Tọa đàm bảo tồn khu di tích Vườn Chuối: Chủ đầu tư Khu đô thị Kim Chung không tham gia

Khu di chỉ Vườn Chuối nằm ở thôn Lai Xa, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, Hà Nội. Di chỉ được phát hiện và nghiên cứu bởi Viện Khảo cổ học khoảng năm 1969. Từ đó đến nay, đã có 8 lần nghiên cứu, khai quật tại khu di chỉ này. Diện tích di chỉ khoảng 19.0000m2 với tầng văn hóa dày khoảng 0,40m-1m có niên đại kéo dài từ khoảng giai đoạn cuối văn hóa Phùng Nguyên qua giai đoạn văn hóa Đồng Đậu- Gò Mun và cuối cùng là văn hóa Đông Sơn. Tuy nhiên, hiện nay, khu di tích nằm trong Khu đô thị mới Kim Chung – Di Trạch. Nhiều nhà khoa học cho rằng, khi lập dự án xây dựng, nhà đầu tư khu đô thị này đã không quan tâm đến di chỉ Vườn Chuối.

Toàn cảnh Tọa đàm

Minh chứng về nguồn gốc người Việt cổ

Theo báo cáo tại tọa đàm, với các di chỉ phong phú, khu vực này tồn tại ít nhất ba tầng văn hóa từ Đồng Đậu- Gò Mun- Đông Sơn. Các đợt khai quật đã góp phần làm rõ hơn về lớp cư trú thuộc văn hóa Gò Mun và Đông Sơn cũng như bước chuyển tiếp từ Gò Mun lên Đông Sơn, mối quan hệ giữa mộ táng và cư trú văn hóa Đông Sơn. Phát hiện các di tích như hố đất đen, cụm gốm, mặt bằng gốm đất nện, mộ táng, di tích động vật và thực vật. Các hố đất đen có cấu tạo khác nhau với kích cỡ khác nhau cho thấy chức năng đa dạng của chúng. Những dấu vết khác như hố cột, bếp, lò đúc đồng, dấu vết gia cố mặt bằng cư trú, nền nhà… cho thấy những hoạt động sinh động diễn ra liên tục và Vườn Chuối là phức hợp khảo cổ học quan trọng thời kỳ Tiền Đông Sơn và Đông Sơn ở lưu vực sông Hồng.

Các di vật thu được hiện nay khá phong phú, được làm bằng các chấy liệu khác nhau, loại hình khá đa dạng. Đặc biệt đã phát hiện nhiều hiện vật gỗ như vòng, hiện vật hình núm, hình lược… trong tầng văn hóa Gò Mun.

Theo nghiên cứu khảo cổ học, xung quanh khu vực có di tích Vườn Chuối còn có một số di tích khảo cổ học khác như Gò Mỏ Phượng, Gò Rền Rắn, Gò Chùa Gio, Gò Chiền Vậy… đều có giá trị rất lớn. Những di tích này tạo thành một phức hợp các di tích tiền sơ sử liên tục ở đây, tạo thành một trung tâm tụ cư, trung tâm văn hóa quan trọng ở khu vực phía Tây Hà Nội.

Theo PGS.TS Tống Trung Tín- Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam cho biết, di tích lịch sử này tương ứng với lịch sử thời kỳ tiền Hùng Vương và Hùng Vương dựng nước. Việc nghiên cứu đầy đủ, khoa học về di tích này sẽ đóng góp tốt cho việc nghiên cứu thời kỳ dựng nước và giữ nước đầu tiên của dân tộc.

Di tích Vườn Chuối chứng minh sự phát triển liên tục về nguồn gốc của văn hóa Đông Sơn. Do đó, nó cũng góp phần chứng minh nguồn gốc, sự lan tỏa và phát triển của dân tộc Việt Nam. Loại di tích có niên đại kéo dài hàng nghìn năm trong thời kỳ dựng nước đầu tiên càng có giá trị khoa học to lớn. Mặt khác, di tích này càng quan trọng khi nó tồn tại với số lượng cực kỳ nhiều, càng hiếm hơn trong điều kiện người Việt cổ ngày càng phát triển và lan tỏa mạnh mẽ từ khu vực trung du xuống vùng đồng bằng châu thổ.

Tuy nhiên, đáng báo động là khu di tích này đứng trước nguy cơ bị xóa sổ hoàn toàn do dự án xây dựng khu đô thị Kim Chung- Di Trạch.

Khu di chỉ Vườn Chuối

Bảo tồn không cản trở phát triển kinh tế

Việc gìn giữ những di vật được khảo cổ tại khu di chỉ Vườn Chuối được các nhà khoa học đồng thuận theo giải pháp của Hà Nội, đó là đưa về Bảo tàng Hà Nội. Tuy nhiên, tiếp tục khai quật khảo cổ và bảo vệ di chỉ này như thế nào là vấn đề cấp thiết trong bối cảnh đô thị hóa đang đe dọa xóa sổ khu di chỉ Vườn Chuối và nạn trộm cắp cổ vật đang hoành hành ở đây trong khi không có chế tài để bảo vệ.

Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam Bùi Văn Liêm cho biết: Trong bối cảnh chúng ta chưa có đủ nhân lực, chưa có đủ tài chính thì nên để di tích ở trong lòng đất. Thực tế, hiện nay, cứ nhà khảo cổ đến trước thì kẻ phá hoại, trộm cắp đến sau. Đã có nhiều kẻ trộm đến khu di tích này. Chúng ta đều biết hiện nay, nhiều di tích khảo cổ đã không còn nữa, như Cổ Loa đang bị thu hẹp. Phải khảo sát, thăm dò, khai quật khảo cổ học mới đề xuất được các phương án bảo tồn. Tôi cho rằng cứ để di sản trong lòng đất để thế hệ sau có đủ điều kiện thì tiếp tục thực hiện. Còn khảo cổ học không được cản trở phát triển kinh tế của thủ đô”.

TS Phạm Quốc Quân- nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia thì cho rằng, lỗi là quy hoạch khảo cổ học của Thành phố chưa được thực hiện. Ngoài ra đây cũng là lỗi thông tin chưa có chựa sự liên thông giữ các ngành. Những lỗi này khá phổ biến ở bất cứ dự án nào trong quá trình phát triển kinh tế ở nhiều địa phương trong cả nước với sự mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển. Đặc biệt, với Kim Chung – Di Trạch chưa có sự xâm hại đáng kể, thì việc điều chỉnh nó cho thích hợp là cần thiết, nhằm cứu vớt một khu di tích khảo cổ học. Theo tôi là vô cùng quan trọng đối với Thủ đô Hà Nội. Nên chăng, khu đô thị này cần quy hoạch lại, để dành một phần diện tích thích hợp cho công viên, cây xanh phục vụ đô thị.

Còn GS Nguyễn Văn Huy- Nguyên Giám đốc Bảo tàng dân tộc học cho rằng, cần đánh giá giá trị của di tích, xây dựng hồ sơ để sớm có sự bảo vệ của luật pháp. Bên cạnh đó, sớm xây dựng kế hoạch tiếp tục thăm dò, khai quật khảo cổ học ở khu vực này. Ngay từ bây giờ nghiên cứu, xây dựng các phương án bảo tồn đề xuất với UBND TP Hà Nội. Đề nghị Hà Nội có văn bản bảo vệ, bảo tồn di tích này. Nếu mất đi là thiệt thòi rất lớn không những của Hà Nội mà của cả quốc gia”.

Các nhà khoa học đều động thuận trong bảo tồn di tích Vườn Chuối, tuy nhiên, cuộc tọa đàm này không có đại diện chủ đầu tư của công trình khu đô thị Kim Chung- Di Trạch. Theo ông Trương Minh Tiến- Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội, Sở VHTT Hà Nội đã mời chủ đầu tư dự án này đến khảo sát, đánh giá hiện trường khu di chỉ nhưng họ không đến. Cuộc tọa đàm này cũng mời họ tham gia nhưng cũng không có mặt.

Ông Trương Minh Tiến cho rằng, trong thời gian tới, Sở VHTT Hà Nội sẽ lập quy hoạch, báo cáo UBND TP Hà Nội xếp hạng di tích; tập hợp các ý kiến của các nhà khoa học tại tọa đàm để đưa ra các phương án bảo vệ, phát huy, khai quật khảo cổ khu di chỉ Vườn Chuối./.