Nga, Iran, Syria thẳng tiến “bàn nóng” tinh hoa Mỹ

Chính quyền Trump đang nỗ lực để đưa ra một chiến lược toàn diện cho Syria sau khi thực hiện một tấn công tên lửa vào căn cứ quân sự của Tổng thống Syria Bashar al-Assad vào đầu tháng này. Về vấn đề này, các nhà lãnh đạo Quốc hội Mỹ cũng đang chuẩn bị thúc đẩy những ý tưởng cũ của họ để gây áp lực về Tổng thống Syria, Nga và Iran lên bàn làm việc của Tổng thống.

Ngoại trưởng Syria, Nga và Iran trong một cuộc họp báo sau một cuộc hội đàm về Syria. (Nguồn: AP)

Việc xem xét lại chính sách của chính quyền Mỹ về giải pháp đánh bại Nhà nước Hồi giáo (IS) chưa đạt được sự nhất trí về giải pháp cho một cuộc xung đột lớn hơn tại Syria. Không ai mong đợi Tổng thống Trump, người trong chiến dịch tranh cử đã cam kết sự hiện diện tại Syria, sẽ can thiệp quân sự trong 100 ngày đầu tại nhiệm. Hiện tại, vụ tấn công vũ khí hoá học – được Mỹ và phương Tây cho rằng là do ông  Assad thực hiện - đã làm thay đổi suy nghĩ của ông Trump và chính phủ của ông cam kết sẽ đóng một vai trò nổi bật hơn trong việc giải quyết cuộc xung đột Syria.

Chính quyền của Trump cần những công cụ để gây sức ép lên ông Assad và các đối tác của ông để tham gia vào các cuộc đàm phán thực sự nhằm hướng tới tiến trình hòa bình. Một đề xuất được cho là đơn giản hiện tại là yêu cầu Moscow từ bỏ Assad – hiện chưa có nền tảng “đòn bẩy” nào là điều các nhà lập pháp Mỹ hướng tới việc giải quyết.

Hàng loạt lựa chọn

Trong các cuộc họp tuần này, các nhà lập pháp được cho là nhanh chóng bắt tay vào một số dự luật được định hình khác nhau để trừng phạt các chính phủ Assad, Iran và Nga, một số nhà lập pháp và trợ lý tại Quốc hội chia sẻ với Josh Rogin – cây viết của The Washington Post. Một số dự luật đang được xem xét để ngăn chặn hành động  - được cho là tàn bạo của ông Assad, bao gồm cả kế hoạch chấm dứt sự hỗ trợ từ chương trình tên lửa đạn đạo của Iran do các nhà lãnh đạo của Chủ tịch Ủy ban Ngoại giao Hạ viên Edward R. Royce và Eliot L. Engel đề xuất.

Ông Royce chia sẻ với tờ The Washington Post: "Những dự thảo luật này sẽ mang tới cho chính quyền những gì cần thiết về mặt ngoại giao và tài chính để giúp ngăn chặn việc Assad giết hại những người Syria vô tội. "Văn bản này cũng sẽ khuyến khích các cuộc đàm phán thực sự bằng cách nhắm mục tiêu đến những người ủng hộ ông Assad, Putin và Ayatollah", đề cập đến Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo tối cao Iran  Ali Khamenei.

Hạ viện và Thượng viện Mỹ, do Hạ nghị sĩ Peter J. Roskam và Thượng nghị sĩ Marco Rubio đứng đầu, cũng chuẩn bị các dự luật sẵn sàng để đệ trình – với nội dung tìm cách cô lập ba hãng hàng không thương mại Iran, tất cả đều bị nghi ngờ là vận chuyển vũ khí và máy bay chiến đấu cho chính quyền Assad.

