Muôn vẻ vi phạm bản quyền trên nền tảng công nghệ số

Vừa qua, một số ca sĩ phản ánh về việc bản ghi của họ bị "đánh gậy" bản quyền, bởi một số đơn vị nào đó mà chính ca sĩ cũng không biết họ là ai? Họ lấy quyền gì khi cho rằng ca sĩ đã vi phạm quyền tác giả?.

Một số ca sĩ cũng cho biết, sau khi trao đổi vấn đề này với các nhạc sĩ đã nhận được câu trả lời là các nhạc sĩ không ủy quyền cho bất cứ đơn vị nào. Khi tác giả ủy quyền một tổ chức/cá nhân nào đó bảo vệ quyền tác giả sẽ được quyền xử lý vi phạm đối với những hành vi xâm phạm quyền tác giả nếu chưa xin phép, trả tiền tác quyền sử dụng tác phẩm. Hoặc cũng có những trường hợp vì một lý do nào đó vô tình đã có những Hợp đồng ủy quyền đáng ra không nên có làm ảnh hưởng tới tác giả - chủ sở hữu tác phẩm, đồng thời cũng gây khó khăn cho đơn vị đã được ủy quyền quản lý và bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan như trong trường hợp của nhạc sĩ Bảo Chấn mới đây.

Theo thư xác nhận của nhạc sĩ Bảo Chấn gửi tới Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, Chi nhánh phía Nam vào ngày 11/5/2021, ngày 8/3/2021, nhạc sĩ ký một Hợp đồng ủy quyền với một đơn vị. Tuy nhiên vì nhiều ý do, nhạc sĩ đã quyết định hủy ủy quyền cho đơn vị này kể từ ngày 11/5/2021. Đồng thời, nhạc sĩ Bảo Chấn xác nhận vẫn liên tục và tiếp tục ủy quyền quản lý quyền tác giả toàn bộ các tác phẩm của ông cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) theo các Hợp đồng đã ký với VCPMC trong suốt thời gian qua.

Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu, bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Pháp luật về quyền tác giả đã trao cho tác giả quyền thực hiện độc quyền đối với các quyền này.

Ở Việt Nam quyền tác giả là một lĩnh vực phức tạp, còn mới mẻ nhưng các quy định pháp luật Việt Nam và các điều ước mà Việt Nam tham gia về quyền tác giả về cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu bảo hộ quyền tác giả nói chung và quyền tác giả âm nhạc nói riêng.

Ông Hoàng Tùng, con trai cố nhạc sĩ Hoàng Phương cho biết: "Cha tôi có tới 4 người vợ, khi ông qua đời, việc hưởng thụ quyền tài sản thuộc về tất cả những người vợ và các con của ông. Tuy nhiên, một trong những người thân của ông đã đem bán một số tác phẩm của ông và hưởng lợi một mình. Công ty kia ham lời nên đã ký riêng với một người thân của ông, khiến cho việc phân chia tác quyền theo quyền thừa kế bị ảnh hưởng. Gia đình chúng tôi đã phải gửi đơn lên tòa án để xử lý vụ việc. Hiện gia đình chúng tôi đã yêu cầu bên Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam bảo hộ quyền tác giả và phân chia quyền tài sản theo tỷ lệ mà tòa án đã phán quyết".

Lạm dụng những kẽ hở pháp lý, nhiều tổ chức, cá nhân đã biến mục đích phổ biến tác phẩm âm nhạc để phục vụ triệt để cho mục đích kinh doanh; khiến tác giả không chỉ thiệt thòi về vật chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và sức sáng tạo. Thậm chí có tác giả, do sơ suất trong ký kết hợp đồng đã dẫn tới việc mất hẳn quyền sở hữu, quyền kiểm soát đối với chính tác phẩm của mình.

