Nguy cơ xung đột mới bùng lên tại Syria: Tín hiệu từ Thổ Nhĩ Kỳ?

Căng thẳng đang ở mức cao. Hầu như không ngày nào trôi qua mà không diễn ra bạo lực giữa các bên, bao gồm hỏa lực và pháo kích giữa các chiến binh người Kurd ở Syria do Mỹ hậu thuẫn, lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và các tay súng đối lập Syria do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Các nhà phân tích cho rằng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đang tận dụng cuộc chiến ở Ukraine để thúc đẩy các mục tiêu của riêng mình ở nước láng giềng Syria - thậm chí sử dụng khả năng của Thổ Nhĩ Kỳ với tư cách là thành viên NATO để phủ quyết tư cách thành viên liên minh của Phần Lan và Thụy Điển như một ưu thế tiềm tàng.

Nhưng một cuộc tấn công lớn của Ankara cũng đi kèm với những rủi ro và phức tạp, đe dọa làm đảo lộn mối quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với cả Mỹ và Nga. Cuộc chiến này cũng có nguy cơ tạo ra một làn sóng di dời mới trong một khu vực đã bị tàn phá bởi chiến tranh, nơi nhóm Nhà nước Hồi giáo vẫn ẩn nấp hoạt động trong bóng tối.

Mục tiêu của Thổ Nhĩ Kỳ

Tháng trước, ông Erdogan vạch ra kế hoạch nối lại chiến dịch tấn công xuyên biên giới nhằm các tay súng người Kurd ở Syria đồng minh của Mỹ để tạo ra một vùng đệm sâu 30 km (19 dặm) dọc theo biên giới phía nam của nước này với Syria. Ông Erdogan muốn thành lập khu vực đó vào năm 2019 nhưng chiến dịch quân sự tại thời điểm đó đã không thành công.

"Chúng ta sẽ đột ngột tấn công chúng (người Kurd-pv) vào một đêm. Và chúng ta phải làm", ông Erdogan nói, mà không đưa ra một mốc thời gian cụ thể.

Kể từ năm 2016, Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến hành ba chiến dịch lớn tại Syria, nhắm mục tiêu vào lực lượng dân quân người Kurd Syria, cụ thể là nhóm Các Đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YPG) mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là một tổ chức khủng bố và cánh tay nối dài của Đảng Công nhân Kurdistan ngoài vòng pháp luật (PKK). Trong nhiều thập kỷ, PKK đã tiến hành một cuộc nổi dậy bên trong Thổ Nhĩ Kỳ chống lại chính phủ ở Ankara.

Tuy nhiên, YPG lại trở thành trụ cột của các lực lượng do Mỹ lãnh đạo trong cuộc chiến chống lại các tay súng IS và trở thành một đồng minh hàng đầu của Mỹ ở Syria.

Thổ Nhĩ Kỳ, thông qua ba chiến dịch quân sự trước đây ở Syria, đã nắm quyền kiểm soát một phần lớn lãnh thổ Syria, bao gồm các thị trấn Afrin, Tel Abyad và Jarablus. Ankara có kế hoạch xây dựng hàng nghìn nhà ở tại những khu vực đó, để đảm bảo điều nước này cho là "sự trở về tự nguyện" của 1 triệu trong số 3,7 triệu người tị nạn Syria hiện đang ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Erdogan hôm thứ Tư cho biết, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang nhắm đến các khu vực mới, bao gồm các thị trấn Tel Rifaat và Manbij, nằm trên giao lộ chính của đường cao tốc Tây-Đông M4 của Syria. Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng các chiến binh người Kurd ở Syria sử dụng Tel Rifaat làm căn cứ để tấn công các khu vực do các chiến binh đối lập Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn trấn giữ.

Cũng có nhiều thông tin cho rằng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể tiến vào thị trấn biên giới chiến lược Kobani, nơi quân đội Mỹ và các chiến binh người Kurd lần đầu tiên chung tay đánh bại IS vào năm 2015. Thị trấn này là biểu tượng mạnh mẽ cho người Kurd ở Syria và tham vọng tự trị của họ ở khu vực này của Syria.

