Thách thức từ chính đội ngũ giáo viên

(Toquoc)-Dự kiến, sau 2015 sẽ có một bộ sách giáo khoa (SGK) mới. Đội ngũ giáo viên liệu có thích ứng được với SGK mới?



>>Yếu tố quyết định chất lượng giáo dục vẫn là ông thầy

Thách thức khi lấy người học làm trung tâm

Theo TS. Hoàng Thị Tuyết, khoa giáo dục tiểu học, trường ĐH sư phạm TPHCM, cuộc khảo sát việc hiểu phương pháp dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm của các nhà xây dựng chương trình sách giáo khoa (CT-SGK) và của 139 giáo viên tiểu học môn Tiếng Việt ở cấp tiểu học cho thấy những thách thức khó giải quyết khi thực hiện chương trình dựa trên kết quả như hiện nay.

Đó là cách hiểu và nhận thức hạn chế mang tính địa phương về tiếp cận lấy học sinh làm trung tâm trong những người xây dựng CT-SGK của Việt Nam so với cách hiểu từ những văn bản quốc tế. Thứ hai là những bất cập thường gặp giữa chính sách quốc gia về sự tuân thủ SGK với việc áp dụng chương trình lấy học sinh làm trung tâm. Thứ ba là giáo viên thực hiện chương trình theo SGK nghĩ rằng SGK như một chương trình cụ thể, có tính pháp lệnh. Thứ tư đó là chất lượng và việc sử dụng SGK không phù hợp và sách hướng dẫn viết theo thể thức tuyến tính dẫn đến sự suy giảm và sai lệch trong phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên

Cũng theo TS.Tuyết, hầu hết 139 giáo viên tiểu học trong nghiên cứu này nhận thức phương pháp lấy học sinh làm trung tâm từ một quan điểm khá hạn hẹp.  Họ cho rằng những hoạt động học tập như phát triển kỹ năng ngôn ngữ, truy tìm khám phá, giao tiếp, hợp tác thông qua làm việc nhóm và sáng tạo đều nhằm mục đích khuyến khích học sinh tìm ra câu trả lời dùng cho các câu hỏi và bài tập đã được tác giả SGK, sách giáo viên định đặt, hoặc khuyến khích các em đưa ra những câu trả lời có thể đoán được từ các bài đọc trong SGK.

Cách hiểu như thế của giáo viên về các hoạt động học tập tích cực có lẽ được hình thành từ những tiến trình và thói quen dạy học mà họ có được qua nhiều năm sử dụng SGK và sách giáo viên theo hướng tập trung thống nhất toàn quốc ở Việt Nam.

Thách thức khi lấy người học làm trung tâm (ảnh minh họa)

TS.Tuyết cũng khẳng định việc thực hiện các cách tiếp cận dạy học lấy học sinh làm trung tâm tại Việt Nam bị hạn chế của chính sách giảng dạy thống nhất theo một bộ SGK quốc gia. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hệ thống các bất cập giữa quan điểm nhân văn chủ nghĩa, hoặc hệ tư tưởng văn hóa xã hội, hoặc trào lưu hậu hiện đại vốn là nền tảng triết lý cho những phương pháp tích cực này với trào lưu hiện đại vốn làm nền tảng triết lý cho đường lối SGK tập trung hóa.

Do đó, TS Tuyết đi đến kết luận chính triết lý giáo dục của công cuộc cải cách sư phạm tại Việt Nam hiện nay có thể tự nó đã tạo ra những mâu thuẫn với chính nó, xét theo nghĩa trong của tiếp cận dạy học lấy người học làm trung tâm. Điều này có thể làm cho những nỗ lực đổi mới giáo dục chỉ được thực hiện có tính hình thức với một số thay đổi về cấu trúc và ngôn ngữ, chứ chưa tạo nên những thay đổi bản chất của quá trình dạy và học.

Thách thức từ sự bảo thủ của giáo viên

TS. Mike Horsley, Chủ tịch Hiệp hội nghiên cứu quốc tế về sách giáo khoa và phương tiện giáo dục (IARTEM), Giám đốc Trung tâm nghiên cứu giáo dục dạy-học, Đại học Central Queensland, Australia cho rằng khi thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa thì một trong các yếu tố quan trọng cần cân nhắc là tính bảo thủ của giáo viên.

Giáo sư Mike cho biết, trong thực tế, phương pháp giảng dạy tương đối khó thay đổi. Một số khía cạnh trong phương pháp giảng dạy chuyên môn của giáo viên có xu hướng khiến cho họ có phần bảo thủ hơn và phản đối việc thay đổi giáo trình và sách giáo khoa cũng như tài liệu dạy học.

Đồng ý với quan điểm này, một chuyên gia giáo dục cho rằng vai trò đào tạo giáo viên rất quan trọng. Thực tế, giáo viên thích nghe theo SGK hơn là tác giả viết SGK.  Do đó cần có sự đối thoại giữa tác giả SGK và giáo viên giảng dạy.  Tuy nhiên, vị chuyên gia này cũng đưa ra nhận định hiện nay các trường sư phạm đang “lẽo đẽo” theo sau phổ thông. Do đó, để khắc phục được sự bảo thủ của giáo viên thì sư phạm phải đi trước. Một yếu tố quan trọng khác đó là nếu không thay đổi hệ thống thi cử thì giáo viên vẫn cứ dạy bảo thủ. Vì vị chuyên gia này cho rằng có những giáo viên rất tiên tiến nhưng vì cách thi cử như hiện nay nên họ không thể vượt rào.

Còn GS.Đinh Quang Báo, nguyên hiệu trưởng trường ĐH sư phạm Hà Nội thì cho rằng , người ta vẫn nói xưa nay người ta bảo sư phạm xa với phổ thông, chạy theo phổ thông, lí luận về nghề nghiệp nhiều hơn thực hành nghề. Điều cần làm hiện nay là giảm hàn lâm và tăng thực hành nghề nghiệp, đưa sinh viên vào trong môi trường đào tạo chính thì sẽ khắc phục được những nhược điểm trên. Thứ 2 là trong tác nghiệp của giáo sinh đang yếu cái gì thì chúng ta phải tập trung vào  cái đó. Trong đề án đổi mới, chúng ta tập trung phát triển năng lực học sinh thông qua dạy tích hợp, đây cũng là điều khiến giáo viên trẻ bỡ ngỡ. Việc bồi dưỡng giáo viên đương chức cũng phải tập trung vào để đổi mới những cái đột phá trong trương chình này.

Như vậy, giáo viên hay người thầy chính là đội ngũ then chốt, quyết định sự thành bại của CT-SGK sau 2015. Chính vì vậy, bên cạnh việc tổ chức biên soạn lại CT-SGK mới, Bộ GD-ĐT cần phải tập trung vào đội ngũ này.