(Toquoc)- Vương quốc liên hiệp Anh sẽ suy yếu nếu Scotland giành độc lập sau cuộc bỏ phiếu ngày 18/9.
(Toquoc)- Vương quốc liên hiệp Anh sẽ suy yếu nếu Scotland giành độc lập sau cuộc bỏ phiếu ngày 18/9.
Việc công bố kết quả cuộc thăm dò về sự độc lập của Scotland do Viện nghiên cứu YouGov và Sunday Times thực hiện hôm 7/9 với 51% người đồng ý và 49% người phản đối đã phản ánh sự thay đổi đáng kể trong cử tri Scotland. Nếu dân chúng bỏ phiếu ủng hộ độc lập, việc đó sẽ được công bố vào ngày 24/3/2016. Đến lúc đó, Edinburg và London sẽ phải thỏa thuận về điều kiện phân tách khối Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UK) ở dạng như hiện nay sau Hiệp ước hợp nhất vào năm 1707.
Vị trí chiến lược của Scotland trong UK
Scotland vốn là một nước độc lập cho đến ngày 1/5/1707 khi đạo luật thống nhất ra đời tạo nên một liên hiệp chính trị với Vương quốc Anh để hình thành Vương quốc Đại Anh (Kingdom of Great Britain). Hiện nay, Scotland nằm trong UK gồm: nước Anh, Scotland, xứ Wales và Bắc Ireland. Scotland đang tiếp tục xây dựng một nền pháp lý riêng biệt cả về tư pháp lẫn công pháp, khác biệt với hệ thống pháp lý của Anh, xứ Wales và Bắc Ireland. Chính phủ Scotland có quyền lãnh đạo ở một số lĩnh vực như y tế và giáo dục, nhưng không kiểm soát về quốc phòng, năng lượng và ngoại giao, những lĩnh vực do chính quyền London nắm giữ.
Scotland giữ một vai trò quan trọng khi 97% trữ lượng dầu lửa của Anh và 58% trữ lượng khí đốt tập trung trên lãnh thổ Scotland, ở biển Bắc. Đồng thời, hạm đội hải quân Anh đang tập trung tại căn cứ hải quân Faslane, Scotland, “không những quan trọng về mặt địa chiến lược mà các tàu ngầm cũng có điều kiện lý tưởng để hoạt động”, Tổng tham mưu trưởng của Vương quốc Anh Georges Zambellas cho biết. Hiện đang đóng ở Faslane có 4 tàu ngầm hạt nhân chiến lược của Anh trang bị tên lửa đánh chặn Trident mang đầu đạn hạt nhân, 16 tàu và tàu ngầm thông thường, 2 đơn vị đổ bộ.
Vì không phải là một quốc gia độc lập nên Scotland không được gia nhập trực tiếp Liên Hợp Quốc (UN), Liên minh châu Âu (EU) hay bất kỳ tổ chức quốc tế nào khác. Người Scotland cho rằng, họ đang phải chia sẻ gánh nặng kinh tế với Anh. Trên một trang kinh doanh tại Scotland, chiếc đồng hồ nợ công của UK luôn chạy kèm với dòng chữ “Mỗi giây người Scotland phải trả 127 bảng cho khoản nợ công nhưng không được công bố”.
Hai nhóm "Yes Scotand" và "No Scotland" đang ráo riết chuẩn bị cho cuộc bỏ phiếu ngày 18/9 tới
Ráo riết thực hiện chiến dịch đòi độc lập
Một bước ngoặt đáng chú ý đã diễn ra tại Scotland năm 2007, khi Đảng Dân tộc Scotland (SNP) bất ngờ giành chiến thắng sít sao trước Công đảng trong cuộc bầu cử Quốc hội (31% so với 29%, đảng Bảo thủ chỉ nhận được 14% số phiếu). Kết quả này đồng nghĩa với việc thủ lĩnh Alex Salmond của SNP - người có khuynh hướng đưa Scotland tách khỏi khối Liên hiệp Anh - trở thành Thủ hiến đầu tiên của Scotland.
