Họa sĩ Nguyễn Sáng – một tài năng lớn của nền mỹ thuật Việt Nam

Họa sĩ Nguyễn Sáng sinh ngày 1-8-1923 tại làng Điều Hòa, tỉnh Mỹ Tho, nay thuộc TP Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang. Năm 1938, ông thi đậu vào trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Tháng 8-1945, ông tham gia cách mạng ở Hà Nội. Cuối tháng 12-1946, ông lên chiến khu Việt Bắc, dùng nét vẽ của mình phục vụ cuộc kháng chiến của dân tộc. Họa sĩ Nguyễn Sáng là một trong những người có đóng góp to lớn cho hội họa hiện đại Việt Nam và là một trong bốn "tứ kiệt" của hội họa là "Nghiêm - Liên - Sáng - Phái".

Theo Phó giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ: "Nhân 100 năm ngày sinh họa sĩ Nguyễn Sáng nên chúng tôi đã phối hợp với Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức buổi nói chuyện này để các họa sĩ chia sẻ những kỷ niệm cộng tác với họa sĩ Nguyễn Sáng cũng như trao đổi về phong cách sáng tác của ông. Nguyễn sáng là người có quá trình hoạt động nghệ thuật rất nổi bật trong lịch sử phát triển mỹ thuật Việt Nam. Tại bảo tàng, chúng tôi rất vinh dự khi đã sưu tầm, lưu trữ rất nhiều các tác phẩm của ông, trong đó có tác phẩm Kết nạp Đảng trên chiến trường Điện Biên Phủ đã được công nhận là bảo vật quốc gia".

Nguyễn Sáng là một trong số những họa sĩ của Việt Nam sử dụng thành thạo nhiều chất liệu hội họa, trong đó có những chất liệu quan trọng như sơn mài, sơn dầu, lụa… Và hầu như ở chất liệu nào ông cũng đều để lại những dấu ấn tài hoa. Bằng con tim chân thành yêu thương của người họa sĩ ông đã dùng nét vẽ lay động người xem với hình họa và màu sắc hiện đại, giản dị mà không khô khan, không sáo rỗng bởi con tim thành thực yêu thương cùng với tài năng biến ảo, đa dạng.

Hà Nội là cái nôi của nghệ thuật Nguyễn Sáng, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam họa sĩ Lương Xuân Đoàn cho biết: "Họa sĩ Nguyễn Sáng rất yêu Hà Nội. Vào quê Nam cứ mỗi chiều Sài Gòn, ông lại ngồi bệt trước của nhà mà nhớ ra Bắc, nhớ Hà Nội. Ông từng kể với tôi rằng, biết bao giờ ông mới trở về căn nhà ở Hà Nội – nơi hằn khắc những dấu tích của đời ông và cũng là nơi thăng hoa của biết bao điều kỳ diệu khi tài năng hội họa của ông phát lộ âm thầm, rồi tự sáng chói. Khi nhìn thấy ông khóc vì nhớ Hà Nội, tôi chợt nhớ bức chân dung tự họa mà ông đã vẽ như một định mệnh từ rất sớm cái đời sống bên trong số phận của số phận mình….".

Từng có thời gian gắn bó, làm việc với họa sĩ Nguyễn Sáng, họa sĩ Đặng Thị Khuê chia sẻ: "Văn là người, và mọi sáng tạo điều như vậy. Nhưng nghệ sĩ thì thường không chỉ sống một cuộc đời. Tầm vóc xúc cảm và tầm cỡ tư duy của những tài năng lớn không bó hẹp vào đời sống cá nhân mà hàm chứa cả tinh thần thời đại. Những cá tính và tư chất của họ luôn in dấu cội nguồn văn hóa - thứ làm nên tính cách đặc thù và cá biệt không thể trộn lẫn. Nếu không phải là người Nam bộ chắc Nguyễn Sáng không thể cống hiến cho đời một cái nhìn hào sảng và phân minh đến như vậy. Tuy nhiên, trong ông còn có khả năng tích hợp nhiều phẩm chất đa dạng khác, thể hiện ở lối ứng xử chân thành mà mực thước, sự tinh tế tao nhã trong ẩm thực.

Ấn tượng đáng nhớ nhất với ông là câu nói ngắn gọn trong buổi khai mạc triển lãm của mình năm 1984: "Tôi chẳng có gì đâu ngoài một tấm lòng và hai bàn tay trắng" và đề nghị của ông với riêng tôi "em gắng mặc chiếc áo dài và đứng cạnh anh hôm khai mạc nhé". Mãi sau này tôi mới vỡ ra, có lẽ chiếc áo dài ấy là niềm lưu luyến với đất Bắc, với Hà Nội (sau triển lãm, họa sĩ Nguyễn Sáng vào Nam sinh sống) và với cả người vợ đã khuất của mình. Thật tiếc, chỉ vài năm sau là ông mất".

"Nguyễn Sáng đã đạt tới đỉnh cao của của thời kỳ nghệ thuật hiện thực. Nghệ thuật của ông đã lưu dấu trong tiến trình của nghệ thuật hiện đại Việt Nam, định vị vị thế của một tài năng xuất chúng. Giờ đây nghệ thuật đương đại Việt Nam đã viết thêm những trang mới nhưng tấm gương sáng tạo và nhân cách sống của ông thì còn mãi. Hy vọng rằng một ngày nào đó không xa, Việt Nam sẽ có một Bảo tàng nghệ thuật đương đại, và trong đó không thể thiếu được một phòng tranh của riêng ông - một trong 4 trụ cột của mỹ thuật hiện đại Việt Nam (Sáng, Nghiêm, Liên, Phái)" – họa sĩ Đặng Thị Khuê chia sẻ thêm.

Họa sĩ Nguyễn Sáng đã để lại rất nhiều tác phẩm cho kho tàng mỹ thuật Việt Nam, các tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Sáng là sự giao thoa hài hòa giữa nghệ thuật hiện đại thế giới và tinh hoa truyền thống nước nhà, in đậm dấu ấn lịch sử cuộc đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc. Ông để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng: Kết nạp Đảng tại chiến trường Điện Biên Phủ, Chùa Tháp Phổ Minh, Thiếu nữ bên Hồ Gươm, Hành quân đêm mưa, Bộ đội nghỉ trưa trên đồi, Thanh niên thành đồng...

Ngoài ra, họa sĩ Nguyễn Sáng cũng là người thiết kế con tem bưu chính cách mạng đầu tiên của Việt Nam mang chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh... Ông được ghi tên trong Từ điển Bách khoa Larousse ở Pháp và được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (đợt I, 1996)./.