Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: Tự chủ đại học không có nghĩa là không có quản lý

Theo Phó Thủ tướng, đại học không chỉ là nơi làm ra trí thức mà còn là nơi làm việc và sinh hoạt của trí thức có tầm nhận thức cao hơn xã hơn xã hội bình thường. Do đó, cả thế giới coi đại học phải xây dựng một mô hình quản trị tiên tiến, để từ đó lan tỏa ra toàn xã hội bằng tính dân chủ, sáng tạo và khoa học.

Thứ hai, đã tự chủ thì luôn gắn liền với trách nhiệm giải trình. Mọi hoạt động tự chủ đại học phải được thực hiện theo pháp luật và cả những quy chế công khai do toàn xã hội giám sát chi tiết.

Thứ ba, tự chủ đại học không có nghĩa là không còn nguồn đầu tư của Nhà nước. Ở tất cả các nước, các trường đại học tự chủ nhà nước vẫn phải tiếp tục đầu tư, không chỉ trong đặt hàng đào tạo hay cấp học bổng mà còn để xây dựng cơ sở vật chất.

Thứ tư, tự chủ đại học không có nghĩa là không có quản lý mà phải quản lý theo pháp luật, không chỉ pháp luật về giáo dục mà pháp luật nói chung.

Thứ năm, tại tất cả các nước, cả Chính phủ, xã hội và nhà trường thực hiện giám sát tự chủ, nhưng vẫn phải có cơ chế để đảm bảo các đối tượng như người nghèo, người khuyết tật hay các đối tượng đặc thù không bị giảm bớt cơ hội tiếp cận giáo dục đại học.

Phó Thủ tướng nêu, nguyên tắc thứ 6 không phải nguyên tắc toàn thế giới, nhưng tại các nước có nền kinh tế chuyển đổi, trong đó có Việt Nam, thì vẫn là vấn đề mang tính nguyên tắc. Đó là khái niệm chủ sở hữu của đại học cũng thay đổi vì đóng góp vào trường đại học không chỉ là nguồn vốn, cơ sở vật chất, máy móc… mà còn là trí tuệ, học phí của người dân. Do vậy, về lâu dài, khái niệm chủ sở sở hữu không đơn thuần là của một cơ quan nào, một tổ chức nào… mà của toàn xã hội.

Liên quan đến câu hỏi "có nên bỏ Bộ chủ quản Đại học không?", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết, thực tế, nước ta hiện nay đã không còn Bộ chủ quản.

"Ví dụ Trường Văn hóa nghệ thuật của đại biểu thuộc UBND TP Hà Nội hay nói miệng là UBND TP Hà Nội là cơ quan chủ quản. Nhưng luật pháp hiện nay không còn khái niệm chủ quản mà chỉ còn khái niệm cơ quan quản lý và cơ quan chủ sở hữu. Quản lý có quản lý Nhà nước và quản lý các điều kiện khác. Cơ quan quản lý trực tiếp sẽ tiến tới chỉ quản lý cơ bản về công tác bán bộ.

Hiện nay, tự chủ đại học vẫn còn những vướng mắc, như liên quan đến việc thu tiền tài trợ học phí và chi học phí vẫn coi như là nguồn ngân sách Nhà nước. Với cán bộ, có câu chuyện giữ chức. Hay về mặt quản lý của Bộ GD-ĐT vẫn còn những câu chuyện mà dần dần chúng ta phải điều chỉnh.

Phó Thủ tướng cho rằng, trước mắt, có 2 việc quan trọng để thực hiện tự chủ đại học đúng hướng và đúng quy định pháp luật. Thứ nhất, tất cả các trường đại học phải kiện toàn, thành lập mới Hội đồng trường theo đúng quy định, với tư cách là một cơ quan thực quyền chức không phải Hội đồng chỉ mang tính hình thức. Thứ hai là tất cả các trường đều phải xây dựng quy chế điều hành, tổ chức, hoạt động nội bộ và tài chính nội bộ một cách chi tiết theo quy định của pháp luật và công khai toàn dân.

Đây là một quá trình trong cả quá trình chuyển đổi, nên sẽ có nhiều điểm chưa được quy định rõ hay chưa có tiền lệ, nên khi xử lý, chúng ta hết sức bình tĩnh và ủng hộ xu hướng tự chủ- Phó Thủ tướng nhấn mạnh./.