Leo thang vũ khí hóa học Syria: “Nóng” Mỹ, Nga tại HĐBA

Hoa Kỳ và Nga đang thúc đẩy các nghị quyết khác biệt về việc mở rộng hoạt động của các chuyên gia nhằm xác định bên chịu trách nhiệm đối với các vụ tấn công vũ khí hoá học ở Syria.

Nga đã phủ quyết một nghị quyết của Hội đồng Bảo an do Hoa Kỳ bảo trợ vào ngày 24/10 rằng sẽ tiếp tục gia hạn nhiệm vụ của các chuyên gia từ Liên hợp quốc và cơ quan giám sát vũ khí hóa học quốc tế OPCW thêm một năm.

Ông Mikhail Ulyanov, người đứng đầu cơ quan kiểm soát và không phổ biến vũ khí của Bộ Ngoại giao Nga chỉ trích báo cáo kết luận về vụ tấn công Khan Sheikhoun, Syria. (Nguồn: AP)

Các nghị quyết khác biệt nhau trên của hai bên – được AP đã tiếp cận vào ngày 2/11, đều sẽ gia hạn nhiệm vụ của nhóm Cơ chế điều tra chung – JIM, tuy nhiên, với những điều kiện rất khác nhau.

Hai ngày sau khi Nga phủ quyết dự thảo từ Mỹ, JIM đã công bố một báo cáo nói rằng chính phủ Syria phải chịu trách nhiệm về một cuộc tấn công bằng khí độc thần kinh sarin hồi tháng 4 năm ngoái vào thị trấn Khan Sheikhoun khiến hơn 90 người thiệt mạng. Và nhóm cực đoan Nhà nước Hồi giáo IS là bên đã thực hiện một vụ tấn công bằng hơi độc lò ở Um Hosh ở Aleppo vào tháng 9/2016.

Nga, một đồng minh thân cận của Syria, đã chỉ trích JIM, nêu ra những sai sót trong phương pháp thu thập bằng chứng của họ và việc họ không đến tận nơi những khu vực đã bị tấn công. Vassily Nebenzia, đại sứ Nga tại Liên hợp quốc cho biết Moscow muốn đợi báo cáo của JIM.

Năm ngoái, JIM cũng từng xác định rằng chính phủ của Tổng thống Syria Bashar Assad đã đứng sau ít nhất ba vụ tấn công bằng khí clo – điều Nga còn đang tranh cãi. JIM cũng cho biết nhóm cực đoan IS chịu trách nhiệm về ít nhất một vụ tấn công liên quan đến hơi đốt lò – nội dung Nga đã nhất trí.

Mỹ- Nga đối đầu về nhiệm vụ của JIM

Dự thảo nghị quyết gần đây của Hoa Kỳ được trình lên Hội đồng Bảo an đã bày tỏ "mối quan ngại nghiêm trọng" về những phát hiện trong các báo cáo của JIM, đặc biệt là những thông tin mới nhất về Khan Sheikhoun và Um Hosh.

Vụ tấn công ở Khan Sheikhoun đã gây ra sự phẫn nộ khắp thế giới khi chứng kiến nhiều bức ảnh và video tại hiện trường được công bố rộng rãi.

Hoa Kỳ cho rằng quân đội Syria thực hiện vụ tấn công này và sau đó đã thực hiện một cuộc không kích nhắm vào căn cứ không quân Shayrat của Syria – nơi Mỹ cho rằng cuộc tấn công hóa học vào Khan Sheikhoun được khởi động. Syria bác bỏ việc sử dụng vũ khí hoá học, và Nga đã ủng hộ mạnh mẽ tuyên bố của chính phủ Assad.

