Họa sỹ 9x với niềm đam mê vẽ tranh sơn mài

Người trẻ mê sơn mài

Gallery nhỏ trong tòa nhà NƠ6A, khu đô thị Linh Đàm của họa sỹ trẻ Đỗ Mạnh Hiệp níu chân khách bởi những bức tranh sơn mài đầy màu sắc và chất chứa hoài niệm của người sáng tạo ra nó. Ở đó, người xem sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp huyền bí, ma mị trong tác phẩm "Rừng Đông", được ngắm sắc vàng rực rỡ của "Nắng Hạ", được nhìn thấy sự giao thoa giữa hai mảng "Sáng tối"… Ở đó, còn có rất nhiều tác phẩm, là những "mảnh ghép" trong kí ức, trong tâm thức, trong hoài niệm được họa sỹ chắt lọc và sáng tạo nên.

Ngắm những bức tranh với gam màu tươi sáng, rạng rỡ của họa sỹ Đỗ Mạnh Hiệp, người xem như được hòa mình vào không gian đẹp và thanh bình ở các miền quê, những bức tranh mang đến cho người xem cảm giác vừa ấm áp, vừa vô cùng thân quen, gần gũi…

Ít ai biết, những tác phẩm hội họa ấn tượng và chất chứa tâm sự ấy lại được tạo nên bởi một chàng trai còn rất trẻ, họa sỹ Đỗ Mạnh Hiệp - thuộc thế hệ 9x.

Chia sẻ cơ duyên đến với hội họa, Đỗ Mạnh Hiệp cho biết, anh sinh ra và lớn lên ở tỉnh miền núi Tuyên Quang. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình không có ai làm nghệ thuật, nhưng từ nhỏ, Hiệp đã rất thích vẽ, hễ trong tay có gì có thể vẽ được, là Hiệp có thể ngồi loay hoay vẽ cả buổi. Khi đó, Tuyên Quang còn nhiều khó khăn, chưa có lớp dạy vẽ cho học sinh. Phải đến năm Hiệp học đến lớp 7, mới có một lớp học vẽ được mở ở cung văn hóa thiếu nhi của tỉnh Tuyên Quang. Nghe tin trên tỉnh mở lớp dạy vẽ, Hiệp đã đạp xe đi hơn chục cây số để đăng ký và theo học và gắn bó với lớp trong suốt 6 năm ròng rã.

Tốt nghiệp phổ thông trung học, Hiệp có mơ ước trở thành họa sỹ, nhưng do chưa tự tin lắm, nên Hiệp chỉ dám đăng ký thi vào trường Cao đẳng Sư phạm Nhạc họa Trung ương. Trong thời gian theo học tại trường Cao đẳng sư phạm nhạc họa Trung ương, Hiệp dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu rồi mạnh dạn đăng ký và thi đỗ vào trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Trong suốt thời gian học trong trường Đại học Mỹ thuật, ngoài thời gian kiếm tiền trang trải cuộc sống, toàn bộ thời gian còn lại Hiệp đều dành cho việc vẽ. Anh ý thức phải học thật tốt để sau này đi theo con đường sáng tác nghệ thuật.

Thời gian đầu, Đỗ Mạnh Hiệp vẽ đa dạng trên nhiều chất liệu từ sơn mài, lụa, sơn dầu... Nhưng cuối cùng anh chọn sơn mài là chất liệu để thể hiện đại đa số tác phẩm của mình. Anh bảo, để vẽ sơn mài cần có độ tĩnh nhất định. Những chất liệu trong sơn mài tạo ra hiệu ứng và cảm xúc bề mặt mà các chất liệu khác không có được, vì vậy, sau khi đã trải qua nhiều chất liệu, anh nhận thây sơn mài phù hợp nhất cho việc thể hiện ý đồ của anh trên mặt tranh.

