Từ quyết định ra đi của Mỹ: Lý do Nga, Thổ và Iran chưa thể có đột phá về Syria?

Thượng đỉnh Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ về Syria được tổ chức tại Sochi vào ngày 14/2. Điều này không tạo ra bất kỳ đột phá hay ngạc nhiên nào nhưng lại làm cho vấn đề trở nên khó khăn, tiềm ẩn các thách thức và rủi ro.

Tại thượng đỉnh Sochi vào ngày 14/2. Ảnh:AFP

Theo tờ middleeasteye, ưu tiên trước thượng đỉnh, ba sự kiện chính diễn ra có ảnh hưởng mạnh đến chương trình nghị sự. Đầu tiên là thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ có phần mờ mịt về Idlib, không hề có sự cải thiện các vấn đề tại Syria. Điều này hoàn toàn đối lập: phiến quân al-Qaeda liên tục kiểm soát Idlib. Điều này làm suy yếu thỏa thuận, gia tăng rủi ro giữa Moscow và Ankara.

Áp đặt tiến trình chính trị

Thứ hai là quyết định của Mỹ, thông báo hồi tháng 12 để rút khỏi Syria. Điều này gia tăng mức độ phức tạp cho xung đột và đê lại Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran không hề chắc chắn về số phận lực lượng người Kurd và lãnh thổ phía đông Euphrates. Liệu hay bằng cách nào Mỹ tuân thủ mục tiêu rút khỏi Syria?

Điều thứ ba là khó khăn của ba nước thống nhất thành lập một ủy ban hiến pháp, hiện được xem là một trở ngại lớn trong quá trình chính trị Syria.

Về tình hình Idlib, thượng đỉnh Sochi không có sự rõ ràng. Nga tiếp tục thúc đẩy tất cả nỗ lực về Syria để nắm quyền kiểm soát Damascus khiến Thổ Nhĩ Kỳ khó khăn trong đàm phán.

Trong những tháng gần đây, phe đối lập Syria tại Idlib đang trở nên yếu hơn. Các phe phái vũ trang khác - Ahrar al-Sham, Suqur al-Sham, Nureddine al-Zinki - cũng đã bị đánh bại hoặc di chuyển đến các khu vực phía đông bắc của tỉnh Aleppo do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.

Từ kết quả này, thỏa thuận Idlib của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ không hề được tôn trọng. Mặc dù Moscow khẳng định rằng vẫn tiếp tục cam kết thỏa thuận nhưng lại thuyết phục rằng thảo thuận không thể thực hiện dược bởi vì các thách thức của khủng bố đang ở mức báo động.

Tấn công Idlib

Trong bài phỏng vấn gần đây, người phát ngôn của chính phủ Nga - ông Dmitry Peskov đã tuyên bố rõ ràng rằng các chi tiết chắc về đàm phán Nga-Thổ trong vấn đề Idlib. Ông Dmitry Peskov cho biết, trong khi các hoạt động quân sự cần thiết nhưng không rõ ràng liệu ai sẽ thực hiện: là Thổ Nhĩ Kỳ hay là các quốc gia khác. Để có thể thông qua thỏa thuận Idlib, ông Dmitry Peskov khẳng định rằng, không nên có bất kỳ cuộc tấn công nào vào căn cứ quân sự Khmeimim của Nga, Aleppo hay quân đội Syria.

Từ đó, điều này xuất hiện giống như một vấn đề thời gian liên quan đến cuộc tấn công Idlib sẽ xảy ra vào thời điểm nào, kết quả sẽ trao lại quyền kiểm soát tỉnh Idlib cho chính phủ Syria.

Trong khi đó, sau khi thông báo của Mỹ về việc rút quân khỏi Syria, Thổ Nhĩ Kỳ đặt ra các ưu tiên cao về việc tập trung vào các nỗ lực: lãnh thổ của người Kurd ở phía đông Euphrates và dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria.

Idlib không bao giờ là ưu tiên hàng đầu cho Ankara, nắm giữ các rủi ro về căng thẳng tiềm năng với Nga và yêu cầu các nỗ lực quân sự bổ sung đối phó với khủng bố. Điều này dễ dàng cho Thổ Nhĩ Kỳ để đặt ra các ưu tiên chính: vấn đề người Kurd hay khu vực phía đông bắc do người Kurd kiểm soát. Điều này đi đến thỏa thuận tay trong tay với các mục tiêu chính khác của Ankara nhằm thiết lập lại vấn đề tị nạn Syria trong một khu vực an toàn do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.

Tuy nhiên, mọi thứ vẫn chưa rõ ràng. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến về phía đông của Euphrates. Lực lượng Mỹ vẫn còn ở lại và Washington vẫn khẳng định sẽ vẫn không bao giờ để cho người Kurd bất ổn về an ninh cùng với các vấn đề của Iran. Đây là bằng chứng rằng, các bên liên quan cần phải tiến tới thảo thuận về khu vực do người Kurd kiểm soát. Tuy nhiên, bằng cách nào thỏa thuận sẽ thông qua vẫn còn là một phỏng đoán. Điều này tồn tại một trong số các nhiệm vụ thách thức nhất cho tất cả các bên liên quan.

Leo thang căng thẳng

Moscow đang chỉ ra vai trò quan trọng tại Syria. Mặc dù Nga nhìn chung ủng hộ đề xuất của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm thiết lập khu vực an toàn trong phạm vi 32 km ở phía bắc Syria nhưng vẫn khẳng định rằng, Damascus nên liên quan tới các thảo luận và việc thực hiện. Ankara liên tục bác bỏ.

Mặc dù Ankara, Moscow và Tehran liên tục xem quyết định của Tổng thống Trump về việc rút khỏi Syria là điều tích cực. Tuy nhiên, các hoài nghi về việc bằng cách nào để tiếp tục lộ trình tiếp theo vẫn tồn tại. Các dự báo nghi ngờ ảnh hưởng đến các vấn đề tại Syria từ câu hỏi của người Kurd đến số phận các lãnh thổ ở phía đông Euphrates cũng như ảnh hưởng của Iran tại vùng đất này.

Ủy ban hiến pháp và tiến trình chính trị, nhìn chung, không hề có bất kỳ đột phá nào tại Sochi. Damascus và phe đối lập không hề miễn cường đưa ra các hứa hẹn nhưng phe đối lập vẫn phải trải qua thời gian dài. Vấn đề leo thang từ các căng thẳng giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia vẫn tiếp tục.

Mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia vẫn tiếp tục. Thông báo Mỹ rút khỏi Syria nghe chừng có lợi cho Ankara. Đó có thể là động lực gia tăng ảnh hưởng của Ankara tại phía đông bắc Syria.

Giới quan sát cho rằng, câu hỏi về vai trò của Mỹ tại Syria và bằng cách nào để thực hiện đầy đủ quyết định rút khỏi Syria vẫn còn là vấn đề lớn đối với Syria, từ Idlib đến người Kurd và vai trò tương lai của Iran.