Dự thảo nghị quyết của Hoa Kỳ tái khẳng định sự ủng hộ đối với sứ mệnh của tổ chức OPCW và JIM khi "khi họ tiến hành các cuộc điều tra tương ứng theo cách mà họ cho là phù hợp để hoàn thành nhiệm vụ." Nhiệm vụ của JIM, dự kiến hết hạn vào ngày 17/ 11, sẽ được gia hạn trong hai năm",văn bản trên ghi rõ.

Còn dự thảo của Nga sẽ gia hạn nhiệm vụ của JIM trong sáu tháng, cho đến ngày 16/5/2018, nhưng tuyên bố rõ ràng rằng "cần phải có những cải thiện và cập nhật thêm về nhiệm vụ của JIM."

Tại Mosocow, ông Mikhail Ulyanov, người đứng đầu cơ quan kiểm soát và không phổ biến vũ khí của Bộ Ngoại giao Nga, chỉ trích mạnh mẽ bản báo cáo mới nhất của JIM và nói rằng các quy tắc cơ bản phải được thay đổi để bao gồm các hoạt động thanh sát tại hiện trường.

Ông lập luận rằng báo cáo về Khan Sheikhoun không có căn cứ và đã bỏ qua các bằng chứng cho thấy sarin có thể đã được sử dụng bởi quân nổi dậy Syria và thay vào đó, nhằm đổ lỗi cho chính phủ Assad.

Ulyanov đặc biệt chỉ trích JIM vì không lấy mẫu từ khu vực bị tấn công ở Khan Sheikhoun và căn cứ không quân Shayrat bất chấp đã có sự bảo đảm an ninh cho các thanh tra.

Ulyanov cho biết: "Hãy tưởng tượng một cuộc điều tra hình sự, trong đó cảnh sát từ chối thăm khu vực diễn ra tội ác. Không có tòa án nào chấp nhận điều đó. "Còn họ cho rằng có thể làm điều đó tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc".

Ông nói kết luận của JIM rằng một máy bay chiến đấu Syria đã thả một quả bom có chứa sarin không được chứng minh bằng các hình ảnh tại khu vực nổ - đã cho thấy xuất hiện một miệng núi lửa. Theo quan chức này, hiện trường như vậy chỉ có thể được để lại bởi một thiết bị nổ được lắp đặt ngay trên mặt đất.

Ulyanov cũng cho biết các bức ảnh và video do nhóm tình nguyện Mỹ trắng ghi lại tại khu vực bị tấn công  ở Khan Sheikhoun cho thấy họ không có thiết bị bảo vệ thích hợp - một dấu hiệu cho thấy cuộc tấn công đã bị thêu dệt.

“Nóng bỏng” điều tra vũ khí hóa học Syria

Dự thảo nghị quyết của Nga kêu gọi JIM gửi các điều tra viên đến Khan Sheikhoun và Shayrat càng sớm càng tốt - và họ thúc giục JIM "xem xét lại các đánh giá và kết luận trước đây của mình."

Nếu các cuộc điều tra tại hiện trường không thể thực hiện được, bản dự thảo kêu gọi OPCW thông báo cho JIM để Hội đồng Bảo an có thể nhận thức được vấn đề.

Văn bản này cũng đề xuất sẽ yêu cầu JIM tiến hành các cuộc điều tra " theo các tiêu chuẩn cao" - được thiết lập trong Công ước về Vũ khí Hoá học.

Họ cũng yêu cầu JIM thu thập và phân tích thông tin và bằng chứng khác ngoài dữ liệu từ nhóm làm việc của OPCW, bao gồm các tài liệu từ các cơ quan chống khủng bố và chống phổ biến vũ khí hạt nhân của Liên hợp quốc, cũng như cả từ chính phủ Syria.

Bản dự thảo cũng đề nghị Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres đảm bảo rằng các nhân viên JIM được tuyển mộ đến từ " phạm vi địa lý càng rộng càng tốt".

Hội đồng Bảo an dự kiến sẽ thảo luận về báo cáo mới nhất của JIM hôm thứ Ba ngày 7/11 tới.

(Theo AP)