Để hoàn thành một tác phẩm sơn mài, người họa sỹ phải trải qua rất nhiều công đoạn phức tạp, từ phác thảo bố cục tranh, vẽ trên vóc, mài, rồi đánh bóng tranh… Đặc biệt, ở khâu cuối cùng - mài tranh, đòi hỏi người họa sỹ phải hết sức tỉ mỉ, cẩn trọng. Nếu mài non tay, thì màu sắc của bức tranh không được như mình mong muốn, không mang lại vẻ đẹp của tranh. Nhưng nếu mài quá tay, thủng vóc, lại phải vá, rất khó và tốn kém. Hầu hết các họa sỹ vẽ sơn mài đều thừa nhận rằng, kỹ thuật vẽ sơn mài khó và có tính ngẫu nhiên, ngay cả các họa sỹ dày dặn kinh nghiệm, nhiều khi cũng bị bất ngờ trước hiệu quả đạt được sau khi mài tranh.

Họa sỹ Đỗ Mạnh Hiệp chia sẻ, anh đặc biệt yêu thích màu vàng trong sơn mài, và yêu cả sự tỉ mỉ khi thực hiện bức tranh, nhất là cảm giác hồi hộp, chờ đợi khám phá xen lẫn tò mò trong quá trình mài màu để lộ dần những lớp màu sắc ẩn đằng sau nó, cho đến việc tận hưởng niềm vui khi tác phẩm được hoàn thành, hoặc trăn trở để tính toán, quyết định xem có nên mài thêm hay dừng, nên đắp thêm hay vẽ thêm không…

Giữ bản sắc văn hóa Việt

Đỗ Mạnh Hiệp mê vẽ và vẽ nhiều. Anh vẽ liên tục, không ngừng nghỉ, vừa để thỏa mãn đam mê, vừa để giải phóng nội tâm của mình. Hơn chục năm miệt mài cầm cọ, số tranh anh vẽ đã lên đến hàng nghìn bức lớn nhỏ. Hiện anh đang tập trung vào việc thực hiện seri các tác phẩm sơn mài theo dòng tâm thức, dòng tranh thể hiện những hồi ức, suy tưởng từ quá khứ. Anh vẽ lại những gì trong suy nghĩ, trong tâm tưởng, những hồi ức về quá khứ, về tuổi thơ, về quê hương, về cuộc sống hoặc về những nơi anh đã từng đến. Đó có thể là hình ảnh về một buổi trưa hè trốn ngủ đi chơi, là kí ức về một mảnh rừng vàng ruộm bởi nắng, là phong cảnh nơi anh từng sống, từng đi qua… tất cả được anh sàng lọc và tái hiện lại qua những bức tranh sơn mài đầy màu sắc. Hiệp cho biết, anh đã vẽ được khoảng 20 bức trong seri tranh về dòng tâm thức, và anh sẽ tiếp tục khai thác dòng tranh này cho đến khi hết chất liệu, rồi mới tìm đến đề tài khác để vẽ.

Chia sẻ những khó khăn của họa sỹ trẻ đam mê vẽ sơn mài, Đỗ Mạnh Hiệp cho biết, khó khăn lớn nhất là bài toán kinh tế. Tranh sơn mài vừa khó, chi phí lại cao. Để vẽ một bức tranh khổ 40x60, anh phải dùng mất nửa quỳ vàng (tương đương nửa chỉ vàng), nếu vẽ tranh khổ to hơn, thì phải dùng không dưới 1 quỳ (tương đương 1 chỉ), đó là còn chưa tính các họa cụ khác như vóc, màu...

Ngoài việc tốn kém, tranh sơn mài đòi hỏi người họa sỹ phải tỉ mỉ, dày kinh nghiệm và trải nghiệm. Có lẽ vì những khó khăn đó, mà nhiều người cùng khóa với anh trong trường đã chuyển sang làm việc khác, không còn vẽ nữa. Bản thân Hiệp luôn xác định làm nghề khác để kiếm nuôi mình và gia đình, còn với hội họa là "sân chơi" để anh thỏa mãn đam mê, tìm tòi sáng tạo trong nghệ thuật, vừa vẽ vừa đúc rút kinh nghiệm trong kỹ thuật vẽ tranh, để sáng tạo ra thật nhiều tác phẩm đẹp, giới thiệu đến với những người yêu tranh trong và ngoài nước.

