(Tổ Quốc) - Việc đẩy mạnh đầu tư xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị là rất cần thiết, không chỉ thay đổi diện mạo đô thị, giải quyết triệt để các vấn đề về ùn tắc giao thông, mà còn thay đổi được thói quen sử dụng phương tiện công cộng và văn hóa giao thông của người dân.
Đường sắt đô thị phải là xương sống của hệ thống giao thông công cộng
Tại Hội thảo khoa học "Đường sắt đô thị trong hệ thống giao thông thông minh nhằm giảm ùn tắc giao thông, tiến tới giảm phương tiện giao thông cá nhân" vừa được tổ chức tại Hà Nội ngày 11/4, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP Hà Nội Lê Hồng Sơn cho biết, trong nhiệm kỳ này, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đặt yêu cầu, nhiệm vụ cho Thủ đô cao hơn, mục tiêu đi xa hơn, khát vọng cháy bỏng hơn.
Tiếp đó, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/2/2023 về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đặt ra mục tiêu cụ thể đến năm 2035, Hà Nội sẽ hoàn thành hơn 400km ĐSĐT.
"Còn khoảng 12 năm nữa với mục tiêu, khát vọng như vậy đặt ra bài toán của Hà Nội không đơn giản, nếu làm được cần tạo ra đột phá, khác thường. Để làm điều đó cần có chính sách, phải có pháp luật, hoàn thiện chính sách pháp luật. Do đó, Bộ Chính trị giao Hà Nội phối hợp Quốc hội, Chính phủ để xây dựng dự án Luật Thủ đô (sửa đổi).
Dự án này bám sát Nghị quyết số 15-NQ/TW cụ thể hóa, thể chế hóa… và quan trọng Luật Thủ đô lần này cần phải đưa ra cụ thể, khả thi nhưng cũng phải đột phá, vượt trội thì mới thực hiện được mục tiêu Hà Nội là Thủ đô của cả nước. Đến năm 2030: Thủ đô Hà Nội là Thành phố "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại"; trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; đến năm 2045: Thủ đô Hà Nội là thành phố kết nối toàn cầu", ông Lê Hồng Sơn nhấn mạnh.
Hội thảo khoa học Đường sắt đô thị trong hệ thống giao thông thông minh nhằm giảm ùn tắc giao thông, tiến tới giảm phương tiện giao thông cá nhân.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố Lê Hồng Sơn cũng cho biết, trong thời gian qua, thành phố Hà Nội đã phối hợp nhiều với các Bộ, ngành, hàng trăm các cuộc hội thảo ở các cấp khác nhau, ở các ngành khác nhau về các lĩnh vực của dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi).
Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), Hà Nội sẽ phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), đầu tiên sẽ ưu tiên cho đường sắt đô thị vì đường sắt đô thị có nhiều ưu điểm: Giảm ùn tắc giao thông, vận tải khối lượng lớn, giúp tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu ô nhiễm không khí và tốc độ di chuyển nhanh giúp tiết kiệm thời gian… để đưa vào Luật.
"Đối với Việt Nam là mới nên rất cần sự tham gia vào cuộc của các nhà khoa học, các chuyên gia, lan tỏa ý tưởng truyền thông chính sách để nhân dân, các doanh nghiệp, các cấp lãnh đạo, các đại biểu Quốc hội hiểu và chia sẻ", ông Lê Hồng Sơn nói.
Cần có các đột phá về cơ chế, chính sách
Đóng góp ý kiến tại Hội thảo, các đại biểu nhất trí cho rằng, hiện nay, hạ tầng giao thông của TP Hà Nội đã quá tải trầm trọng, đặc biệt là khu vực nội đô và các tuyến đường trục xuyên tâm. Để giảm thiểu phương tiện cá nhân, khắc phục ùn tắc giao thông, tất yếu phải đầu tư cho vận tải hành khách công cộng.
Trong đó, mạng lưới đường sắt đô thị (ĐSĐT) phải là xương sống của hệ thống giao thông công cộng. Vì vậy, việc đẩy mạnh đầu tư xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị là rất cần thiết, không chỉ thay đổi diện mạo đô thị, giải quyết triệt để các vấn đề về ùn tắc giao thông, mà còn thay đổi được thói quen sử dụng phương tiện công cộng và văn hóa giao thông của người dân.
