Độc đáo nghi lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn nơi địa đầu Tổ quốc
(Tổ Quốc) - Khoảng trung tuần tháng 10 (âm lịch), khi vụ mùa đã thu hoạch, thóc lúa đầy nhà là thời điểm người dân tộc Pà Thẻn, xã Tân Lập, huyện Bắc Quang, Hà Giang, tổ chức lễ hội nhảy lửa truyền thống.
Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn thường được tổ chức hàng năm vào lúc giao thời giữa năm cũ và năm mới hoặc khi vào vụ thu hoạch lúa mùa tháng 10, tháng 11 âm lịch. Bởi theo quan niệm của người Pà Thẻn xưa, tổ chức nhảy lửa vào lúc này là để tạ ơn thần linh đã phù hộ cho một năm mùa màng tốt tươi, cuộc sống no ấm, dân bản khỏe mạnh không ốm đau bệnh tật. Đốm lửa được đốt lên cũng sẽ giúp xua đi ma tà, quỷ dữ và cái lạnh lẽo của mùa đông.
Một đống lửa lớn được đốt lên trên khoảng sân rộng và thầy mo bắt đầu làm lễ.
Trong 30 đến 40 phút đầu, thầy cúng sẽ ngồi trên chiếc ghế dài, thực hiện các bài ca nghi lễ với nội dung mở đường lên trời tìm "con ma" rồi gọi về nhập vào những người tham gia nhảy lửa. Khi thầy mo gõ đàn và làm lễ cúng, từng thanh niên một sẽ ngồi phía sau thầy mo, và đó chính là lúc nhập đồng cho người nhảy lửa.
Các dụng cụ giúp để thầy mo cúng lễ.
Ông Hùng Văn Lở được biết đến là thầy cúng cao tay của thôn Minh Thượng trong nghi lễ cúng Nhảy lửa.
"Lễ nhảy lửa để tạ ơn thần linh phù hộ cho một năm mùa màng tốt tươi, cuộc sống no ấm, dân làng khỏe mạnh không ốm đau bệnh tật, qua đó góp phần giáo dục truyền thống, tinh thần cố kết cộng đồng bền chặt cho các thế hệ người Pà Thẻn." - Thấy cúng Hùng Văn Lở cho biết.
Sau khi thầy kết thúc các nghi lễ ban đầu thì cũng là lúc cơ thể của những người tham gia nhảy lửa bắt đầu rung lên. Thời điểm này báo hiệu họ sắp có sức mạnh, sắp có sự dũng cảm để nhảy vào những đám than hồng đang ở độ rực rỡ nhất, nóng bỏng nhất.
Păng…păng…păng, tiếng gõ đều đều của thanh tre trong tay thầy cúng mỗi lúc một thôi thúc, các động tác lắc lư của các chàng trai mạnh dần. Họ bắt đầu bật lên, cúi người, nhảy lò cò và tiến ra gần đống lửa.
Một nguồn năng lượng nào đó nâng bổng người thanh niên nhảy bật lên bằng cả hai chân và lao vào giữa đống lửa cháy rừng rực.
Trong phút chốc họ lại rung lên và nhảy vào đống lửa. Điều đặc biệt, họ vừa nhẩy vừa đưa tay bới tung than hồng, thỉnh thoảng lại bốc lên một viên than cho vào miệng nhai.
Như có sức mạnh của thần linh che chở, họ nhảy múa giữa đống than rực hồng bằng đôi chân trần…
Cứ hai mươi phút lại có một đợt nhảy, vũ điệu nhảy lửa càng về sau càng sôi động. Dần dần, không chỉ có các thanh niên trực tiếp làm lễ xin phép tham gia, mà ngay cả khán giả reo hò xung quanh cũng nhập cuộc.
… và dùng tay bốc than tung lên trời, tạo nên những “vũ điệu lửa” mê hoặc.
Những chàng trai như được "nhập đồng" và thi nhau nhảy vào đám than hồng bằng chân trần tạo nên khung cảnh ma mị, bí ẩn và đẹp mắt.
Trong lúc đó, thầy cúng vẫn không ngừng gõ đàn và đọc bài cúng như hòa vào nhịp nhảy của các chàng trai.
Họ vẫy vùng trong ánh lửa hồng rực trước sự reo hò, khích lệ của người xem như không hề cảm thấy sức nóng.
Việc nhảy lửa cứ thế diễn ra đến khi than tàn.
Kết thúc lễ hội những chàng trai tham gia nhảy sẽ làm lễ trước ban thờ thần linh. Điều lạ nhất là họ không thấy đau đớn hay bị bỏng.
Khi lửa đã tàn, than đã nguội, ông thầy cúng lại làm lễ để tiễn "thần lửa" và các con ma về chốn cũ. Cả ông thầy và những người tham gia nhảy lửa lại trở về trạng thái bình thường. Một trò chơi đã kết thúc, đem lại tiếng cười và niềm phấn khởi cho người Pà Thẻn.
Nghi lễ nhảy lửa huyền bí của người dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng nơi địa đầu Tổ quốc.
