cho các nhóm nhỏ hơn có cơ hội chứng tỏ bản thân bằng cách gây ra vấn đề cho những người khác.