Tại sao chọn thời điểm này?

Các nhà phân tích cho rằng ông Erdogan có thể nhận thấy sự thuận lợi của các tình thế, cả quốc tế và trong nước, cho một chiến dịch ở Syria. Người Nga bận tâm đến xung đột ở Ukraine, và người Mỹ cần ông Erdogan từ bỏ ý kiến phản đối việc mở rộng NATO bao gồm Phần Lan và Thụy Điển.

Aaron Stein, trưởng nhóm nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại ở Philadelphia cho biết: "Họ (người Thổ Nhĩ Kỳ) cảm thấy có cơ hội để thử và nhận được sự nhượng bộ từ phương Tây".

Một cuộc tấn công Syria cũng có thể được sử dụng để tập hợp các cử tri theo chủ nghĩa dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ vào thời điểm nền kinh tế của họ đang suy thoái, với lạm phát đang ở mức 73,5%. Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến tổ chức cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội vào năm tới, và các cuộc tấn công trước đó vào Syria để đánh bật YPG đã củng cố sự ủng hộ đối với ông Erdogan trong cuộc bỏ phiếu trước đây.

Cho đến nay, chưa có dấu hiệu nào cho thấy một cuộc tấn công sắp xảy ra, mặc dù quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể được triệu tập khá nhanh chóng. Tuy nhiên, các chiến binh người Kurd ở Syria cho biết họ nhận thức được mối đe dọa mới nhất từ Thổ Nhĩ Kỳ và đã chuẩn bị cho một cuộc tấn công có thể xảy ra.

Họ cảnh báo rằng động thái từ Ankara sẽ ảnh hưởng đến cuộc chiến đang diễn ra của họ chống lại IS và khả năng bảo vệ các nhà tù ở miền bắc Syria, nơi hàng nghìn phần tử cực đoan, nhiều người trong số họ là công dân nước ngoài, đã bị nhốt kể từ khi IS bị đánh bại trên lãnh thổ Syria cách đây 3 năm.

Giữa hai ông lớn Mỹ, Nga

Một hoạt động quân sự quy mô lớn của Thổ Nhĩ Kỳ tiềm ẩn rủi ro cao và có khả năng khiến cả Mỹ và Nga, những nước cũng có sự hiện diện quân sự ở miền bắc Syria, tức giận.

Thổ Nhĩ Kỳ và Nga ủng hộ các bên đối địch trong cuộc xung đột kéo dài 11 năm ở Syria nhưng đã phối hợp chặt chẽ ở khu vực phía bắc nước này. Theo các nhà hoạt động đối lập Syria, mặc dù Nga chưa đưa ra bình luận chính thức nhưng những ngày gần đây, Nga đã điều máy bay chiến đấu và trực thăng vũ trang tới một căn cứ gần biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ.

Là một trong những đồng minh thân cận nhất của Damascus, vai trò của Nga ở Syria là tối quan trọng trong việc xoay chuyển cục diện của cuộc xung đột ở Syria sang hướng có lợi cho Tổng thống Syria Bashar Assad. Các chiến binh đối lập Syria đã bị dồn xuống một vùng đất ở phía tây bắc và được Ankara bảo trợ.

Nhưng với việc Moscow đang tập trung vào Ukraine, không có khả năng Nga sẽ cản đường ông Erdogan về một dải đất dọc theo biên giới phía nam của Thổ Nhĩ Kỳ.

Washington cũng đã thể hiện rõ sự phản đối đối với một cuộc tấn công của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, nói rằng động thái này có nguy cơ phá hoại thành quả đạt được trong chiến dịch chống lại IS.

"Chúng tôi ghi nhận những lo ngại về an ninh hợp pháp của Thổ Nhĩ Kỳ ở biên giới của họ. Nhưng một lần nữa, chúng tôi quan ngại rằng bất kỳ cuộc tấn công mới nào sẽ tiếp tục phá hoại sự ổn định của khu vực", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết.