Ngành công nghiệp chuối lịch sử 130 năm khốn đốn vì Covid-19

Chuối được cho là một trong những mặt hàng nông sản được xuất khẩu toàn cầu lần đầu tiên trong lịch sử kinh tế hiện đại và hiện vẫn là mặt hàng hoa quả được xuất khẩu nhiều nhất thế giới. Thế nhưng, ngành công nghiệp 130 năm này lại đang chịu thiệt hại nặng nề vì dịch bệnh.

Mặt hàng chuối vốn vô cùng phổ biến trên thế giới. Người tiêu dùng có thể nhìn thấy chuối ở khắp mọi nơi trên thế giới nhờ chuỗi cung ứng rộng lớn của nông sản này. Rất nhiều mạng lưới cung ứng chuối được thành lập từ thế kỷ 19 đến nay vẫn tồn tại do lợi nhuận bền vững mà nó mang lại.

Tuy nhiên trong khi con người mải chống chọi với đại dịch Covid-19 thì ngành chuối cũng đang khủng hoảng với dịch bệnh của riêng nó. Trong 20 năm trở lại đây, loại dịch TR4 xuất phát từ Đài Loan đã khiến mặt hàng nông sản này gặp nhiều khó khăn trong việc nuôi trồng. Rất nhiều trang trại chuối đã phải áp dụng những biện pháp bảo vệ vô cùng nghiêm ngặt để tránh lây nhiễm một trong những căn bệnh đáng sợ nhất cho ngành nuôi trồng.

Giao thương mặt hàng chuối trên thế giới

Theo tổ chức nông lương quốc tế (FAO), TR4 là một trong những căn bệnh có sức tàn phá mạnh nhất với tất cả các loài cây trồng và điều nguy hiểm là nó không có thuốc chữa, cũng tương tự như đại dịch Covid-19. Biện pháp duy nhất các trang trại và nhà máy hiện nay có thể áp dụng là nâng cao hệ thống bảo vệ, cách ly cho các buồng chuối như bọc ny lông hay sử dụng kết hợp nhiều loại kháng sinh để tránh lây lan rộng.

Tổ chức FAO cho biết nếu TR4 lây lan ra nguồn đất thì hầu như trang trại đó sẽ trở thành vùng đất chết vì chẳng có cây trồng nào sống được. Khi đó điều duy nhất người nông dân có thể làm là tìm khu đất mới để trồng trọt.

Hiện vùng Caribbean đang chiếm tới ¾ lượng chuối xuất khẩu trên thế giới và ngành chuối đang đứng trước ngã 3 đường do những dịch bệnh như TR4 hay dịch Covid-19 gây ra.

Hết TR4 rồi lại đến Covid-19

Trong vài năm trở lại đây, sự thay đổi thời tiết, môi trường và biến động giá cả thị trường đang tạo sức ép rất lớn lên những người nông dân trồng chuối.

Với tư cách là nhà xuất khẩu chuối lớn nhất thế giới, Ecuador hiện đang chịu sức ép rất lớn khi ngành kinh doanh 25 tỷ USD này đang đứng trước rủi ro sụp đổ vì dịch bệnh. Hiện Ecuador chiếm tới 1/3 trong tổng số 20 triệu tấn chuối xuất khẩu mỗi năm trên toàn cầu.

Sau khi giá dầu rớt thê thảm vảo năm 2014, hiện nay ngành chuỗi đang đóng góp nhiều hơn cả nguồn thu từ dầu khi cho Ecuador, vào khoảng 3,2 tỷ USD, tương đương 3% GDP.

Trớ trêu thay, Ecuador lại là một trong những nước lây nhiễm dịch Covid-19 nặng nhất ở Mỹ Latinh. Dịch bệnh này dù không ảnh hưởng đến trồng chuối nhưng chúng lại làm gián đoạn chuỗi cung ứng, giảm số lao động toàn ngành.

Với sự bùng phát của dịch Covid-19, doanh số ngành chuối đã tăng lên ở châu Âu khi người dân phải ở nhà cách ly và cần tìm những nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng. Thế nhưng lợi thế này khó chuyển hóa thành lợi nhuận cho các công ty khi chi phí cung ứng cũng tăng lên do ảnh hưởng từ dịch.

"Điều này đang tạo áp lực khiến khoảng 30% số nhà sản xuất chuối buộc phải bán rẻ trước khi chúng bị hỏng", Chủ tịch Kleber Siguenza của hãng chuối Orodelti cho biết.

Giá mỗi đơn vị chuối 18kg giao dịch trên thị trường giao ngay đã xuống chỉ còn 2-3 USD. Việc giá chuối xuống thấp khiến các doanh nghiệp không còn tâm trí lo lắng về những vấn đề như hạn chế dùng kháng sinh để bảo vệ môi trường.

Thêm vào đó, việc có quá nhiều nhà cung ứng cùng chiến lược hạn giá để chiếm thị phần cũng khiến lợi nhuận biên của ngành chuối ngày càng mỏng. Điều này buộc nhiều nhà sản xuất phải hướng đến chiến lược nâng cao giá trị sản phẩm chất lượng chuối, qua gió đẩy giá lên nhằm duy trì lợi nhuận.

"Không dễ gì để trở thành một nhà bán lẻ chuối và các nhà bán lẻ hiện đang phải nâng cao chất lượng sản phẩm để có thể bán giá cao hơn", Chủ tịch David McCann của hãng phân phối chuối lớn nhất Châu Âu là Fyffes nhận định.

Theo hãng tin Bloomberg, hiện chỉ 13% trong mức giá bán của chuối thường là vào túi các nhà sản xuất. Con số này quá thấp và tạo nên một môi trường lao động nô lệ ở Châu Mỹ Latinh, nơi các trang trại thuê nhân công với giá rẻ mạt để giảm chi phí.

Với sự bùng phát của dịch Covid-19 cùng với những khó khăn có sẵn, ngành chuối 25 tỷ USD trên thế giới đang phải đối mặt với vô vàn thách thức. Từ một mặt hàng nông sản được xuất khẩu rộng rãi trên thế giới, chuối ngày nay đang dần trở nên mất giá khi rất nhiều công ty, trang trại nhỏ lẻ lao đao vì không có lợi nhuận.

"Đại dịch Covid-19 thật là thảm họa cho toàn thế giới", Chuyên gia kinh tế Pascal Liu của FAO ngậm ngùi nói.