Quân sự Nga -Thổ Nhĩ Kỳ đang giằng co tại một mặt trận mới?

Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thảo luận về tình hình ở Syria và Libya trong cuộc điện đàm ngày 11/12. Phía Thổ Nhĩ Kỳ đã đề xuất cuộc đối thoại này để giải quyết những khác biệt đang nổi lên của hai bên đối với vấn đề Libya. Vài ngày trước đó, ông Erdogan đã tuyên bố sẵn sàng phái quân đội đến Libya.

Ankara sốt sắng hiện diện quân sự

"Có một công ty an ninh từ Nga [ở Libya] tên là Wagner", ông Erdogan nói." Công ty này đã gửi nhân viên an ninh của mình đến đó. Về vấn đề gửi binh lính nếu Libya đưa ra yêu cầu như vậy từ chúng tôi, chúng tôi có thể gửi nhân viên của mình đến đó, đặc biệt là sau khi ký kết thỏa thuận an ninh quân sự".

Theo Al-Monitor, ông Erdogan và người đứng đầu Chính phủ Đoàn kết Dân tộc Libya GNA Fayez al-Sarraj, đã ký bản ghi nhớ ngày 27 tháng 11 về các ranh giới trên biển và hợp tác an ninh, điều khiến cho Moscow không hài lòng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nhấn mạnh rằng bản ghi nhớ này có thể phá vỡ sự chuẩn bị cho một cuộc họp quốc tế về việc giải quyết vấn đề Libya dự kiến sẽ được tổ chức tại Berlin vào cuối năm nay.

Lập trường như vậy ở Moscow báo hiệu rằng sự hỗ trợ quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ cho chính phủ có trụ sở ở Tripoli có thể phá hỏng nỗ lực của các bên ủng hộ cho lực lượng của Khalifa Hifter, bao gồm Nga, để thúc đẩy vị thế cho Hifter trước các cuộc đàm phán ở Berlin.

Bất chấp những nỗ lực về tuân thủ nguyên tắc bình đẳng với tất cả các thế lực trên thực địa, Nga vẫn hướng đến củng cố cho ông Hifter và những người ủng hộ ông trong cuộc chiến Libya. Điện Kremlin hy vọng Hifter, chỉ huy Quân đội Quốc gia Libya (LNA), và những người ủng hộ ông sẽ có tiếng nói cuối cùng ở Libya sau chiến tranh, mặc dù vẫn duy trì sự cân bằng quyền lực. Tuy nhiên, việc Thổ Nhĩ Kỳ có thêm hành động đối với Tripoli làm phức tạp kịch bản này và bản thân Hifter vẫn thiếu tính hợp pháp quốc tế.

Trong khi đó, Moscow vẫn đang duy trì mối quan hệ với Tripoli, đặc biệt thông qua các hợp đồng mà các công ty dầu khí Nga đã ký với Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Libya hồi tháng 12. Công ty Tatneft của Nga sẽ tiến hành thăm dò dầu khí tại một khu vực tranh chấp trong lưu vực Ghadames, nơi giáp ranh với các khu vực do cả LNA và GNA kiểm soát. Hợp đồng này phản ánh mong muốn của Nga về việc giữ gìn quan hệ với cả hai bên tham chiến, vì các hoạt động ở đây là không thể nếu không có sự đảm bảo an ninh từ cả hai phía. Một công ty khác, Wintershall có liên kết với Gazprom, có trụ sở tại Đức, sẽ khai thác dầu trong lưu vực Sirte- nơi phần lớn nằm dưới sự kiểm soát của GNA. Đối với hoạt động này, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Libya và Wintershall đã đồng ý thành lập một liên doanh có tên Công ty Hoạt động Dầu khí al-Sirir.

Đổi lại, các bản ghi nhớ giữa ông Erdogan và ông Sarraj, đặc biệt là bản ghi nhớ về biên giới hàng hải, là bằng chứng cho mối quan hệ đối tác lâu dài giữa Ankara và Tripoli. Các thỏa thuận này, mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ tiếp cận các mỏ đá phiến dầu ở Biển Địa Trung Hải. Điều này sẽ phụ thuộc vào GNA, hoặc những người kế nhiệm có thể lên nắm quyền. Do đó, Ankara sẽ tiếp tục sát cánh với chính phủ của Sarraj.

Cần phải chú ý những tuyên bố của ông Erdogan về việc gửi quân tới Libya. Nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện những lời hứa trước đây để giúp Sarraj. Ngay sau khi ông Erdogan cam kết vào cuối tháng 4 sẽ sử dụng tất cả "khả năng của mình để ngăn chặn âm mưu chống lại người Libya", tàu Amazon Giurgiulesti từ cảng Samsun của Thổ Nhĩ Kỳ đã đến Tripoli, chở một số xe bọc thép Kirpi II 4 × 4 và 1 số xe Vuran cho quân đội của GNA. Ankara đã không che giấu việc chuyển giao các vũ khí này, bất chấp các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc. Cùng thời gian đó, Thổ Nhĩ Kỳ cũng cung cấp máy bay không người lái chiến đấu Bayraktar cho quân đội GNA.

Nguy cơ sóng gió với Nga

Trước đó, sự trợ giúp của Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã giúp GNA hành động mạnh mẽ hơn và giành được quyền kiểm soát thành phố Gharyan, căn cứ hậu phương chính của LNA. Giờ đây, khi các công ty quân sự tư nhân được cho là thân Nga bị cáo buộc hoạt động tại Libya để ủng hộ Hifter, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tìm cách đẩy mạnh viện trợ của mình cho Tripoli – điều có thể tác động đáng kể đến cán cân quyền lực.

Mặc dù sự hiện diện của lính đánh thuê và Nga cũng cho thấy sự giúp đỡ đối với Hifter thì vai trò của những lính đánh thuê này trong các hoạt động tại khu vực gần Tripoli dường như đã bị phóng đại, điều chính các quan chức LNA xác nhận.

Tình hình hiện diện quân sự của Nga ở Libya vẫn chưa được làm rõ. Các bản tin tức trái ngược đôi khi xuất hiện liên quan đến các hoạt động của lính đánh thuê Nga hỗ trợ Hifter. Hiện hầu hết sự giúp đỡ LNA nhận được, là đến từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Ai Cập và Jordan.

Một số bản tin cho biết sự hiện diện của lính đánh thuê và cố vấn Nga đã cải thiện đáng kể hiệu suất của các tay súng bắn tỉa LNA cũng như lực lượng súng cối và pháo binh. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình, một người được giới thiệu là một lính đánh thuê người Nga bị thương cho biết ông chủ yếu ở Benghazi và chỉ thỉnh thoảng đến Tripoli. Ông cũng chủ yếu được giao nhiệm vụ huấn luyện các tay súng Libya hoạt động trong địa hình đô thị.

Thay vì gửi quân đội, Thổ Nhĩ Kỳ có thể triển khai các công ty quân sự tư nhân của mình đến Libya, trước hết là SADAT. Nhận xét của Bộ trưởng Ngoại giao Nga Serge Lavrov về số lượng tay súng từ Idlib, Syria đến chiến trường Libya ngày càng tăng" có thể gợi ý rằng các tay súng SADAT đã hoạt động ở Libya. Như vậy, mối đe dọa về một cuộc đụng độ trực tiếp giữa lính đánh thuê Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đang lờ mờ hiện ra ở Libya.