Phục dựng màu di ảnh chân dung và hành trình đề xuất tôn vinh "10 cô gái Lam Hạ"

Những năm 1965 – 1967, địa bàn phường Lam Hạ (TP. Phủ Lý - tỉnh Hà Nam hiện nay) là một trong những trọng điểm bị không quân Mỹ đánh phá ác liệt ở miền Bắc, vì có tuyến đường sắt và đường bộ tiếp tế cho chiến trường miền Nam, với mục tiêu chính là 2 cây cầu bắc qua sông Châu dành cho ô tô và xe lửa và cống 7 cửa đập Lạc Tràng giữ nước cho 3 tỉnh Hà Nam, Nam Đinh và Ninh Bình. Đó là giai đoạn bom đạn Mỹ trút xuống Hà Nam suốt ngày đêm. Lam Hạ được coi như "Đồng Lộc" thứ 2 ở Việt Nam.

Tham gia chiến đấu bảo vệ địa bàn này, Trung đội nữ dân quân Lam Hạ, được trang bị pháo phòng không tầm thấp 37 ly và 57 ly. Tuổi đời họ còn rất trẻ, chỉ từ 17 đến 20. Trong những trận chiến đấu ác liệt với máy bay Mỹ, lần lượt 10 nữ dân quân đã anh dũng hy sinh trong những năm 1966 - 1967…

Đầu tiên là trận ngày 1/10/1966, tại trận địa pháo cao xạ đặt cách cầu Phủ Lý khoảng 300m. Sáu nữ pháo thủ dân quân là Đinh Thị Tâm, Phan Thị Tuyết, Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi, Phạm Thị Lan, Vũ Thị Phương đã anh dũng hy sinh.

Tám ngày sau, ngày 9/10/1966, máy bay Mỹ điên cuồng tấn công trận địa phòng không đặt tại thôn Đường Ấm. Trong trận chiến này có ba nữ pháo thủ dân quân là Nguyễn Thị Thuận, Trần Thị Thẹp, Nguyễn Thị Oánh đã anh dũng hy sinh.

Gần một năm sau, ngày 7/7/1967, tại trận địa pháo đặt ở thôn Hòa Mạc, nữ dân quân Đặng Thị Chung đã chiến đấu dũng cảm đến hơi thở cuối cùng.

Trong kháng chiến chống Mỹ, "10 cô gái Đồng Lộc" là Thanh niên xung phong, đã dũng cảm hy sinh trong khi làm nhiệm vụ san lấp hố bom và bảo đảm giao thông tuyến lửa... Còn "10 cô gái Lam Hạ" là dân quân trực tiếp chiến đấu, họ hy sinh khi ngẩng cao đầu trên mâm pháo, bắn trả máy bay Mỹ.

Nhưng đáng tiếc là người cả nước còn rất ít người biết về các chị. Bởi thế huyền thoại về "10 cô gái Lam Hạ" diễn ra đã hơn nửa thế kỷ, mà sự tôn vinh của hậu thế chưa xứng tầm. Thậm chí, đã có một thời gian dài gần như bị lãng quên…

Ngay sau chuyến đi từ năm 2016, Nhà văn Đặng Vương Hưng đã viết một bài dài đăng trên tài khoản facebook cá nhân; đồng thời, trực tiếp soạn thảo công văn của Quỹ "Mãi mãi tuổi 20", gửi các cơ quan chức năng, với những đề xuất cụ thể: Tổ chức Hội thảo khoa học và đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Tiểu đội nữ dân quân Lam Hạ; Phát động Cuộc vận động sáng tác Văn - Thơ - Ca khúc và Tượng đài "10 cô gái Lam Hạ"; Tổ chức giao Giao lưu văn nghệ "10 cô gái Lam Hạ" với các nhân chứng lịch sử, cùng Lễ hội Tiếp lửa truyền thống thường niên; với nhiều hoạt động độc đáo vào dịp ngày giỗ chung của "10 cô gái Lam Hạ"; để xây dựng nơi này thành một địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh của tỉnh Hà Nam…

Trong khuôn khổ sự kiện, BTC cũng ra mắt cuốn sách "Trở về trong giấc mơ" do Nhà văn Đặng Vương Hưng sưu tầm, biên soạn và giới thiệu từ những trang sổ tay nhật ký của liệt sĩ Trần Minh Tiến (1945 - 1968). Bản thảo được viết trong khoảng thời gian từ tháng 11/1966 đến tháng 3/1968. Thông qua những trang nhật ký, người chiến sĩ trẻ Trần Minh Tiến đã ghi lại những tháng ngày tập luyện gian nan, vất vả, để chuẩn bị cho cuộc hành quân vượt Trường Sơn vào miền Nam chiến đấu. Cuốn sổ nhật ký nhỏ đã trở thành một người bạn tâm tình, là nơi để người lính trẻ bộc bạch những tâm tư, tình cảm sâu kín nhất của lòng mình.

Điều đặc biệt là trong lần tái bản năm 2024 này, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật đã làm mới "Trở về trong giấc mơ"bằng cách kết hợp sách giấy và sách điện tử, với nhiều trang có in các mã QR. Đây cũng là cuốn sách đầu tiên được Nhà xuất bản ứng dụng chuyển đổi số phục vụ bạn đọc. Ngoài phần nhật ký, sách còn cung cấp thêm cho độc giả nội dung đầy đủ 109 bức thư của liệt sĩ Trần Minh Tiến gửi cho người yêu là Vũ Thị Lưu Liên. Đó cũng chính là tác phẩm "Những lá thư tình đi qua chiến tranh", đã được NXB Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2021.

Cũng trong khuôn khổ sự kiện, BTC đã trao tặng "Tủ sách Đặng Thùy Trâm" cho Trường THCS Lương Văn Nắm (huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang). Đây là tủ sách thứ 3 được trao tại tỉnh Bắc Giang, nhưng cũng là Tủ sách thứ 14 được trao trên toàn quốc (kể từ tháng 11/2023). Tủ sách Đặng Thùy Trâm" tại Trường THCS Lương Văn Nắm do Nhà văn Đặng Vương Hưng khởi xướng, phối hợp với Trung tâm xuất bản Tác phẩm mới và Cựu chiến binh Hà Minh Sơn thực hiện và đồng hành. Tủ sách có trị giá 100 triệu đồng, đã hoàn thành bước đầu và bàn giao đúng dịp tháng 7 tri ân Thương binh – Liệt sĩ nhiều ý nghĩa./.