"Là một nhà bảo trợ chính của Bashar al-Assad - chế độ đã sử dụng lại vũ khí hóa học để giết chết nhiều nam giới, phụ nữ và trẻ em - Iran đã liên tục sử dụng máy bay thương mại để vận chuyển vũ khí và lực lượng quân đội đã gây ra cuộc xung đột ở Syria, giết hại gần 500.000 người ", Rubio và Roskam đã viết trong một bức thư gửi ông Trump vào ngày 10/4.

Theo dự luật này, các hãng hàng không tiếp tục tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp thay mặt cho các nhóm khủng bố hoặc các chế độ xấu sẽ tái được đưa trở lại danh sách trừng phạt – điều chính quyền Obama đã dỡ bỏ sau khi thỏa thuận hạt nhân Iran đã được ký kết.

Các nhà lập pháp của đảng Cộng hòa cũng muốn chính quyền Trump hủy bỏ giấy phép cho phép các công ty Mỹ như Boeing làm ăn với các hãng hàng không Iran. Giám đốc điều hành của Iran Aseman Air, Hossein Alaei, là một thành viên nổi bật và lâu năm của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, Rubio và Roskam đã viết.

Các nhà lãnh đạo của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện cũng có một dự luật mới được đưa ra – dự luật về Iran – trong đó đề cập việc có thể áp dụng các biện pháp trừng phạt cho khủng bố đối với toàn bộ Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran. Dự luật này thể hiện sự ủng hộ với những nỗ lực của chính quyền Trump nhằm tăng áp lực lên Iran.

Quan hệ chưa nhiều cải thiện giữa chính quyền và quốc hội Mỹ

Ông Mark Dubowitz, Giám đốc điều hành của Quỹ Quốc phòng Dân chủ, cho biết Trump đã đảo ngược lập trường về Syria, giúp Quốc hội dễ dàng thông qua các biện pháp trừng phạt đã từng bị chính quyền Obama phản đối.

Ông nói: "Cho rằng Syria là một vấn đề đầy tranh cãi và nhận ra sự liên quan của Iran ở Syria, điều này giúp Quốc hội dễ dàng hơn để đưa ra luật mới và thông qua chính quyền để gây sức ép Iran."

Đạo luật liên quan trực tiếp nhất là Đạo luật Bảo vệ Dân thường Caesar Syria, một đạo luật sẽ xử phạt Assad, Nga và Iran về các tội ác chiến tranh và các tội ác chống lại nhân loại. Dự luật này được đặt theo tên của nhiếp ảnh gia quân đội Syria - đã đưa ra hơn 55.000 bức ảnh cho thấy việc tra tấn và giết hại hơn 11.000 thường dân bị giam giữ. Hạ viện đã thông qua dự luật Caesar năm ngoái một cách nhất trí nhưng đã bị ông Obama phản đối. Các trợ lý cao cấp của Quốc hội đã chia sẻ rằng họ đang chuẩn bị xem xét lại đạo luật này.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều trở ngại cho chiến lược đang nổi lên của Quốc hội. Một số đảng viên Dân chủ quan ngại rằng việc trừng phạt Iran có thể đặt ra nhiều nguy cơ cho thỏa thuận hạt nhân lịch sử. Cũng chưa có sự nhất trí giữa Hạ viện và Thượng viện về tiến trình phía trước. Chính quyền Trump cũng chưa có nhân sự hoặc chuẩn bị chính sách cần thiết để kết hợp với những hành động của Quốc hội để tiến tới một cách tiếp cận ngoại giao quy mô lớn hơn.

Một phụ tá cao cấp của Quốc hội lo ngại: "Chúng tôi chỉ không có đối tác từ phía chính quyền."

Các biện pháp trừng phạt chỉ là một phần trong một chiến lược thực sự về Syria. Tuy nhiên, nếu chính quyền Trump thực sự không muốn lặp lại chính sách của chính quyền Obama tại Syria, họ sẽ cần chấp nhận sự thúc đẩy Quốc hội đang đưa ra và sử dụng điều này để buộc Syria và các bên ủng hộ phải nghiêm túc tìm kiếm giải pháp đặt dấu chấm hết cho cuộc xung đột.