Sau nhiều tháng đàm phán, ngày 15/10/2012, Thủ tướng Anh David Cameron và Thủ hiến Scotland Alex Salmond đã đạt được một thỏa thuận quan trọng, gọi là Thỏa ước Edinbourg, mở đường cho Scotland tổ chức trưng cầu dân ý để người dân quyết định việc nên tách ra hay ở lại UK vào ngày 18/9/2014.
Vấn đề này đã khơi lên một làn sóng tranh cãi quyết liệt khi SNP với thành viên chiếm đa số trong Quốc hội Scotland cùng những người ủng hộ độc lập, nhóm “Yes Scotland”, cho rằng đã đến lúc người Scotland giành quyền tự quyết của mình chứ không phải phụ thuộc vào London. Với quy mô khoảng 5 triệu dân và GDP hơn 200 tỷ USD, Scotland đang định hướng mình tới một mô hình phát triển tốt như Na Uy với kinh tế tăng trưởng đều, nguồn dầu mỏ biển Bắc dồi dào và thu nhập cao. Họ cho rằng, khi giành được độc lập, Scotland có thể sử dụng nguồn lợi nhuận từ dầu mỏ để xây dựng một xã hội thịnh vượng và công bằng hơn.
Alistair Darling, thành viên Công đảng trong nghị viện Scotland, lãnh đạo chiến dịch “Better together” và nhóm “No Scotland” phản đối việc độc lập thì cho rằng việc nằm trong UK sẽ giúp Scotland hùng mạnh hơn. Việc tách ra đi riêng một con đường sẽ đẩy nền kinh tế Scotland vào tình thế bất ổn với hàng loạt vấn đề nổi lên, như sẽ sử dụng đồng tiền nào, tư cách thành viên trong EU và NATO, hay trữ lượng dầu mỏ còn lại ở Biển Bắc.
Ngày 7/9, Bộ trưởng Tài chính George Osborne đã cam kết Chính phủ Anh sẽ dành nhiều quyền độc lập về tài chính hơn cho Scotland. Ông sẽ đệ trình Quốc hội xem xét quyết định mở rộng quyền về thuế, chi tiêu và phúc lợi cho Scotland nếu người dân nước này bỏ phiếu để Scotland vẫn nằm trong khối Liên hiệp Anh. Trước đó, Tổng thống Mỹ Barack Obama, Thủ tướng Australia Tony Abbott đã kêu gọi duy trì sự nguyên vẹn của UK.
Kết quả bỏ phiếu sẽ nghiêng về phe nào làm tốt công tác vận động, thuyết phục trước cuộc bầu cử. Đêm ngày 2/9, ngay trước hạn chốt danh sách đăng ký trưng cầu dân ý, đã có khoảng 200.000 người, trong tổng số 4,2 triệu cử tri đồng loạt đăng ký đi bỏ phiếu. Dự kiến, số người tham gia bỏ phiếu sẽ đạt con số kỷ lục chưa từng có ở Scotland.
Kéo theo hàng loạt bất ổn
Scotland độc lập sẽ làm suy yếu sức mạnh của 1 liên minh tồn tại hơn 300 năm đã từng thống trị 1/3 thế giới. Trong nội bộ UK, sự độc lập của Scotland sẽ “mở một lỗ hổng trong Vương quốc” và khuyến khích tư tưởng của những người thích độc lập tại các nước khác. Tại Bắc Ireland, một số người cũng đòi hỏi trưng cầu dân ý về độc lập, bắt chước theo đảng Sinn Fein.
Vào sáng 8/9 vừa qua, đồng bảng Anh (GBP) đã mất giá mạnh, giảm 1% xuống 1,6163 USD đổi 1 GBP, mức thấp nhất kể từ tháng 11 năm ngoái. Sức mạnh của lực lượng vũ trang Anh, đặc biệt là lực lượng hải quân sẽ giảm sút khi không có trung đoàn Scotland, cũng như chi phí di dời các tàu ngầm hạt nhân từ căn cứ Scotland đến đâu chưa rõ. Tổng tham mưu trưởng Anh Georges Zambellas còn nói đến “một khoảng trống trong hệ thống quân sự Anh”. Sức mạnh kinh tế của Anh cũng sẽ suy yếu khi lợi nhuận từ dầu mỏ biển Bắc sẽ dấy lên một cuộc tranh chấp nghiêm trọng trong UK.