"Để đạt được mục tiêu loại bỏ xe máy và giảm các phương tiện giao thông cá nhân khác trong giao thông nội đô, điều kiện tiên quyết là các phương tiện giao thông công cộng phải đáp ứng mọi yêu cầu đi lại của người dân", Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật TP Hà Nội Lê Xuân Rao nhận định.
Theo các đại biểu, hệ thống đường sắt đô thị mang đến nhiều lợi ích, điển hình là giảm tắc nghẽn giao thông trong đô thị, tăng cường khả năng di chuyển và tiếp cận các dịch vụ vận tải, rút ngắn được hành trình giao thông, tăng cường được an toàn đường bộ…
Bên cạnh đó, với mức tiêu thụ trung bình 0,12 kWh/hành khách/km, ĐSĐT tiết kiệm năng lượng trên mỗi hành khách gấp hơn 7 lần so với việc di chuyển bằng ô tô trong thành phố. Nguồn năng lượng chủ yếu cho đường sắt là điện, có thể tiêu thụ một phần nhiên liệu sinh học dưới dạng dầu diesel sinh học. Do đó, giảm được lượng khí thải ảnh hưởng đến môi trường.
Quang cảnh hội thảo.
TS Vũ Hồng Trường, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên đường sắt Hà Nội cho hay: "Theo tính toán của chúng tôi, nếu 1 triệu hành khách chuyển từ phương tiện cá nhân sang sử dụng ĐSĐT thì 1 ngày chúng ta tiết kiệm được 394.000 giờ tham gia giao thông. Nếu 50% số này được đưa vào sản xuất dịch vụ thì chúng ta có thể tạo ra năng suất lao động xã hội là gần 30 tỷ đồng và giảm được khoảng 100 tấn khí thải độc hại".
Tuy nhiên, để có được những lợi ích nêu trên, cần phải vượt qua một số thách thức lớn như thách thức về mặt kỹ thuật và cơ sở hạ tầng, thách thức về hình thành khung chính sách và quy định, thách thức về nguồn kinh phí và tài chính và cả những hạn chế, khó khăn sau khi đưa hệ thống ĐSĐT vào khai thác.
Cùng với việc chỉ rõ những khó khăn, vướng mắc, các đại biểu cũng đưa ra những giải pháp để đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống đường sắt đã được quy hoạch của TP Hà Nội.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng kiến nghị triển khai đồng bộ công tác quy hoạch, đảm bảo quy hoạch đi trước.
"Trong bối cảnh chúng ta đang điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội, trong đó có hệ thống đường sắt, cần nghiên cứu và chuẩn hóa quy hoạch hệ thống ĐSĐT, làm rõ số tuyến xây dựng và có kế hoạch thực hiện đảm bảo khả thi", ông Lê Quang Hùng nói.
Nhấn mạnh về tính đồng bộ của các quy định, ông Lê Quang Hùng kiến nghị xây dựng 1 nghị quyết của Quốc hội về xây dựng hệ thống đường sắt đô thị với nhiều cơ chế chính sách để tạo điều kiện cho việc thực hiện.
TS Vũ Hồng Trường cho rằng, nếu có tư duy đột phá, TP Hà Nội hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đến năm 2035 hoàn thành việc xây dựng các tuyến đường sắt đô thị theo quy hoạch.
Trước hết, cần có các đột phá về cơ chế, chính sách từ tầm của Quốc hội, các bộ, ban, ngành và TP Hà Nội.
"Chỉ riêng việc để lái tàu được cấp giấy phép lái tàu đã phải sửa các thông tư, nghị định rất nhiều lần liên quan đến độ tuổi cấp phép lái tàu", ông Trường dẫn chứng. Cùng với đó, cần có đột phá về kênh huy động nguồn vốn.
Khẳng định TP Hà Nội dứt khoát phải triển khai đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị PGS.TS Bùi Thị An – Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, kiến nghị, về cơ chế, Quốc hội cần sớm thông qua dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), trong đó có quy định nêu rõ việc ưu tiên áp dụng Luật Thủ đô trong hệ thống pháp luật.
Quốc hội có nghị quyết riêng về vấn đề giao thông của Thủ đô, trong đó trao quyền và trách nhiệm cho lãnh đạo TP Hà Nội về vấn đề này cũng là một phương án được PGS.TS Bùi Thị An đề cập.
"Thủ đô không phải là của riêng Hà Nội, mà là của cả nước nên phải có đột phá về giao thông, trong đó hệ thống đường sắt đô thị là cần thiết", bà Bùi Thị An nói.
