(Tổ Quốc) - Internet ra đời và phát triển đã khiến cuộc sống thay đổi nhanh chóng, mọi lĩnh vực đều được hưởng những thành tựu do mạng Internet mang lại. Tuy nhiên, quá trình phát triển cũng tồn tại những bất cập mà hàng ngày chúng ta phải đối diện và tìm cách hạn chế.
Trong lĩnh vực xuất bản, việc Internet ra đời hỗ trợ rất nhiều cho công tác xuất bản ngay từ khâu bản thảo cho đến khâu phát hành, sách tới tay bạn đọc.
Với Internet, việc tìm kiếm bản thảo của các tác giả, trao đổi về tác quyền, những thỏa thuận xuất bản… không còn là việc khó khăn đối với các nhà xuất bản. Họ có thể tìm kiếm bản thảo, thương thảo với tác giả ở bất kỳ nơi nào trên thế giới, miễn là có kết nối Internet.
Việc in ấn cũng trở nên dễ dàng hơn khi chỉ cần một cú click chuột là có thể in được hàng triệu bản sách.
Khâu phát hành cũng không còn là cản trở đối với người bán… Tóm lại, cứ có nhu cầu là có sách.
Bảo vệ bản quyền tác giả trên mạng Internet đòi hỏi sự chung tay của tất cả mọi người (ảnh: Reapon)
Tuy nhiên, vấn đề phát sinh khi những chế bản điện tử trở nên khó kiểm soát. Việt Nam từng có thời kỳ không kiểm soát chặt chẽ vì nhiều lý do khiến việc in ấn, photocopy tràn lan, gây thiệt hại lớn cho các nhà xuất bản cả về kinh tế lẫn uy tín.
Mặc dù sau đó Việt Nam đã có các quy định, cùng đó, các cơ quan chức năng đã tiến hành thực hiện nhiều biện pháp xử lý mạnh tay đối với các hoạt động xâm hại bản quyền, thế nhưng tình trạng vi phạm bản quyền sách vẫn là một vấn nạn khó xử lý triệt để.
Cùng với sự phát triển những công nghệ in ấn, xuất bản trên Internet, việc bảo vệ tác quyền vẫn là bài toán khiến các bên liên quan phải đau đầu. Tình trạng tác giả một ngày nào đó bỗng phát hiện ra sách của mình đang bị nhiều người share, đọc miễn phí; hay việc NXB này kiện NXB kia vi phạm tác quyền sách của mình khi họ bất ngờ thấy sản phẩm của mình đang được "bạn" giới thiệu…
Tình trạng có phần tệ hơn khi ý thức của độc giả không được cải thiện. Nhiều người trẻ sẵn sàng tìm đến các ấn bản này và tự biện hộ cho hành vi "ăn cắp bản quyền" của mình bằng hàng vạn lý do.
Thêm vào đó, việc phát triển các mạng xã hội trên Internet như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc chia sẻ bản quyền. Nhiều tác phẩm, thông tin, clip… được chia sẻ rộng rãi chỉ bằng một thao tác đơn giản.
Việc đa dạng hóa các sản phẩm sách trên Internet, như ebook hay audiobook, cũng khiến việc bản quyền sách bị xâm hại. Mặc dù các đối tượng xâm hại chỉ thu một khoản tiền nhỏ trên mỗi sản phẩm hoặc chỉ để thu hút đông lượt truy cập để quảng cáo… Tuy nhiên việc này khiến doanh thu của các đơn vị phát hành bị ảnh hưởng nặng nề.
Không thể phủ nhận việc tiếp cận với độc giả qua Internet nhanh chóng và dễ dàng hơn. Tuy nhiên, trong cuộc hội thảo về bảo vệ bản quyền tác phẩm văn học, đại diện một công ty sách phải thốt lên rằng việc bảo vệ bản quyền tác phẩm sao mà khó thế. Ông cũng bày tỏ sự thất vọng khi những đứa con tinh thần của mình bị chia sẻ một cách công khai mà không làm gì được.
Một cuốn sách hot, một tác phẩm của tác giả nào đó có tên tuổi vừa được ra mắt là ngay sau đó đã có thể tìm thấy (hoặc công khai, hoặc có tính phí tượng trưng) mà sẽ không ai hay biết cho đến khi có người nào đó quen biết tác giả phát hiện và báo cho họ.
Có thể ví việc ăn cắp bản quyền trên Internet như con bạch tuộc, cứ chặt vòi này đi nó sẽ mọc ra vòi khác. Mặc dù việc các công ty, các nhà xuất bản hoạt động nghiêm chỉnh là việc làm đáng trân trọng nhưng trong thế giới phẳng, họ phải cạnh tranh với các nhà xuất bản "ma" khác, liệu ai dám chắc họ sẽ trụ vững được lâu.
Cùng đó, việc phát triển những công cụ, tính năng mới của các mạng xã hội khiến việc chia sẻ thông tin nhanh chóng hơn và phạm vi rộng hơn. Trong khi Luật pháp cũng như những công cụ, biện pháp giám sát… vẫn chưa theo kịp được thực tiễn cũng là những trở ngại lớn trong việc bảo vệ tác quyền trên mạng Internet hiện nay.
Ngay chính những người làm quản lý lĩnh vực xuất bản cũng phải thừa nhận, nhiều khi được thông báo vụ việc nhưng đến khi tiếp cận được thì đối tượng đã "xóa dấu vết" khiến việc xử lý gặp nhiều khó khăn.
Hoặc việc các đối tượng vi phạm bản quyền thuê máy chủ ở nước ngoài, sử dụng các dịch vụ do nước khác cung cấp… để thực hiện việc xâm phạm bản quyền, ăn cắp bản quyền tác phẩm cũng khiến các cơ quan chức năng trong nước khó để xử lý.
Điểm qua những vi phạm bản quyền tác phẩm tràn lan trên mạng để thấy sự phát triển của Internet cũng đã khiến cho nhiều chủ thể bản quyền bị ảnh hưởng nặng nề trên nhiều phương diện. Chính vì vậy, những giải pháp kỹ thuật công nghệ cần phải được quan tâm và đầu tư như là một giải pháp hàng đầu để có thể hạn chế được những xâm phạm bản quyền trên Internet.
