Vở diễn "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" khoác áo mới với dấu ấn đậm nét đến từ đạo diễn người Nhật

"Chọn dựng lại một tác phẩm kinh điển nhưng với một hình thái hoàn toàn mới đã gây ra rất nhiều áp lực cho tôi, ban đầu tôi đã chọn một tác phẩm khác của Lưu Quang Vũ, nhưng vì muốn hiểu hơn về ông ấy nên tôi đã đọc thêm và lại yêu thích vở "Hồn Trương Ba, da hàng thịt", trong đó tôi nhìn thấy được những điều mà bản thân cũng đang cảm nhận được trong cuộc sống và còn nhận thức được rõ hơn mình đang sống vì cái gì và có những điều quan trọng mà bản thân tôi đang quên mất đi" đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama chia sẻ .

Đạo diễn người Nhật Tsuyoshi Sugiyama cùng nhà sản xuất Hoàng Điệp đã từng có ý tưởng kết hợp từ 3 năm trước, thế nhưng do rào cản về văn hóa và ngôn ngữ khiến các dự định vẫn chưa được hiện thực hóa. Chỉ đến khi đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama biết và cảm nhận được cái thâm thúy và sâu sắc trong kịch của Lưu Quang Vũ điều đó đã là nguồn động lực thúc đẩy tới sự kết hợp của đạo diễn và nhà sản xuất.

Diễn biến tác phẩm được giữ theo kịch bản gốc, phản ánh và nói lên những khủng hoảng hiện sinh, sự lẩn khuất giữa thiện và ác trong mỗi người, mỗi tầng lớp, sự quên lãng đi những giá trị cốt lõi của cuộc sống và nỗi sợ bị lãng quên trong thế giới hiện tại.

Vai diễn Đế Thích để lại nhiều ấn tượng và sự tò mò cho người xem, khi từ bất ngờ với việc Đế Thích là nữ, hình ảnh quyền lực, nhưng có phần trong sáng và mang theo những nét u sầu, khúc mắc cùng mong muốn khẳng định bản thân qua những ván cờ "không còn cờ thì tiên cờ chẳng còn là tiên nữa" đã được Hương Thủy thể hiện xuất sắc khi khắc họa lên cả vẻ đẹp và những mâu thuẫn nội tâm của nhân vật Đế Thích.

Không chỉ mang lại những nét mới mẻ cho người xem, chính những nghệ sĩ khi tham gia vở diễn cũng trải qua những vai trò và được yêu cầu thể hiện rất khác với những vai trước đây. NSƯT Kim Oanh (vai vợ người hàng thịt) thể hiện được nét dịu dàng, đảm đang, mong muốn được yêu, được hạnh phúc, nhưng khao khát về cuộc sống hôn nhân viên mãn của người phụ nữ. Dù cho từ trước tới nay cô được biết đến và ghi dấu ấn khi vào vai những nhân vật nữ sắc sảo, lắm chiêu và có phần ghê gớm.

Nghệ sĩ Hoàng Tùng - vai Trương Ba - cho biết ban đầu định từ chối tham gia vở kịch của Sugiyama vì trước đây anh đã từng đóng vai Trương Ba rất nhiều lần, và cả những vai khác trong vở "Hồn Trương Ba, da hàng thịt", bản thân Hoàng Tùng cũng đã thấy không còn gì mới mẻ với nhân vật Trương Ba, nhưng về sau bị thuyết phục bởi thông điệp đạo diễn muốn gửi gắm. "Đạo diễn đề cập từ khóa về sự 'lãng quên', khi con người đang dần quên đi những giá trị tưởng chừng nhỏ bé nhưng quan trọng trong cuộc sống. Đó là điều tôi chưa từng nghĩ đến ở vở kịch này" nghệ sĩ Hoàng Tùng chia sẻ.

Sân khấu được dàn dựng tối giản màu sắc, đạo cụ chỉ gồm tấm phông mô tả khu vườn nhà Trương Ba, một chiếc bàn, ghế, quan tài trắng. Đạo diễn chú lồng ghép ngôn ngữ ước lệ, tạo nên sức gợi và dường như "bắt" khán giả tưởng tượng nhiều hơn, sự đan xen giữa trực quan và ước lệ khiến vở diễn có nhịp điệu mềm mại uyển chuyển. Điển hình như cảnh Đế Thích chơi cờ với Trương Ba, Trưởng Hoạt trong không trung, hay làm phép để ông nhập vào xác anh hàng thịt (Xuân Tùng) và sự ràng buộc giữa hồn Trương Ba và xác Hàng Thịt bởi hình tượng dây xúc xích, nhưng cũng có những giây phút mạnh mẽ trực diện như cảnh hất xô nước vào mặt cha của cô con dâu.

