Nghệ thuật Đông Nam Á “hất cẳng” Trung Quốc, giành lấy vị trí trung tâm

Một phần trong tác phẩm "Chúng ta là Con người" của nghệ sỹ Việt Nam Danh Võ

Hội chợ nghệ thuật Art Stage Jakarta được tổ chức tại thành phố thủ đô của Indonesia hồi tháng Tám đã thu hút hơn 15.000 người tham dự. Các nhà sưu tập, các giám tuyển (curator) và người yêu nghệ thuật từ khắp nơi trên thế giới đổ về Indonesia, không chỉ để thăm thú một trong những thủ đô Hồi giáo lớn nhất thế giới, mà còn dành rất nhiều thời gian tại Yogyakarta, một thành phố cách Jakarta khoảng 50 phút bay và hiện được coi là trung tâm nghệ thuật hàng đầu của quốc gia này.

Các nhà phê bình nghệ thuật coi sự thành công của Art Stage Jakarta là một tín hiệu tích cực, có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy dòng chảy nghệ thuật tại khu vực. Tuy nhiên, nói một cách công bằng, nghệ thuật đương đại Đông Nam Á từ lâu đã thu hút được rất nhiều sự chú ý của giới nghệ thuật quốc tế.

Tác phẩm "Sự thông thái của phương Đông" của nghệ sỹ người Indonesia Affandi

Ming Wong, một nghệ sỹ đến từ Singapore - hiện đang làm việc tại cả Singapore và Berlin, từng giành được giải Sư tử Bạc với một tác phẩm sắp đặt video về lịch sử điện ảnh của đảo quốc sư tử, tại Liên hoan nghệ thuật Venice năm 2009. Năm ngoái, liên hoan nghệ thuật uy tín bậc nhất trên thế giới này cũng lần đầu tiên đón chào sự tham gia của Indonesia với những tác phẩm của nghệ sỹ gạo cội Heri Dono. Cũng trong năm 2015, nữ nghệ sỹ trẻ đến từ Philippines, Maria Taniguchi đã được trao giải thưởng Nghệ thuật Hugo Boss châu Á cho Nghệ sỹ châu Á mới xuất sắc nhất. Những nghệ sỹ Singapore như Heman Chong, Ho Tzu Nyen hay Lim Tzay Chuen đều có tác phẩm được trưng bày tại các phòng tranh và bảo tàng trên khắp châu Á.

Tác phẩm "Cuộc hành trình - Trokomod" của nghệ sỹ Indonesia Heri Dono, là sự kết hợp giữa con ngựa thành Trojan và loài rồng Komodo nổi tiếng của quốc gia này

Tác phẩm "Vô đề" của nghệ sỹ Philippine Marina Taniguchi

Tác phẩm "Tưởng niệm những người bị chúng ta quên lãng (tôi ghét bạn)" của nghệ sỹ Singapore Heman Chong

Nghệ sỹ Rirkrit Tiravanigia từ Thái Lan được coi là người tiên phong của một trường phái nghệ thuật mới có tên tính thẩm mỹ quan hệ, trong đó, nghệ thuật không chỉ là tạo ra một bức tranh, một bức tượng… mà còn xây dựng nên “những trải nghiệm xã hội”, đưa khán giả trở thành một phần của chính tác phẩm nghệ thuật đó. Trong tác phẩm nổi tiếng “Untitled (Free)” (Vô đề/ Tự do) của mình, Tiravanija đã biến phòng tranh thành một gian bếp và nấu món cà ri Thái nổi tiếng cho những khách tham quan tại Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại MOMA, New York. Hiện đang là một giáo sư tại Đại học Columbia, anh vẫn không ngừng sáng tạo và có những ảnh hưởng lớn đến phong cách nghệ thuật của Korakrit Arunanondchai, một gương mặt mới khác của nghệ thuật đương đại Thái Lan.

Tác phẩm "vô đề (tự do)" của nghệ sỹ Thái Lan Rirkrit Tiravanigia, nơi phòng trưng bày biến thành một nhà bếp phục vụ món cà ri Thái

Tác phẩm "Vẽ tranh lịch sử trong một căn phòng đầy người có tên gây cười 3" của tác giả Thái Lan Korakrit Arunanondchai

Sống tại New York và mới chỉ 30 tuổi, nhưng Korakrit đã có thâm niên triển lãm tại những thánh đường nghệ thuật hiện đại hàng đầu thế giới như bảo tàng MOMA (New York), Palais de Tokyo (Tokyo) hay UCCA (Bắc Kinh)… Korakrit gây ấn tượng với những bức tranh với chất liệu vải bò và các con ma-nơ-canh bị thiêu cháy – chứa đựng những thông điệp liên quan tới văn hóa đại chúng, âm nhạc và tôn giáo.

Định nghĩa về nghệ thuật Đông Nam Á

Trong khi các nhà đấu giá hàng đầu thế giới như Sotheby hay Christie’s thường hay nhấn mạnh vào yếu tố “vùng, miền” khi giới thiệu các tác phẩm của các nghệ sỹ Đông Nam Á, thì người yêu nghệ thuật dường như lại không quá coi trọng điều này.  

Có rất nhiều nghệ sỹ sinh ra tại các quốc gia Đông Nam Á hiện đang sống và làm việc trên khắp thế giới; tuy nhiên, những tác phẩm của họ luôn mang đậm những trải nghiệm cũng như lịch sử mà họ đã trải qua tại quê hương mình.

