Độc đáo Lễ hội Đâm đuống của người Mường
(Tổ Quốc) - Đâm đuống là hình thức giã gạo, nhưng là giã gạo trong lễ hội và chỉ có phụ nữ biểu diễn, có tính nghệ thuật và tính tổ chức. Đâm đuống là tục lệ có nguồn gốc từ lâu đời ở các vùng đồng bào dân tộc Mường sinh sống như tỉnh Hòa Bình và huyện Thanh Sơn (tỉnh Phú Thọ).
Đâm đuống là tục lệ có từ lâu đời ở các vùng đồng bào dân tộc Mường, Hòa Bình và huyện Thanh Sơn (Phú Thọ). Theo tiếng Mường, đâm đuống còn gọi là “chàm đuống”, chàm là đâm từ trên xuống, đuống là máng gỗ để giã lúa…
Mở đầu lễ đâm đuống là màn trình diễn của đội cồng chiêng.
Thày mo và cô gái Mường làm lễ khấn thần, phật, tổ tiên trước khi vào lễ hội.
Ông Đinh Ngọc Lượng, thầy cúng trong buổi lễ cho biết, đâm đuống thường được người Mường tổ chức vào dịp Tết, hội mùa, cưới xin và dựng nhà. Nó được hình thành từ cuộc sống lao động của cư dân nông nghiệp vùng trung du, từ công việc giã gạo bằng cối và chày gỗ của phụ nữ. Đến nay, đâm đuống không chỉ có ý nghĩa là một hình thái lao động mà tồn tại như một tục lệ cổ truyền, ẩn chứa ý nghĩa tâm linh.
Người Mường tin rằng tiếng đuống càng vang, càng rộn ràng bao nhiêu thì năm đó sẽ mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, mọi điều may mắn sẽ đến nhiều bấy nhiêu.
Mở đầu phần lễ là dàn cồng chiêng được gióng lên, sau đó cô gái Mường bê mâm lễ gồm: gà luộc, xôi, rượu... đi trước, tiếp theo là ông mo, cuối cùng là đoàn nhạc lễ và dàn chiêng đi một vòng quanh sân lễ.
Ông mo ngồi cúng lạy trước mâm lễ, khấn trời phật; đức thánh Tản Viên ở núi thánh Ba Vì; Bà chúa Thác Bờ và các thầy; thần linh, thổ công, thổ địa... cầu sức khỏe, mùa màng bội thu. Tiếp theo, ông mo thực hiện nghi lễ cầu khấn mát nhà bằng việc vẩy nước xung quanh không gian làm lễ.
Sau phần lễ, âm thanh của các nhạc cụ truyền thống vang lên và nghi thức đâm đuống bắt đầu
Đồng bào Mường thường giã gạo bằng chiếc cối gỗ hình chiếc thuyền độc mộc dài từ hai tới ba sải tay, chiếc chày giã dài như đòn gánh, giữa thân thon để vừa tay cầm. Đâm đuống thường được người Mường tổ chức vào dịp Tết, hội mùa, cưới xin và dựng nhà. Nó được hình thành từ cuộc sống lao động của cư dân nông nghiệp vùng trung du, từ công việc giã gạo bằng cối và chày gỗ của phụ nữ. Người Mường tin rằng tiếng đuống càng vang, càng rộn ràng bao nhiêu thì năm đó sẽ mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và dân làng gặp nhiều may mắn.
Khi đâm đuống, đồng bào Mường thường chia thành các đôi đứng đối diện nhau qua đuống. Số đôi phụ thuộc vào chiều dài của đuống, thường người phụ nữ nhiều tuổi nhất đứng đầu cối, giã ba tiếng “Kênh, keng, kinh” mở màn, tiếp theo đến những đôi sau sắp sếp theo thứ tự trong nhà hoặc theo tuổi tác.
Âm thanh đuống trầm, chắc nịch là khi chày được đâm thẳng xuống lòng đuống. Âm thanh đuống cao, hơi đanh là khi chày gõ vào thành đuống. Thông thường, gõ vào thành đuống là để dồn những hạt lúa đã tách ra khỏi bông rơi xuống đáy đuống.
Chính cách làm cho hạt lúa rơi xuống đáy đuống đã làm nên những âm thanh khác nhau. Người Mường đã sáng tạo nên cách phối hợp các âm thanh đó thành âm nhạc, thành những bài bản chàm đuống thú vị.
Hình thức giã gạo đã được nghệ thuật hóa để làm đẹp, mua vui. Tục đâm đuống của đồng bào dân tộc Mường là một tục lệ đẹp, thiết thực, biểu hiện tấm lòng trân trọng thành quả lao động của con người trong sản xuất nông nghiệp và sự đoàn kết giữa người với người ở bản Mường.
