Hy vọng về một di sản có giá trị hiếm thấy được giữ gìn

Bảo tồn di chỉ tiêu biểu

Cục Di sản Văn hóa (Bộ VHTTDL) vừa có văn bản thống nhất với đề nghị của Sở VHTT Hà Nội về việc thực hiện nghiên cứu, bảo tồn khu vực phía Đông di chỉ Vườn Chuối có diện tích khoảng 6.000m2.

Trên cơ sở khai quật và nghiên cứu, cuối tháng 6/2021, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội vừa có văn bản gửi UBND TP Hà Nội, Cục Di sản văn hóa đề xuất hai phương án bảo tồn. Theo đó, phương án 1 sẽ thực hiện nghiên cứu bảo tồn diện tích khu vực phía Đông khu di chỉ (diện tích khoảng 6.000m2), đưa khu vực này vào danh mục di tích của TP. Từ đó xây dựng các bước tiếp theo để bảo tồn, phát huy giá trị di tích; đồng thời thực hiện phương án khai quật di dời các di tích, di vật ở khu vực phía Tây khu di chỉ trước khi giải phóng mặt bằng, phục vụ xây dựng tuyến đường vành đai 3 và 5 của thành phố. Phương án 2 sẽ thực hiện nghiên cứu bảo tồn toàn bộ diện tích khu vực phía Tây khu di chỉ (diện tích khoảng 6.000m2) giống như ở khu vực phía Đông, nhằm bảo tồn toàn bộ khu di chỉ khảo cổ Vườn Chuối (diện tích khoảng 12.000m2). Đưa toàn bộ khu vực di chỉ vào danh mục di tích của TP, đồng thời xây dựng các bước tiếp theo để bảo tồn, phát huy giá trị di tích, xếp hạng, tiếp tục khai quật khảo cổ, xây dựng các công trình văn hóa phụ trợ... Tuyến đường vành đai 3, 5 của TP đoạn qua khu vực di chỉ, nghiên cứu làm cầu vượt.

Trong hai phương án trên, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đề xuất nghiên cứu, bảo tồn khu di chỉ theo phương án 1 với lý do đảm bảo sự hài hòa giữa việc bảo tồn và phát triển, vừa phục vụ mục đích bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị di tích, vừa phục vụ việc xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đô thị. Từ đề xuất này, Cục Di sản Văn hóa đã ra văn bản thống nhất với đề nghị của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội về việc thực hiện nghiên cứu, bảo tồn khu vực phía Đông di chỉ Vườn chuối có diện tích khoảng 6.000m2. Lãnh đạo Cục Di sản đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội chủ trì lập danh mục, xây dựng hồ sơ xếp hạng di chỉ khảo cổ Vườn Chuối theo quy định để bảo vệ và phát huy giá trị theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Hy vọng về một di sản có giá trị hiếm thấy được giữ gìn

PGS.TS. Bùi Văn Liêm, Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ học nhận định, phương án bảo tồn nêu trên xuất phát từ ý kiến các nhà chuyên môn, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn di sản. “Lãnh đạo TP. Hà Nội rất thận trọng khi cho các nhà chuyên môn khai quật thêm 150m2 ở phía Đông cùng với 500m2 khai quật từ 2019 để cân nhắc phương án bảo tồn. Các nhà khoa học sau quá trình khai quật có kết luận giá trị phía Đông tương đương phía Tây, thậm chí có những mặt trội hơn ví như về địa tầng, mộ táng, tính xác thực và nguyên vẹn” PGS.TS. Bùi Văn Liêm nói.

Kết thúc khá có hậu này theo PGS.TS.Bùi Văn Liêm là nhờ sự nỗ lực của các nhà chuyên môn, nhà quản lý, truyền thông và cả cộng đồng cư dân tại xã Kim Chung (Hoài Đức, Hà Nội). Còn nhớ năm 2019, các nhà khoa học và cộng đồng cư dân kêu cứu trước nguy cơ xóa sổ di chỉ này. “Tuy nhiên vẫn phải rút ra bài học từ câu chuyện Vườn chuối, cơ quan chuyên môn đã chậm trễ chưa xếp hạng di tích rất có giá trị của Thủ đô, vì vậy mà đến thời điểm này chưa có cơ sở bảo tồn toàn bộ 12 nghìn m2 di chỉ Vườn chuối. Di chỉ Vườn chuối tới đây được bảo tồn, xếp hạng nhằm nghiên cứu kỹ lưỡng hơn về thời kỳ dựng nước ở Thủ đô nói riêng và cả Bắc bộ nói chung. Phần phía Tây được di dời hoàn trả mặt bằng, nhưng vẫn phải tuân thủ Luật Di sản, quy chế thăm dò khai quật khảo cổ”, ông Liêm nói.

Là một trong những nhà khoa học đầu tiên lên tiếng về bảo tồn khu di chỉ Vườn Chuối, PGS.TS Nguyễn Văn Huy - Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn phát huy di sản văn hóa Việt Nam cũng đánh giá cao đề nghị lập danh mục, xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích. “Nếu như được xếp hạng di tích thì Vườn Chuối sẽ được khoanh vùng bảo vệ và khi đó sẽ có vùng bảo vệ 1, vùng bảo vệ 2… Lúc đó các nhà khoa học sẽ có cơ sở để bảo vệ di tích” - PGS.TS Nguyễn Văn Huy chia sẻ.

Trước đó, trong hai năm 2020-2021, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật khảo cổ tại nửa phía Đông khu di chỉ khảo cổ Vườn Chuối. Đợt khai quật đã làm phát lộ nhiều di tích, di vật có niên đại trải dài và liên tục từ giai đoạn văn hóa Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn, có giá trị lịch sử, văn hóa to lớn, là nguồn tư liệu quý góp phần quan trọng trong việc nghiên cứu, tìm hiểu các giai đoạn văn hóa thời đại Kim khí ở Hà Nội nói riêng và khu vực Bắc Bộ nói chung.

Sở Văn hóa và Thể thao đã đề xuất với Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội thực hiện nghiên cứu bảo tồn diện tích khu vực phía Đông khu di chỉ, đưa vào danh mục di tích của thành phố, từ đó xây dựng các bước để bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Đồng thời, thực hiện phương án khai quật di dời các di tích, di vật ở khu vực phía Tây khu di chỉ trước khi giải phóng mặt bằng, phục vụ xây dựng tuyến đường vàng đai 3,5 của thành phố Hà Nội./.