Lời nói của Anh tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, G-7 và G-20 sẽ không còn sức nặng trước một khối liên hiệp Anh chia rẽ và suy yếu cả về sức mạnh kinh tế và quân sự. Cũng trong thời gian diễn ra Hội nghị thượng đỉnh NATO (Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương) ở xứ Wales vừa qua, mặc dù chưa có tuyên bố chính thức về khả năng Scotland tách ra độc lập, song một loạt nhà lãnh đạo NATO đều bày tỏ quan ngại về việc Scotland tách khỏi UK.
Đối với bản thân Thủ tướng David Cameron, chiến thắng của nhóm “Yes Scotland” và Alex Salmond thực sự là một thảm họa. Trước đó, để thành lập Chính phủ vào tháng 5/2010, David Cameron đã buộc phải thoả hiệp với đảng Dân chủ tự do để thuyết phục đảng này tham gia Liên minh cầm quyền. Điều đó đã khiến ông không được ưa thích trong nội bộ Đảng Bảo thủ. Và việc đánh mất Scotland có thể là giọt nước cuối cùng làm tràn ly, buộc ông phải từ chức. Thậm chí nếu ông Cameron xoay xở để níu kéo chức vị, việc trở thành một thủ tướng dẫn đến sự tan rã của UK cũng không giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào mùa xuân tới.
Tuy nhiên, sự chia tay của Scotland không hoàn toàn nguy hại đối với đảng Bảo thủ. Trong 650 ghế Hạ viện Anh, 59 hạ nghị sĩ đến từ Scotland với đa số là thành viên Công đảng. Việc Scotland độc lập sẽ khiến Công đảng mất đi số ghế đang có ở đây và gia tăng quyền lực cho Đảng Bảo thủ trong cuộc tổng tuyển cử sắp tới. Việc chiếm quá bán tại Hạ viện sẽ giúp đảng này lập ra chính phủ của mình.
Riêng với Scotland, việc độc lập có thành công như mong đợi? Tách khỏi UK, Scotland sẽ không dính líu đến bất kỳ định chế quốc tế nào và sẽ làm ứng viên nếu muốn gia nhập vào UN, EU hay NATO. Để vào được EU, Scotland phải cần đến sự đồng thuận của 28 quốc gia thành viên, kể cả Anh và Tây Ban Nha vốn không thích điều này vì phong trào đòi độc lập cũng đang dâng cao tại Catalonia. Sau đó, nước này không thể tiếp tục sử dụng GBP vì mọi thành viên EU bắt buộc sử dụng đồng Euro. Trên bình diện kinh tế, Scotland độc lập có thể khiến các nhà đầu tư quốc tế bỏ đi, đặc biệt là nếu nước này áp đặt một chế độ thuế cao hơn của nước Anh do mất đi nguồn tài chính từ Anh Quốc gồm 27 tỷ GBP (20% GDP/năm). Đài BBC cho rằng, thu nhập của người Scotland có thể tăng lên 1.400 GBP/năm nhưng để duy trì các vấn đề an sinh xã hội, các loại thuế sẽ phải tăng 3%, nếu không sẽ phải cắt giảm 11% chi tiêu cho dịch vụ công. Và tiền để thay đổi thể chế tốn khoảng 1.5 – 2.7 tỷ GBP.
Vấn đề độc lập của Scotland thoạt nhìn có vẻ đơn giản sẽ có những hệ quả nghiêm trọng đối với Scotland và Anh, thậm chí cả châu Âu, ở mức độ chưa thể xác định được. Nhưng những khó khăn trở ngại xem ra có tính ngắn hạn đối với Scotland mà dài hạn đối với Vương quốc Anh./.
An Bình (Tổng hợp)
