Độc đáo tục cưới hỏi của người Dao Tiền
(Tổ Quốc) - Phong tục cưới hỏi của dân tộc Dao Tiền không chỉ đơn thuần là việc kết duyên của đôi lứa mà có ý nghĩa lớn hơn là văn hóa truyền thống của dân tộc, với những nét đặc trưng riêng, độc đáo, mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, giáo dục về tình nghĩa vợ chồng, gia đình, dòng họ.
Người Dao ở Sơn La còn bảo tồn nhiều phong tục tập quán truyền thống, đặc biệt các nghi lễ đánh dấu chu kỳ đời người, trong đó có lễ cưới. Người Dao quan niệm hôn nhân có ý nghĩa đặc biệt đối với cá nhân, gia đình và họ tộc.
Truyền thống hôn nhân là một vợ một chồng với nguyên tắc hôn nhân đồng tộc người, ngoại hôn dòng họ, sau kết hôn cư trú bên gia đình nhà chồng.
Nghi lễ truyền thống của người Dao Tiền có Lễ dạm hỏi (xem tuổi cô dâu, chú rể) và 3 nghi lễ chính: Lễ xin dâu, lễ cắt khẩu và lễ nhập khẩu cho cô dâu, chủ yếu được thực hiện ở nhà gái.
Người Dao rất coi trọng việc xem, chọn ngày cưới và xem tuổi của cô dâu, chú rể. Nếu đôi trẻ hợp tuổi, người con trai thỉnh thoảng sang nhà gái giúp đỡ việc ruộng, vườn, việc nhà một ngày hoặc vài ngày trong thời gian 3 ngày đến 3 tháng, một hình thức trả công bố mẹ vợ đã nuôi nấng con gái để gả cho mình.
Đây cũng là thời gian chờ thầy cúng chọn ngày cưới và cũng xem nhà gái có ưng thuận chàng rể tương lai không.
Trước đây, do điều kiện khó khăn, nhiều gia đình chưa tổ chức được lễ cưới vẫn làm thủ tục để cô dâu, chú rể chung sống với nhau. Sau già mà vẫn chưa làm thủ tục cưới thì con cháu phải tổ chức đám cưới cho bố mẹ. Nếu không, họ bị coi là người chưa trưởng thành, không được đại diện đi cưới, hỏi cho gia đình nhà khác. Đôi vợ chồng đủ tuổi đăng ký kết hôn và ở với nhau, có con cái nhưng vẫn cư trú bên nhà gái cho đến ngày cưới.
Nhà trai chuẩn bị đồ lễ đưa sang nhà gái, đặt ở giữa nhà để 2 thầy cúng làm lễ báo cáo với tổ tiên nhà trai, xin phép được đưa đồ lễ dẫn cưới sang nhà gái. Nhà trai cử ít nhất 10 người cả nam và nữ đưa đồ lễ sang nhà gái (gồm cả chú rể), đồng thời ở lại phục vụ đám cưới tại nhà gái. Nhà gái đón tiếp nhà trai đến ngủ mơ, làm lễ cắt khẩu, nhập khẩu cho cô dâu.
Lễ nghi trước ban thờ tổ tiên xong, cô dâu chính thức trở thành người nhà chàng trai, gia đình bày cỗ mời anh em họ hàng và dân bản cùng chung vui. Trong khi hai họ cùng nhau ăn cơm ngoài sân thì đội kèn trống tiếp tục đến từng mâm để tấu lên những bài đối đáp mang nội dung chào mời, chúc sức khỏe, trao đổi tâm tư, tình cảm. Khi đoàn nhà gái ra về, đội kèn trống lại cất lên nhạc điệu đối đáp như một lời chào, lời chúc khách ra về thượng lộ bình an.
Nghệ nhân ưu tú Triệu Văn Thêu (Lào Cai) chia sẻ: “Lễ cưới của đồng bào Dao vùng Tây Bắc là việc trọng đại của đời người, của mỗi gia đình, dòng họ, đánh dấu sự trưởng thành của những chàng trai, cô gái Dao. Đồng thời, là nghi lễ hội tụ những tinh hoa văn hóa dân tộc Dao như văn hóa trang phục, phong tục, tập quán, nghi lễ, ẩm thực, âm nhạc... Tất cả đều toát lên nét độc đáo, riêng biệt của văn hóa Dao. Trong lễ cưới của người Dao, những nghi lễ truyền thống thực chất gắn liền với những quan niệm nhân sinh của đồng bào nơi đây, đó là khát vọng hạnh phúc lứa đôi, là sự kết nối tình cảm vợ chồng, là niềm tin vào tương lai tốt đẹp”.