Xuyên suốt vở diễn là tiếng ghi-ta điện do nhạc sĩ Tuấn Nghĩa, hiệu ứng âm thanh từ ghi-ta điện mang nét giằng xé, mênh mang mà được đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama lựa chọn từ việc anh cảm nhận được sự giằng xé tâm can từ mỗi người trong cuộc sống, thiện và ác luôn tồn tại trong chúng ta. Và ở cuối vở diễn, khi tất cả các nhân vật đều nằm xuống, từ giã cõi đời, chỉ còn xót lại người nhạc công bước ra ánh sáng, một lần nữa sự trừu tượng được đưa vào vở diễn.

NSND Lê Khanh - con gái nghệ sĩ Trần Tiến - dành nhiều lời khen cho nhân vật Đế Thích trong bản dựng của Sugiyama. Từng chứng kiến hào quang của thế hệ trước với Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Lê Khanh luôn mong sân khấu hiện nay thổi luồng gió mới cho các tác phẩm quá quen thuộc. Và đây cũng được coi như sự thành công của Sugiyama khi mang lại nét mới mẻ cho vở .

Dù nhận được những ý kiến tích cực từ giới chuyên môn, phiên bản mới này của "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" dường như vẫn còn khá lạ lẫm đối với khán giả, "Tôi cảm thấy có phần lạ lẫm, chưa quen với nhịp cũng như cách thể hiện của mạch kịch, bản thân có những đoạn chưa kịp hiểu, có lẽ tôi bị sốc với sự mới mẻ này, tôi bị bối rối" khán giả Phùng Hiền 24 tuổi chia sẻ.

Hồn Trương Ba, da hàng thịt phiên bản 2024 - với cách thức hợp tác quốc tế, khi mà kịch bản của một tác gia nổi tiếng Việt Nam - được dàn dựng bởi đạo diễn Nhật Bản - bằng ngôn ngữ sân khấu kinh điển của Tây phương hòa trộn cùng tinh thần Á Đông đặc sắc; đã tạo nên một bất ngờ sắc bén và đẹp đẽ - và góp sức thực sự đưa kịch Lưu Quang Vũ bước ra thế giới.

Những giây phút phía sau sân khấu

Trường Khang đảm nhận vai con trai cả của Trương Ba và người lái buôn, là một diễn viên trẻ tuổi nhưng anh được hội đồng thẩm định đánh giá rất cao khi khắc họa được sự ngỗ nghịch, xảo trá của vai. Sự căng thẳng trước buổi công diễn đầu tiên của vở khiến Trường Khang và Thanh Lê chọn cách ngồi thiền để đạt được sự tập trung và trạng thái tốt nhất.

Đối với những nghệ sĩ như Hoàng Tùng, Hương Thủy, Mạnh Hoàng, việc đảm nhận 2 vai diễn có sự đối lập hoàn toàn từ tính cách, cảm xúc, trang phục, công việc sẽ tốn thời gian phục trang, hóa trang và sự nhập tâm trong từng vai diễn.

Với riêng NSƯT Chiều Xuân, cô chia sẻ:" nhờ kịch của Lưu Quang Vũ mà vợ chồng tôi nên duyên, rồi trong khoảng chục năm từ những năm 80, khi đó kinh tế khó khăn, tôi về đầu quân cho nhà hát kịch, các đoàn kịch rất cần vở diễn và nhờ kịch của Lưu Quang Vũ đã nuôi sống các đoàn kịch, kịch của Lưu Quang Vũ làm tôi choáng váng ngay từ lần đầu xem và mang lại cả cuộc sống sau này cho tôi". Quyết định quay lại sân khấu sau một thời gian dài của NSƯT Chiều Xuân xuất phát từ những ân tình trong quá khứ trải dài tới hiện tại đối với kịch của Lưu Quang Vũ và cả sự ấn tượng đối với đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama.