Những thành phố mới đứng trước rủi ro cao của biến đổi khí hậu

Những khu định cư mới gia tăng ở nơi có nguy cơ lũ lụt cao

Nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Nature cho biết số lượng những khu định cư – từ các làng nhỏ đến các thành phố lớn – có nguy cơ lũ lụt cao nhất đã tăng 122% từ năm 1985 đến năm 2015.

"Trong thời điểm các khu định cư phải thích ứng với biến đổi khí hậu gia tăng thì nhiều quốc gia vẫn lựa chọn tiếp tục định cư ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao. Đây là xu hướng đáng lo ngại, đặc biệt khi biến đổi khí hậu đang làm gia tăng thảm họa lũ lụt trên khắp thế giới", ông Paolo Avner, nhà kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới và là tác giả chính của nghiên cứu cho biết.

Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu về nguy cơ lũ lụt toàn cầu và dấu chân định cư hàng năm trong ba thập kỷ từ 1985 đến 2015 để hiểu những nhóm dân cư bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi nguy cơ lũ lụt.

Các chuyên gia nhận thấy trong giai đoạn này, khi số lượng khu định cư trên thế giới tăng 85% thì quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh hơn nhiều ở những vùng lũ lụt có nguy cơ cao so với những khu vực có nguy cơ lũ lụt thấp.

Theo báo cáo, vào năm 2015, hơn 11% diện tích xây dựng trên toàn cầu phải đối mặt với nguy cơ lũ lụt cao hoặc rất cao, nghĩa là các khu vực có nguy cơ ngập sâu ít nhất 50 cm (17 inch) trong các đợt lũ lụt sẽ xảy ra khoảng 100 năm một lần.

Báo cáo cũng cho thấy việc phải đối mặt với tất cả các loại lũ lụt đều tăng lên nhưng khả năng dễ bị tổn thương trước lũ lụt ven biển lại gia tăng với tốc độ nhanh nhất.

Các nhà nghiên cứu kết luận rằng rủi ro lũ lụt là đáng kể ở tất cả các khu vực trên thế giới và tất cả các nhóm thu nhập khác nhau nhưng một số phải đối mặt với rủi ro cao hơn những nhóm khác. Theo báo cáo, mức độ phơi nhiễm cao nhất là ở Đông Á và khu vực Thái Bình Dương, và thấp nhất ở Bắc Mỹ và châu Phi cận Sahara.

Cũng theo báo cáo, các quốc gia có thu nhập trung bình cao sẽ có tỷ lệ người định cư mới nhiều nhất ở các vùng có nguy cơ lũ lụt cao nhất. Cụ thể là Trung Quốc, quốc gia đã trải qua quá trình đô thị hóa rất nhanh và là nơi có khoảng 1/2 số khu định cư mới được xây dựng ở các khu vực có nguy cơ lũ lụt cao từ năm 1985 đến năm 2015.

Trong khi các quốc gia có thu nhập cao hơn hầu hết đều chứng kiến sự tăng trưởng tương đối chậm ở các vùng dễ bị lũ lụt trong thời gian 30 năm qua thì nhiều quốc gia - bao gồm Mỹ, Nhật Bản và Hà Lan - đã có nhiều khu định cư ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao từ trước năm 1985 và phải chi những khoản tiền lớn để bảo tồn ở những khu vực này.

Tại sao lại lựa chọn xây dựng ở vùng lũ lụt?

Có nhiều lý do khiến số lượng tòa nhà trên đất dễ bị ảnh hưởng trước tình trạng gia tăng của lũ lụt nhưng sự khan hiếm là nguyên nhân chính.

Vùng đất an toàn hơn hầu hết đã được xây dựng sẵn, có nghĩa là những khu phát triển mới đang diễn ra không cân đối ở vùng đồng bằng ngập lũ và các khu vực khác mà trước đây lẽ ra phải tránh.

Đôi khi các cơ hội kinh tế được cho là cao hơn những rủi ro thảm họa, chẳng hạn như đối với các thành phố cảng lớn, cộng đồng ven biển hoặc khu du lịch thường hưởng lợi rất nhiều về phát triển kinh tế. Các lý do khác bao gồm thiếu dữ liệu lũ lụt, quy hoạch đô thị kém hoặc quy định yếu kém.

Hay Tây Nam Florida, nơi có nguy cơ bị bão ngày càng nghiêm trọng, đã chứng kiến dân số bùng nổ do thời tiết nắng nóng và giá thành tương đối rẻ. Sự tăng trưởng đó diễn ra khi tiểu bang nới lỏng các quy định xung quanh các tòa nhà ở khu vực có nguy cơ cao và vùng trũng thấp.

Báo cáo cũng nêu ra một số khuyến nghị hành động cho các nhà hoạch định chính sách để lập kế hoạch, bao gồm đầu tư vào phòng chống thiên tai, hệ thống cảnh báo sớm và kế hoạch sơ tán ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao. Bên cạnh đó là những khuyến nghị đối với việc sửa đổi kế hoạch sử dụng đất và quy chuẩn xây dựng ở những khu vực có nguy cơ gia tăng. Những động thái này sẽ giảm đi rủi ro do biến đổi khí hậu ở những khu định cư mới.

Robert Nicholls, Giáo sư về thích ứng khí hậu tại Đại học East Anglia, người không tham gia vào nghiên cứu cho biết phương pháp của báo cáo rất logic và những phát hiện này là mới nhưng không có gì đáng ngạc nhiên.

Theo ông Robert Nicholls, dù nhiều người vẫn nhấn mạnh vào "lũ lụt sâu hơn hoặc thường xuyên hơn", nhưng "nguy cơ lũ lụt cũng bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về mức độ phơi nhiễm và tính dễ bị tổn thương. Nếu những điều này gia tăng thì rủi ro cũng sẽ cao hơn.

Và nghiên cứu cũng ghi nhận mức độ phơi nhiễm đang tăng lên đáng kể.

"Điều này đáng lo ngại vì các mô hình phát triển đang làm tăng rủi ro. Biến đổi khí hậu sẽ càng làm trầm trọng thêm những rủi ro này trong tương lai", ông Robert Nicholls nhấn mạnh./.