Liên hợp quốc nhất trí thỏa thuận lịch sử bảo vệ đại dương

Theo hãng CNN, khoảng 200 quốc gia trên thế giới đã đồng ý ký thỏa thuận mang tính pháp lý để bảo vệ sinh vật biển ở các vùng biển quốc tế, chiếm khoảng 1/2 bề mặt hành tinh nhưng từ lâu chưa được pháp luật bảo vệ.

Thỏa thuận được ký vào tối ngày 4/3 sau 2 tuần đàm phán tại trụ sở Liên hợp quốc (New York). Thỏa thuận lịch sử này hứa hẹn là công cụ pháp lý để thiết lập và quản lý các khu bảo tồn biển nhằm bảo vệ đa dạng sinh học của đại dương. Thỏa thuận mới cũng bao gồm các đánh giá môi trường, xem xét mức độ thiệt hại tiềm ẩn của các hoạt động thương mại, chẳng hạn như khai thác dưới biển sâu.

"Đây là một ngày lịch sử cho quá trình bảo tồn biển", bà Laura Meller, nhà vận động đại dương tại Greenpeace Nordic cho biết trong một tuyên bố.

Đại dương thường được xem là vùng hoang sơ cuối cùng của thế giới, chiếm hơn 60% diện tích bề mặt trên thế giới. Những vùng nước này cung cấp môi trường sống cho vô số loài và hệ sinh thái độc đáo, hỗ trợ nghề cá toàn cầu và là vùng đệm quan trọng chống lại khủng hoảng khí hậu. Đại dương đã hấp thụ hơn 90% lượng nhiệt dư thừa của thế giới trong những thập kỷ qua. Tuy nhiên, các vùng biển cũng rất dễ bị tổn thương. Biến đổi khí hậu đang khiến nhiệt độ đại dương ấm lên và nước biển ngày càng có tính axit đe dọa sinh vật biển. Hoạt động của con người trên đại dương đang gây thêm áp lực, bao gồm đánh bắt công nghiệp, vận tải biển, khai thác khoáng sản ở vùng biển sâu và cuộc chạy đua khai thác "nguồn gen" biển – nguyên liệu từ thực vật và động vật biển để sử dụng trong các ngành công nghiệp như dược phẩm.

"Hiện tại, không có quy định nào để bảo vệ sinh vật biển ở khu vực này," Liz Karan, Giám đốc dự án đại dương tại Pew Charitable Trusts cho biết.

Các quy tắc trước đây thường rời rạc và thực thi yếu kém. Trên thực tế, các hoạt động trên biển thường không được kiểm soát và giám sát không đầy đủ. Chỉ khoảng 1,2% vùng biển quốc tế đã được bảo vệ và khoảng 0,8% được xác định là cần phải bảo vệ cao.

"Có những khoảng trống rất lớn. Biển cả ngoài kia đang chịu nhiều ảnh hưởng tồi tệ," Douglas McCauley, Giáo sư khoa học đại dương tại Đại học California Santa Barbara cho biết.

Thỏa thuận mang tính lịch sử

Thỏa thuận đại dương mới có thể lấp đầy những khoảng trống bằng cách cung cấp khung pháp lý nhằm quản lý khu bảo tồn biển trong vùng biển quốc tế. Các chuyên gia cho rằng điều này sẽ rất quan trọng để đáp ứng các cam kết đa dạng sinh học toàn cầu được đưa ra tại COP15 - Hội nghị Đa dạng sinh học của Liên Hợp Quốc tại Montreal vào tháng 12 năm ngoái.

"Thỏa thuận thành công sẽ giúp chúng ta đạt được mục tiêu bảo tồn ít nhất 30% đại đương toàn cầu vào năm 2030", bà Monica Medina, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ về Đại dương và Các vấn đề Khoa học, Môi trường Quốc tế cho biết.

Thỏa thuận về hiệp ước đại dương đánh dấu một quá trình bắt đầu từ khoảng hai thập kỷ trước. Trở lại năm 2004, Liên hợp quốc thành lập nhóm đặc biệt để thảo luận về việc bảo vệ đại dương. Đến năm 2015, tổ chức này đã thông qua nghị quyết phát triển thỏa thuận ràng buộc về đại dương và sau nhiều năm đàm phán chuẩn bị, các cuộc đàm phán đã bắt đầu một cách nghiêm túc vào năm 2018.

"Đã là một chặng đường dài kể từ lần đầu tiên câu hỏi được đặt ra cho đến thời điểm của chúng ta hiện nay. Nhiều người hy vọng rằng năm 2022 sẽ mang lại bước đột phá, nhưng các cuộc đàm phán vào tháng 8 năm ngoái - vòng thứ hai trong năm 2022 - đã kết thúc thất bại.

Những cuộc đàm phán gần đây được xem là cơ hội cuối cùng cho các đại dương trên thế giới. Một số ý kiến từng cho rằng thỏa thuận mới sẽ không bao giờ xảy ra vì căng thẳng leo thang là nguy cơ khiến các cuộc đàm phán thất bại.

Các điểm mấu chốt chính bao gồm xác định quy trình thành lập các khu bảo tồn biển nhằm đảm bảo chi phí cũng như lợi ích chia sẻ công bằng, đặc biệt trong bối cảnh nhiều nước đang phát triển không có công nghệ hoặc năng lực để khai thác biển một cách khoa học. Sau phiên họp cuối cùng, các cuộc đàm phán đã kết thúc và ra đời một thỏa thuận mới mang tính lịch sử.

"Chúng tôi ca ngợi các quốc gia đã tìm thấy sự đồng thuận, gạt bỏ sự khác biệt sang một bên và đưa ra thỏa thuận mới nhằm bảo vệ các đại dương, xây dựng khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu và bảo vệ cuộc sống cũng như sinh kế của hàng tỷ người," bà Meller của tổ chức Greenpeace cho biết.