Với trên 4600 chủ sở hữu tác phẩm trong nước và khoảng 3 triệu tác giả nước ngoài ủy quyền cho VCPMC, phần lớn họ ủy quyền toàn bộ; cũng có những tác giả đã bán độc quyền, trao tặng... Vấn đề bán độc quyền hoặc chuyển nhượng sẽ khó chấm dứt và sẽ xảy ra thường xuyên, đặc biệt là tình trạng bán độc quyền cho các nhà sản xuất, ca sĩ. Vì vậy, VCPMC đã và đang kiểm soát, tư vấn cho tác giả để tránh gặp rủi ro về mặt pháp lý.

Đại diện bộ phận pháp chế của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam cho biết: "Từ những nội dung phản ánh và đề nghị tư vấn của nhiều nhạc sĩ gửi đến, mới thấy rằng thực tế đa phần các nhạc sĩ do chưa nắm rõ các điều khoản thỏa thuận và thuật ngữ pháp lý nên khi ký kết đã không lường trước được những tình huống đầy rủi ro".

Cũng theo đại diện bộ phận pháp chế Trung tâm, để bảo vệ cho thành viên của mình, Trung tâm cũng đã có những hỗ trợ pháp lý, tránh hiện tượng nhầm lẫn, không trung thực "tình ngay lý gian" hoặc cố tình lừa dối, làm sai lệch trong giao dịch dân sự, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả - chủ sở hữu tác phẩm. Trong trường hợp tác giả muốn thực hiện các giao dịch để chuyển giao quyền thì VCPMC vẫn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn, đàm phán, bảo đảm về phạm vi, thời hạn và các vấn đề bảo lưu quyền, cũng như đạt được giá trị, lợi ích kinh tế tốt nhất. Vì vậy, các nhạc sĩ khi có nhu cầu chuyển giao quyền, thì nên liên hệ với VCPMC để được các luật sư hỗ trợ và tư vấn, rà soát các bản hợp đồng thật cẩn thận trước khi ký nhằm giảm thiệt hại cho các tác giả mà không tốn bất kỳ chi phí nào. Đồng thời tránh được rủi ro xảy ra với những thiệt hại rất lớn có thể bao gồm cả việc vĩnh viễn mất đi quyền lợi mà đáng ra phải thuộc về tác giả không chỉ trong suốt cuộc đời tác giả mà còn để lại cho gia đình, con cháu được hưởng thừa kế suốt 50 năm nữa".

Bảo vệ quyền tác giả là một lĩnh vực đặc thù, tạo môi trường tốt cho các nghệ sĩ sáng tạo ra nhiều tác phẩm có chất lượng và giá trị nghệ thuật, là "chìa khóa" then chốt để Chiến lược phát triển các ngành Công nghiệp văn hóa được thực hiện thành công.

Qua thực tiễn, Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn - Tổng Giám đốc VCPMC một lần nữa đưa ra khuyến nghị: "Theo Luật Sở hữu trí tuệ, thời gian bảo hộ quyền tác giả được thực hiện từ khi tác phẩm ra đời. Đơn vị ủy thác sẽ có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả , chủ sở hữu tác phẩm từ khi ký ủy thác cho tới 50 năm sau khi tác giả qua đời. Vì vậy, đừng vì một chút lợi nhỏ trước mắt mà các tác giả vội ký ủy thác cho một đơn vị khai thác, quản lý khi chưa nắm rõ về các thủ tục pháp lý cũng như những rủi ro gặp phải khi bán độc quyền hoặc chuyển nhượng tác phẩm".

Bảo hộ quyền tác giả là hoạt động nhằm tôn vinh, bảo vệ thành quả của các tổ chức, cá nhân đã lao động sáng tạo, cống hiến, đóng góp cho lợi ích công chúng và sự tiến bộ xã hội, thúc đẩy hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực văn học nghệ thuật nói chung, lĩnh vực âm nhạc nói riêng. Bảo hộ quyền tác giả nhằm hướng tới một cộng đồng tôn trọng "tài sản trí tuệ" và chỉ có ý nghĩa nếu người sáng tạo thực sự được tôn trọng các quyền và được hưởng các lợi ích được khai thác từ tác phẩm của mình.