"Chìa khóa" thành công của ngành công nghiệp sản xuất phim hoạt hình Pháp

So với tuổi đời hàng nghìn năm của văn hóa Pháp thì điện ảnh hoạt hình Pháp có tuổi đời khá trẻ, tuy nhiên sự bứt phá của ngành công nghiệp này trong các lĩnh vực văn hóa là một kỳ tích đối với Pháp.

Ngược lại lịch sử gần 40 năm về trước, phim hoạt hình Pháp không mấy được quan tâm ngoài các đối tượng phục vụ chính của loại hình này là trẻ em. Tận cuối thế kỷ 20 mới chỉ có phim "Le Roi et l'Oiseau" của đạo diễn Paul Grimault, dựa trên kịch bản của nhà biên kịch Jacques Prévert, mới có thể chuyển đổi tình thế khi thu hút gần một triệu khán giả đến rạp vào năm 1980. Khoảng thời gian gần 20 sau đó cũng không có bộ phim hoạt hình nào của Pháp vượt qua được doanh số bộ phim này.

Thị trường phim hoạt hình của Pháp phần lớn nhường chỗ cho các bộ phim hoạt hình Mỹ cho tới năm 1998, đạo diễn Michel Ocelot đặt bút ký tham gia dự án sản xuất phim hoạt hình "Kirikou và bà phù thủy", được chuyển thể từ câu chuyện thần thoại của châu Phi. Ông cùng đồng sự Bénédicte Galup đã làm nên điều kỳ diệu với nhân vật Kirikou. Bộ phim hoạt hình 2D này đã trở thành phim hoạt hình hay nhất của Pháp và nhân vật Kirikou trở thành hình tượng tiêu biểu của hoạt hình Pháp.

Điều bất ngờ nhất đối với Kirikou chính là, trong những ngày đầu tiên công chiếu, bộ phim không có nhiều khán giả tới xem. Thế nhưng sau đó, nhờ những lời truyền miệng mà bộ phim lại được chiếu tại rạp trong một thời gian rất dài. Bộ phim cũng mang đến 1 luồng gió mới cho lĩnh vực sản xuất phim hoạt hình của Pháp khi thay đổi tư duy và cách thích ứng với thị trường của các nhà sản xuất phim hoạt hình Pháp.

Không chỉ thế, lĩnh vực hoạt hình Pháp đã được cấu trúc và chuyên nghiệp hóa với ngân sách tăng dần. Chỉ trong vòng 10 năm, từ 2008-2018, chi phí sản xuất trung bình cho 1 bộ phim hoạt hình Pháp lên đến 12,5 triệu Euro. Các hãng phim cũng đã chuyển hướng đầu tư theo hướng sản xuất phim thương mại.

Đây cũng là một bước ngoặt trong việc chuyển hướng sản xuất phim hoạt hình tại Pháp, từ những bộ phim mang đậm dấu ấn tác giả sang thể loại phim thương mại, như Sébastien Roffat, chuyên gia về lịch sử điện ảnh hoạt hình nhận định trên Frace Inter: "Nhiều bộ phim theo đuổi phong cách tác giả không được nhiều khán giả đón nhận. Vì vậy, các hãng phim Pháp bắt đầu sao chép Disney, DreamWorks hay Pixar. Trong vài năm gần đây, các nhà sản xuất phim Pháp đã làm khá nhiều phim cho trẻ em, ngay cả khi điều đó có nghĩa là phải giảm bớt chiều sâu của cốt truyện đi rất nhiều, đem vào phim màu sắc dí dỏm mà ai cũng có thể hiểu được". Ông cũng bày tỏ sự tiếc nuối khi thấy "hơi tiếc cho sự thiếu vắng của các bộ phim mà người ta có thể hiểu theo hai cách, chẳng hạn như phim Kirikou".

Tuy nhiên, điều này cũng không thể cản trở sự phát triển của ngành công nghiệp phim hoạt hình Pháp. Hàng loạt phim hoạt hình nổi tiếng toàn thế giới hay những giải thưởng tại những liên hoan phim hoạt hình là những minh chứng cho thực tế này. Năm 2017, Pháp có khoảng 120 hãng phim, sản xuất 353 phim hoạt hình chiếu trên truyền hình, trong đó có 5 phim dài chiếu rạp. Tới nay, ngành công nghiệp hoạt hình Pháp có hơn 130 công ty lớn nhỏ sản xuất phim hoạt hình phục vụ công chúng thế giới.

Cùng với sự nổi tiếng, doanh thu từ phim hoạt hình gia tăng đều đặn, lĩnh vực này còn tạo ra công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động ở Pháp. Hiện có hơn 7.500 lao động trong lĩnh vực này với tương lai đến năm 2025 là 10.000 nhân viên. Và bất chấp đại dịch Covid-19 đã tàn phá thế giới văn hóa, ngành công nghiệp phim hoạt hình của Pháp thậm chí còn tăng trưởng thêm 12% so với năm 2020, doanh thu lên tới hàng trăm triệu đô từ thị trường quốc tế. Con số này vẫn tiếp tục tăng lên khiến các nền tảng chiếu phim trực tuyến lớn nhất thế giới như Netflix, Disney+ buộc phải quan tâm tới các xưởng phim Pháp.

Điều bất ngờ là nhiều xưởng sản xuất phim hoạt hình tại Pháp lại không mấy quan tâm tới việc phim của họ được phát hành thế nào. Hay nói chính xác hơn, việc chuyên môn hóa các công đoạn của quá trình từ sản xuất tới phân phối, phát hành tới công chúng được phân chia một cách rõ ràng. Các hãng sản xuất phim, các công ty sản xuất phối hợp với các công ty phát hành trong việc đưa phim tới khán giả.