Là họa sỹ trẻ, nhưng Đỗ Mạnh Hiệp không chạy theo thị hiếu hay tìm kiếm sự dễ dãi, anh nói "không" với việc "nhái" phong cách, nhái tác phẩm, mà luôn tự tìm cho mình một phong cách và lối đi riêng, với mong muốn tạo ra những sản phẩm nghệ thuật mới mẻ, hấp dẫn và mang phong cách của riêng mình.

Tranh sơn mài yêu cầu sự tỉ mỉ, kiên trì của hoạ sỹ, chất liệu trong sơn mài phù hợp với nội dung họa sỹ cần biểu đạt. Sơn mài cũng là chất liệu không thể làm giả được. Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, của công nghệ 4.0, của trí tuệ nhân tạo AI, rất có thể tạo ra những bức tranh sống động theo chất của sơn dầu, màu nước. Nhưng với sơn mài thì không thể, bởi sơn mài là tác phẩm duy nhất và chính người hoạ sỹ không thể vẽ lại bức thứ hai giống hệt thế.

Họa sỹ Đỗ Mạnh Hiệp cho biết, một trong những lý do để anh lựa chọn và theo đuổi dòng tranh sơn mài là bởi đây là dòng tranh truyền thống, mang đậm dấu ấn, bản sắc văn hóa Việt Nam. Dòng tranh này cũng từng được xem là một trong những niềm tự hào của người Việt. Chính vì vậy, anh đã lựa chọn vẽ tranh sơn mài với mong muốn góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào việc giới thiệu, phát triển dòng tranh này nhiều hơn nữa đến với bạn bè trong nước và quốc tế...

Có thể thấy, nghề sơn mài của Việt Nam, trong nhiều thập niên vừa qua, đã được thế giới biết đến với nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ và tác phẩm hội họa nổi tiếng. Giới chuyên gia cho rằng, nét đẹp của sơn mài mang một sức truyền cảm mạnh mẽ của một truyền thống văn hóa cổ xưa in đậm nét trong tâm thức của người Việt. Đến nay, chất liệu sơn mài được đánh giá đã góp phần tạo nên sự độc đáo của mỹ thuật Việt Nam. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ sơn mài và hội họa sơn mài là những sản phẩm, tác phẩm độc đáo, cần được xây dựng trở thành sản phẩm văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam.

Để vinh danh nghệ thuật sơn mài, năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phê duyệt Đề án Xây dựng, quảng bá thương hiệu quốc gia Nghệ thuật sơn mài Việt Nam giai đoạn 2020 - 2030. Đề án được xây dựng gồm các nội dung: xây dựng logo nhãn hiệu công nhận và bộ nhận diện; ban hành quy trình chế tác, tiêu chuẩn nguyên vật liệu, tiêu chí của nghệ thuật sơn mài Việt Nam; đẩy mạnh các hoạt động quảng bá, tuyên truyền giới thiệu về nghệ thuật sơn mài Việt Nam trong nước và nước ngoài; tổ chức Liên hoan Nghệ thuật sơn mài quốc tế tại Việt Nam.

Theo đề án, từ năm 2020 đến năm 2030 sẽ có rất nhiều hoạt động quảng bá, tuyên truyền giới thiệu về Nghệ thuật sơn mài Việt Nam trong nước và nước ngoài như: Triển lãm, work shop, hội thảo, tọa đàm, trình diễn, du lịch khám phá, trải nghiệm, thực hành sáng tạo nghề sơn mài truyền thống Việt Nam, các hội chợ tranh và sản phẩm sơn mài Việt Nam… Ngoài ra còn có xuất bản sách, dựng phim tài liệu, làm video clip, thiết kế, sản xuất và đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm quà tặng lưu niệm từ sơn mài Việt Nam, tổ chức liên hoan nghệ thuật Sơn mài quốc tế tại Việt Nam…

Từ đề án cho thấy, con đường của sơn mài còn rộng, còn dài, là miền đất màu mỡ nhưng cũng đầy thử thách cho những ai quyết tâm chinh phục. Con đường này cần sự tham gia, chung tay của nhiều người, nhất là những người trẻ, tâm huyết và đam mê như họa sỹ trẻ Đỗ Mạnh Hiệp./.