Nên tìm những hướng mới trong việc lựa chọn tác phẩm dịch

(Tổ Quốc)- Tuy có mối quan hệ giao lưu từ thế kỷ XIII nhưng phải đến cuối những năm 80 đầu những năm 90 của thế kỷ trước, khi Việt Nam - Hàn Quốc chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao thì các hoạt động trao đổi kinh tế, văn hóa, văn học giữa hai quốc gia mới có nhiều điều kiện để phát triển. Trong bối cảnh đó, hoạt động dịch thuật văn học Hàn Quốc ở Việt Nam đã có hàng loạt bước tiến đáng kể. Chỉ mới hơn 20 năm, đã có trên 100 tác phẩm văn học Hàn Quốc được dịch và giới thiệu ở Việt Nam.

Lựa chọn tác phẩm để dịch cần tìm thêm các tác phẩm văn học Hàn Quốc viết về Việt Nam, phản ánh nhận thức của người Hàn về đất nước Việt Nam (ảnh minh họa Internet)

So với văn học dịch các nước khác ở Việt Nam, nhất là văn học Trung Quốc, văn học Nhật Bản, văn học dịch Hàn Quốc được xem là khá non trẻ. Vì vậy, rất cần quan tâm đến những kinh nghiệm từ văn học dịch Trung Quốc, Nhật Bản ở Việt Nam. Quá trình dịch thuật văn học nước ngoài ở Việt Nam phải được nhìn nhận là hoạt động hết sức đặc thù. Dù các hiện tượng văn hóa bề ngoài có thể khác nhau, nhưng giữa các dân tộc có điểm giống nhau sâu sắc là sự giữ gìn những phẩm chất nhân văn. Đặc biệt, văn học như cội rễ của văn hóa dân tộc lại càng như vậy. Biên dịch văn chương đóng vai trò liên thông giữa các ngôn ngữ khác biệt, mang lại sự thấu hiểu lẫn nhau giữa các dân tộc, khẳng định điểm giống/tương đồng nhau giữa các nền văn học. Không chỉ nhằm bảo lưu tính đa dạng của nhân loại, dịch thuật đồng thời còn làm giàu thêm kho tàng văn hóa của loài người. Thực tế cho thấy, trong quá trình dịch thuật, nhiều yếu tố tương đồng về văn hóa xã hội giữa Việt Nam và Hàn Quốc đã được thể hiện. Qua đó, lý giải phần nào sự tiếp nhận mạnh mẽ của độc giả Việt Nam đối với các tác phẩm văn học Hàn Quốc. Chính sự vừa tương đồng vừa khác biệt đã tạo sự thu hút như thể chúng ta tìm hiểu về một người bạn vừa lạ vừa quen, vừa bỡ ngỡ vừa thân tình. Mặt khác, văn chương Hàn Quốc cũng phản ánh quá trình tiếp nhận văn hóa phương Tây. Sự tiếp nhận ấy, Việt Nam cũng chung một hoàn cảnh. Và vì cùng chung hoàn cảnh nên những thành công của Hàn Quốc cần được xem là những kinh nghiệm cho Việt Nam tìm hiểu và nghiên cứu.

Nhu cầu hiểu biết lẫn nhau qua văn học đáp ứng những vấn đề thực tiễn trong quan hệ Việt - Hàn. Và như thế, dịch thuật được xem là cửa ngõ của hành trình giao lưu văn hóa. Dịch thuật nghiêm túc phải bắt nguồn từ ý thức văn hóa. Việc dịch văn học và giới thiệu văn hóa nước ngoài phù hợp với tâm thức văn hóa nước mình vô cùng quan trọng. Ngoài ra, công việc dịch thuật cần dựa trên cơ sở hiểu rõ các trách nhiệm với các vấn đề lịch sử, tôn trọng lịch sử để cùng nhau không ngừng củng cố và xây đắp mối quan hệ hợp tác tốt đẹp. Trong ấn phẩm Việt Nam - Hàn Quốc: Một phần tư thế kỷ chia sẻ cùng phát triển, hai đồng tác giả Lee Han Woo và Bùi Thế Cường có đề cập đến một số tác phẩm văn học Hàn Quốc viết về Việt Nam, phản ánh nhận thức của người Hàn về đất nước Việt Nam. Hai tác phẩm Tháp탑 (xuất bản năm 1970), Cái bóng của vũ khí 무기의 그늘 (1985) của nhà văn Hwang Sok Yong황석영và tác phẩm Người da vàng 힁색인 (1970) của Lee Sang Moon đều thể hiện nhận thức chống chủ nghĩa đế quốc, phê phán cái nhìn sai lệch của người lính Hoa Kỳ về văn hóa Việt Nam. Tác phẩm Chiến tranh trắng하얀 전쟁 (1983) của Ahn Jung Hyo안정효, Huân chương và xiềng xích훈 장 과 굴 레 (1987) của Lee Won Kyu cùng tập trung vào vấn đề cá nhân của những người lính Hàn từng tham chiến tại Việt Nam. Ngoài ra, cảm quan hậu chiến bắt nguồn từ chiến tranh Việt Nam, tinh thần tự vấn và hòa giải cũng xuất hiện trong một số tác phẩm văn học Hàn Quốc như: Áo dài đỏ 붉은 아오자이 (1995) của Oh Hyun Mi, Cuộc chia ly buồn애별 (2002) của Ku Hyo Seo, Slow Bullet슬로우 불릿 (2001) của Lee Dae Hwan이대환… Thiết nghĩ, các tác phẩm thuộc những đề tài này rất nên được dịch sang tiếng Việt để độc giả Việt Nam hiểu hơn về quá trình thay đổi nhận thức về Việt Nam của người Hàn.

Trần Xuân Tiến