Quảng Bình: Phát triển giá trị văn hoá đặc sắc của người Nguồn

Những học viên này được các nghệ nhân Đinh Thị Phương Đống và Đinh Thị Thoan truyền dạy những kỹ thuật, phong cách, lối diễn… điệu Hò thuốc cá của người Minh Hóa để từ đó tiếp thu và biểu diễn đồng thời giữ gìn, bảo tồn và phát triển điệu Hò thuốc cá trong các tầng lớp người dân huyện Minh Hóa nói riêng và toàn tỉnh Quảng Bình nói chung.

Bà Nguyễn Thị Bích Thuỷ, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Quảng Bình chia sẻ: Chúng tôi tổ chức những cuộc tập huấn này với mong muốn các học viên gặt hái được những kết quả tốt đẹp nhằm giữ gìn và phát huy giá trị điệu Hò thuốc cá – là di sản phi vật thể đã được ghi danh vào di sản quốc gia. Các học viên chính là cầu nối giới thiệu đến các tầng lớp nhân dân, thế hệ trẻ về giá trị văn hóa đặc sắc của điệu Hò Thuốc cá, tăng cường quảng bá, khai thác giá trị nhằm phục vụ phát triển du lịch, nâng cao đời sống cộng đồng…

Đối với người dân huyện miền núi rẻo cao Minh Hoá, điệu Hò thuốc cá ra đời từ bao giờ, không ai còn nhớ. Tuy nhiên điệu Hò thuốc cá có liên quan mật thiết đến lao động sản xuất, mang đậm nét riêng của người Nguồn. Điệu Hò thuốc cá bắt nguồn từ nghề thuốc cá tập thể khi giã, hoặc đâm nhỏ rễ cây Tèng rồi chế thành thuốc thả xuống khe, suối để bắt cá.

Chính vì cuộc sống của người Nguồn chủ yếu dựa vào săn bắt, phát rừng làm nương rẫy, đánh ong lấy mật. Thịnh hành nhất là nghề thuốc cá, người dân đi thuốc cá tập thể chứ không đi riêng lẻ. Mùa đông và mùa xuân thì họ kéo nhau đi từng đoàn lên rừng bới rễ cây Tèng (loại cây thuộc họ dây leo, rễ thuộc dạng củ, có chứa độc tố). Sau đó, họ mang ra suối, khe, tìm chỗ nào có nhiều cá nhất, rồi chọn một chỗ cao ở đầu suối, khe, lấy đá xếp vòng tròn để tạo thành một cái cối.

Họ giã cho nước rễ cây Tèng chảy ra, hòa vào dòng nước, làm cho cá bị mờ mắt mà chết, nổi lên mặt nước để họ có thể bắt cá dễ dàng. Rễ cây Tèng tuy có độc tố nhưng chỉ làm cho riêng một số loài cá bị say, bị chết, nhưng lại vô hại đối với các loài thủy sản khác (như cá lóc, cá chạch, lươn, ốc…), kể cả con người khi ăn cá cũng không hề bị ảnh hưởng gì. Khi cá bị bắt hết, thì độc tố của rễ cây không ảnh hưởng gì dòng nước nữa…

Từ việc làm hàng ngày của người dân, họ đã sáng tác ra điều "Hò thuốc cá" và lưu truyền bao đời nay. Điệu hò này được diễn xướng trong các cuộc hội hè, đình đám như lễ hội, đám cưới và cả khi ru con. Phần hò và xô vẫn được diễn xuất như khi hò trong lao động, chỉ khác động tác giã Tèng được thay bằng nhịp vỗ tay của mọi người trong cuộc vui.

Ông Đinh Minh Hương, Phó chủ tịch UBND huyện Minh Hóa khẳng định: Việc điệu "Hò thuốc cá" của huyện Minh Hóa loại hình nghệ thuật truyền thống có từ lâu đời, ra đời và gắn liền với quá trình sản xuất của nhân dân địa phương. Chúng tôi rất vui mừng khi điệu Hò thuốc cá được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia và đây chính là niềm tự hào của người dân Minh Hoá.

Có thể thấy rằng, trải qua những thăng trầm của lịch sử, điệu Hò thuốc cá vẫn chứng tỏ được sức sống mãnh liệt, vẫn hiện diện trong đời sống tinh thần của nhân dân. Tuy nhiên, do tác động của nền kinh tế thị thường, do một thời gian chúng ta chưa thực sự coi trọng, chưa đầu tư thỏa đáng cho loại hình nghệ thuật này nên việc trao truyền, tiếp nhận, bảo tồn và phát huy tác dụng trong đời sống ngày càng bị mai một dần.

"Để bảo tồn và phát triển, huyện sẽ có chủ trương tăng cường quảng bá, khai thác giá trị của Hò thuốc cá để phục vụ phát triển du lịch, nâng cao đời sống cộng đồng. Chúng tôi mong muốn rằng, sẽ có nhiều sự hỗ trợ thiết thực và sâu sát để bảo tồn, phát huy giá trị của Hò Thuốc cá Minh Hóa trong thời gian tới"… ông Đinh Minh Hương mong muốn.