Một phần trong tác phẩm "Chúng ta là Con người" của nghệ sỹ Việt Nam Danh Võ

Võ Trung Kỳ Danh, thường được biết tới với cái tên Danh Võ sinh ra tại Việt Nam vào năm 1975 nhưng sống tại Đan Mạch từ năm 4 tuổi, là một trong những cái tên khá quen thuộc của nghệ thuật đương đại thế giới. Trong tác phẩm nổi tiếng nhất mang tiêu đề “We the People” (Chúng ta là Con người), Danh Võ đã làm một bức tượng Nữ thần Tự do có kích thước bằng tượng thật, rồi chia nhỏ nó thành 267 chi tiết to nhỏ khác nhau và cho trưng bày tại 15 địa điểm trên thế giới như Paris, Copenhagen, Kassel, Barcelona, Thượng Hải, Chicago, Bregenz, Bangkok, New York, London…

Tác phẩm "Ký ức dai dẳng số 14" của nghệ sỹ Việt Nam Đinh Q. Lê

Tác phẩm "Những người nông dân và chiếc trực thăng" của nghệ sỹ Việt Nam Đinh Q. Lê lấy cảm hứng từ sự kiện có thật là hai người nông dân Việt Nam chế tạo máy bay để phun thuốc trừ sâu - hiện đang được trưng bày tại bảo tàng MOMA, New York

Còn có Đinh Q. Lê, rời Việt Nam từ năm 10 tuổi, hiện đang sống tại Mỹ nhưng vẫn đau đáu hướng về nơi chôn rau cắt rốn, với những tác phẩm tái hiện lại nỗi đau và mất mát sau cuộc chiến - một vài trong số đó hiện đang nằm trong bộ sưu tập vĩnh viễn của bảo tàng MOMA danh tiếng. Cuối cùng không thể không kể đến Tiffany Chung, nữ nghệ sỹ người Mỹ gốc Việt hiện đang làm việc tại TP Hồ Chí Minh, từng có tác phẩm xuất hiện tại những trung tâm triển lãm uy tín hàng đầu khắp năm châu lục. Không chỉ hợp tác đồng sáng lập Sàn Art - một tổ chức phi lợi nhuận chuyên về nghệ thuật đương đại Việt Nam, Tiffany Chung cùng Đinh Q. Lê còn được coi là những nghệ sỹ có sức ảnh hưởng và tạo cảm hứng cho thế hệ nghệ sỹ trẻ của nghệ thuật đương đại quê nhà.  

Tác phẩm "UNHCR Thời gian Li băng" của nghệ sỹ  gốc Việt Tiffany Chung. Cô nổi tiếng với những tác phẩm về đề tài chiến tranh và xung đột

Nghệ thuật không biên giới

Ngay tại các bảo tàng, phòng tranh, khu triển lãm…, khái niệm biên giới cũng đang dần trở nên mờ nhạt. Para Site Art Space, gallery trưng bày lâu đời nhất Hong Kong gần đây đã tổ chức một chương trình triển lãm về chủ nghĩa trừu tượng hiện đại với những tác phẩm xuất sắc của những nghệ sỹ đến từ khắp nơi trên thế giới như Robert Motherwell (Mỹ), Tomie Ohtake (Brazil gốc Nhật), Tang Chang (Thái gốc Trung)…

Tang Chang cũng chính là nghệ sỹ Đông Nam Á sẽ có tác phẩm trưng bày cùng các tên tuổi của nghệ thuật hiện đại phương Tây như Fernand Léger và Marc Chagall trong một cuộc triển lãm sắp tới tại trung tâm nghệ thuật danh tiếng Pompidou, Paris.

Tác phẩm "Vô đề 5" của nghệ sỹ Thái Lan gốc Trung Tang Chang

Tate Modern, một trong những bảo tàng đương đại lớn nhất thế giới tại London từ lâu đã tôn vinh những nghệ sỹ đến từ châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng bên cạnh những bậc thầy của thế giới – như trường hợp của đạo diễn, nhà sản xuất người Thái Apichatpong Weerasethakul trong khu triển lãm mới khánh thành Switch House tại bảo tàng này. Có tên gọi là “Primitive” (nguyên thủy), đoạn video của Weerasethakul là một trong những tác phẩm đầu tiên của các nghệ sỹ Đông Nam Á được Tate chọn mua cho bộ sưu tập vĩnh viễn của mình.

Một cảnh trong tác phẩm video "Nguyên thủy" của tác giả Thái Lan Apichatpong Weerasethakul

Tác phẩm "Những người mơ ngủ" của nghệ sỹ Xoonang Choi tại Hội chợ nghệ thuật Art Stage Singapore tổ chức hồi tháng Một vừa qua

Không chỉ phương Tây, chính các đơn vị nghệ thuật Đông Nam Á cũng không thể ngồi yên trước dòng chảy sôi động của nghệ thuật đương đại tại đây. Bảo tàng quốc gia mới khánh thành của Singapore đang làm rất tốt khi dành sự chú ý đặc biệt đến những tác phẩm và nghệ sỹ trong khu vực. Bộ sưu tập Đông Nam Á của bảo tàng này được đánh giá là độc nhất vô nhị và có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Bên cạnh đó, bảo tàng cũng thúc đẩy những chương trình hợp tác đầy tham vọng với các đồng nghiệp phương Tây, như dự án “Tái định hình lại chủ nghĩa hiện đại” với trung tâm Pompidou, trong đó, các tác phẩm từ Đông Nam Á sẽ được trưng bày bên cạnh những tuyệt tác nổi tiếng của Picasso, Matisse…

(Theo CNN)