Mấu chốt cho sự thành công của phim hoạt hình Pháp, theo Stéphane André, Viện trưởng Viện Thiết kế quốc tế Rubika, nằm ở chất lượng kịch bản. "Ở Pháp, nhờ sự cởi mở về văn hóa với tất cả những gì đã làm nên lịch sử mà chúng ta có trí tưởng tượng để luôn tạo ra những bộ phim độc đáo nhất, thêm vào đó, chúng ta là những người đầu tiên tham gia lĩnh vực này, nên tất nhiên chúng ta có nhiều kinh nghiệm hơn", Stéphane André nhận định.

Pháp là một quốc gia có lịch sử văn hóa gắn liền với lịch sử nghệ thuật hội họa, Pháp có nhiều họa sĩ nổi tiếng thế giới. Một trong những điều khiến những nhà phát hành phim quan tâm chính là văn hóa châu Âu trong các bộ phim hoạt hình Pháp.

Bên cạnh đó, Nhà nước cũng hỗ trợ rất nhiều, từ chính sách tới chế độ dành cho sự phát triển của lĩnh vực nghệ thuật này, trong đó có sự đóng góp của các kênh truyền thông, truyền hình dành cho ngành công nghiệp phim hoạt hình. Tại những nước khác, các nhà sản xuất buộc phải quan tâm tới lợi nhuận khi sản xuất phim, làm sao để các bộ phim thu về doanh thu lớn nhất có thể. Trong khi đó, Pháp có một quỹ riêng hỗ trợ cho ngành công nghiệp sản xuất chương trình nghe nhìn, các xưởng sản xuất nhỏ nhất cũng có thể được hỗ trợ từ quỹ này nên vì vậy mà các nhà sản xuất được tự do sáng tạo ra các tác phẩm mang đậm tính nghệ thuật và ít theo một quy chuẩn nào, việc này rất hữu ích cho sáng tạo nghệ thuật.

Ngoài những nguyên nhân chính dẫn đến thành công của ngành công nghiệp phim hoạt hình Pháp thì nhân tố con người chính là chìa khóa quyết định sự thành công của ngành công nghiệp đặc biệt này.

Pháp có một hệ thống các trường đào tạo về chuyên môn với 25 trường học được công nhận, 4 trong số đó được xếp vào hàng tốt nhất trên thế giới. Các trường này đào tạo ra các sinh viên với trình độ đồ họa vượt trội, giúp các sinh viên có thể tham gia thị trường lao động trong lĩnh vực sản xuất phim hoạt hình với trình độ chuyên môn cao.

Chia sẻ về bí quyết thành công trong đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực sản xuất phim hoạt hình, Stéphane André, Viện trưởng Viện Thiết kế quốc tế Rubika ở Valenciennes cho hay, thành công của việc đào tạo được xác định bởi hai điểm: "Chúng tôi đào tạo sinh viên trong hầu hết các ngành nghề hoạt hình, có đến 40 ngành nghề. Các chương trình đào tạo kéo dài 5 năm và ngay cả khi mỗi học viên có chuyên môn và sở thích riêng, họ đều biết tất cả các quy trình hoạt động trong cộng đồng nghề, đó là bí quyết thành công của chúng tôi".

Ngoài ra, các trường có thỏa thuận với nhiều hãng phim nước ngoài như Dreamworks hay Framestore, "hơn 50% sinh viên sẽ thực tập ở nước ngoài", Stéphane André cho biết.

Với tốc độ sản xuất hàng chục dự án mỗi năm và các nhà phát hành săn đón các sản phẩm phim hoạt hình của Pháp: Điện ảnh hoạt hình Pháp đang sống trong thời kỳ hoàng kim.

Ông Marc du Pontavice, chủ hãng phim Xilam (sản xuất "Oggy et les cafards", "Les Zinzins de l'espace"), thì cho rằng đây là một xu hướng sẽ còn tăng lên, "Năm năm trước, phần lớn doanh thu chính của chúng tôi đến từ các kênh truyền hình Pháp và mạng lưới các kênh nước ngoài. Thì kể từ khi các nền tảng phim trực tuyến tiếp quản, như vào năm 2020, hãng Xilam đã đạt được hơn 50% doanh thu trên Netflix và Disney. Các nền tảng này giữ một vị trí rất quan trọng: họ có nguồn lực đáng kể, hoàn toàn hiểu rõ và xác định được tài năng đặc biệt của người Pháp".

Tuy nhiên, hoạt hình Pháp cũng đang phải đối mặt với những thách thức từ việc chảy máu chất xám khi các hãng sản xuất phim hoạt hình liên tục có những "chiêu" để thu hút nhân tài trong lĩnh vực này của Pháp. Ngoài ra, sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường phim hoạt hình thế giới trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 tiếp tục hoành hành ở nhiều quốc gia khiến cho mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế- chính trị- xã hội bị ảnh hưởng.

Thế nhưng, người Pháp với khả năng thích ứng tuyệt vời, theo Marc du Pontavice, "Ở nơi mà người Mỹ rất Mỹ trong phong cách dựng hoạt họa, người Nhật lại rất Nhật Bản… thì người châu Âu và đặc biệt là người Pháp đã học nghề ở nơi hội tụ của các dòng ảnh hưởng rất đa dạng và họ đã tạo ra bản sắc đồ họa của riêng mình, để rồi xuất khẩu chúng thành công. Bản sắc ấy rất phổ biến, ít 'chất Mỹ' hoặc 'chất Nhật' hơn so với các đối thủ cạnh tranh với chúng ta", có lẽ đây là câu trả lời phù hợp nhất cho tương lai của ngành công nghiệp phim hoạt hình của Pháp.