Sức mạnh năng lượng Nga âm thầm len lỏi khắp Á - Âu

"Nga có cơ hội tạo nên một Canada bên ngoài Siberia".

Quá trình biến miền bắc và miền đông nước Nga thành một nơi xuất khẩu năng lượng bắt đầu từ những năm 1990, nhiều năm trước khi tờ Thời báo Tài chính năm 2012 trích dẫn câu nói trên từ Artem Volynets, cựu CEO của EN +, nhà sản xuất nhôm và điện của Nga. Quá trình này cũng bắt đầu từ trước khi Nga chính thức tập trung chính sách kinh tế quốc tế hướng về châu Á.

Năm 2019, rất nhiều động thái đã được thực hiện để chứng minh tuyên bố của Volynets là đúng. Khí đốt và dầu mỏ của Nga ngày nay có tầm quan trọng lớn và ngày càng tăng đối với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ.

Bao quát Sakhalin và Siberia

Trong nửa cuối tháng 12, đã có báo cáo rằng Rosneft, Công ty Phát triển Dầu khí Sakhalin (SODECO), ExxonMobil và một liên doanh Nhật Bản, được cấu thành từ Công ty thăm dò Dầu khí Nhật Bản (JAPEX), Itochu, Marubeni cùng Bộ Kinh tế, Thương mại và Ngành công nghiệp (METI) đang có kế hoạch mở rộng dự án Sakhalin-1 để có thể sản xuất LNG bên cạnh dầu thô.

Bản thân SODECO là một liên doanh của Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga và có tỉ lệ phân chia gồm: Exxon Neftegas -công ty con ExxonMobil (30%), JAPEX (30%), công ty dầu mỏ nhà nước Ấn Độ ONGC Videsh (20%) và hai chi nhánh của Rosneft, Sakhalinmorneftgas-Shelf (11,5%) ) và RN-Astra (8,5%). Quỹ đầu tư Qatar sở hữu 18,93% cổ phần của Rosneft thông qua công ty con QH Oil Investments và BP sở hữu 19,75%.

Quyết định cuối cùng dự kiến sẽ được đưa ra vào năm 2021, cho phép dự án này sản xuất ước tính khoảng 6,2 triệu tấn LNG mỗi năm, bắt đầu từ năm 2027. Điều đó tương đương với gần 10% lượng tiêu thụ LNG hàng năm của Nhật Bản. Sakhalin 1 đang cung cấp dầu các cho khách hàng tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Nga.

Còn dự án dầu khí Sakhalin-2 thuộc sở hữu của các công ty con của Gazprom, Royal Dutch Shell, Mitsui & Covà Mitsubishi. Sakhalin 2 đang cung cấp năng lượng cho Shell Trading, Korea Gas, Tokyo Gas và một số công ty điện và khí đốt của Nhật Bản.

Sakhalin-3 bao gồm các dự án dầu khí thuộc sở hữu của Gazprom, Rosneft và Sinopec, trong đó các công ty Nga chiếm đa số. Nơi này là nguồn cung cấp tài nguyên chính cho hệ thống truyền tải khí đốt Sakhalin-Khabarovsk-Vladivostok, một ngày nào đó có thể được mở rộng tới Triều Tiên và Hàn Quốc. Nga và Hàn Quốc đã nói về vấn đề này từ năm 2008, nhưng chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên đã là một vấn đề cản trở.

Vào đầu tháng 12, Nga và Trung Quốc đã khánh thành đường ống Power of Siberia, dài hơn 3.000km, chạy từ các mỏ khí phía tây và phía bắc hồ Baikal đến biên giới tại Blagoveshchensk và tới Cáp Nhĩ Tân, Cát Lâm và Liêu Ninh thông qua các đường ống của Trung Quốc. Dự án này, cuối cùng có thể được mở rộng đến Thượng Hải, sẽ cung cấp năng lượng cho Trung Quốc trong 30 năm tới theo hợp đồng trị giá 400 tỷ USD giữa Gazprom và Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) ký vào năm 2014.

Cơ hội khai thác lớn từ Bắc Cực

Vào tháng 11, Công ty Ấn Độ Oil Corporation Ltd. (IOCL) tiết lộ rằng họ đã thảo luận với Rosneft về việc tăng nhập khẩu dầu mỏ của Nga và đầu tư vào các dự án lọc dầu của Nga. Đầu năm nay, các công ty dầu mỏ Ấn Độ và Bộ Dầu khí và khí đốt tự nhiên Ấn Độ đã công bố kế hoạch tham gia dự án dầu mỏ Vostok của Rosneft và bày tỏ sự quan tâm đến các dự án LNG 2 và LNG 3 ở Bắc Cực của tập đoàn Novatek.

Vào tháng 9, tại Hội nghị thượng đỉnh thường niên Ấn Độ - Nga lần thứ 20 và Diễn đàn kinh tế phương Đông của Nga, cả hai được tổ chức tại Vladivostok, Thủ tướng Modi và Tổng thống Putin đã đồng ý thành lập một Hành lang năng lượng Viễn Đông để tăng cường vận chuyển dầu, khí đốt và than cốc của Nga sang Ấn Độ. Nga đang tìm cách đa dạng hóa khách hàng của mình trong khi Ấn Độ đang tìm cách đa dạng hóa các nhà cung cấp. Ấn Độ đã có hợp đồng nhập khẩu khí đốt với Gazprom đến hết năm 2040.

Cũng trong tháng 9, công ty vận tải Nhật Bản Mitsui OSK, Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản và Novatek (nhà sản xuất khí đốt tự nhiên lớn thứ hai của Nga) đã ký Thỏa thuận hợp tác đối với các dự án chuyển tải LNG tại Kamchatka và Murmansk. Thỏa thuận này sẽ tạo điều kiện cho việc vận chuyển hàng hóa từ Dự án LNG Yamal và Dự án LNG 2 ở Bắc Cực đến Đông Á và châu Âu dọc theo tuyến đường biển phía Bắc của Nga.

Các dự án trung chuyển sẽ bao gồm việc xây dựng các cơ sở lưu trữ nổi (FSU) để chuyển LNG từ các tàu phá băng chở LNG sang các tàu chở LNG thông thường ở Kamchatka và Murmansk. Khí này sau đó sẽ được chuyển đến các cơ sở đầu cuối tại Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore và Tây Âu. Các tàu phá băng được thiết kế ở Phần Lan và được Daewoo Ship Engineering & Marine Engineering đóng ở Hàn Quốc.

Ra mắt vào năm 2010, dự án Yamal LNG thuộc sở hữu của Novatek (50,1%), Total (20%), Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) (20%) và Quỹ Con đường Tơ lụa của chính phủ Trung Quốc (9,9%). Hợp đồng EPC (Kỹ thuật, Mua sắm và Xây dựng) đã được trao cho Technip, JGC và Chiyoda. Việc vận chuyển hàng đã bắt đầu vào năm 2018.

Nhà máy Yamal LNG nằm ở bờ đông bán đảo Yamal, trên Vịnh Ob. Nhà máy LNG 2 Bắc Cực sẽ được đặt trên vịnh này, ở bờ tây của Bán đảo Gydan. Cơ cấu sở hữu của LNG 2 là Novatek (60%), Total (10%), CNPC (10%), Tập đoàn dầu khí hải dương Trung Quốc (CNOOC) (10%) và liên doanh Nhật Bản Bắc cực LNG (10%). Các nhà thầu EPC là TechnipFMC, Saipem và NIPIgaspererabotka. Novatek dự kiến nhà máy sẽ được hoàn thành trong khoảng thời gian từ 2023 - 2025.

Điểm qua những dự án này cho thấy một phạm vi công việc khổng lồ, phạm vi chủ sở hữu rộng, đơn vị xây dựng, đơn vị vận hành và khách hàng, và các khung thời gian kéo dài hàng thập kỷ.

Miền bắc và miền đông nước Nga có nhiều điểm tương đồng với Canada: diện tích lớn, thời tiết khắc nghiệt, nguồn lực dồi dào, các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm và các khách hàng lớn, và có nhiều khách hàng thiếu năng lượng ở phía nam. Một điểm khác biệt lớn là trong khi năng lượng của Canada chủ yếu đi về Hoa Kỳ, thì Nga đã liên kết với toàn bộ nền kinh tế Á-Âu