Tạo điều kiện có lợi nhất cho người dân khi giải phóng mặt bằng làm đường sắt đô thị

Khâu then chốt để hoàn thành dự án đường sắt đô thị

Phát biểu khai mạc phiên chuyên đề, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thường trực Thành ủy và Kế hoạch của UBND thành phố Hà Nội về tổ chức Hội thảo khoa học: "Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh". Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến với sự tham dự của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, chuyên gia trong nước và quốc tế nhằm trao đổi, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về phát triển hệ thống đường sắt đô thị thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh theo yêu cầu tại Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị.

Cùng với đó, tổng hợp các kinh nghiệm quốc tế để nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện thể chế có liên quan về phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng, quy hoạch xây dựng, chỉnh trang đô thị, đất đai, đầu tư, quản lý, vận hành, khai thác đường sắt đô thị. Hoàn thiện đề án Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 2035 theo 5 lĩnh vực trọng yếu bao gồm: Quy hoạch; Thu hồi đất, giải phóng mặt bằng; Huy động nguồn lực từ đất đai; Tiêu chuẩn, giải pháp công nghệ; Mô hình tổ chức, quản lý thực hiện dự án.

Nhấn mạnh công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất là khâu quan trọng trong quá trình triển khai thực hiện các dự án phát triển kinh tế, xã hội, cơ sở hạ tầng… Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Trọng Đông khẳng định, thực hiện tốt công tác giải phóng mặt bằng góp phần đẩy mạnh thu hút đầu tư, tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng. Bên cạnh đó, góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng và ổn định cuộc sống cho người dân bị thu hồi đất, hạn chế tình trạng khiếu nại, tố cáo của người có đất bị thu hồi.

Theo Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Trọng Đông, chuyên đề về Giải phóng mặt bằng, thu hồi đất là tiền đề quan trọng làm cơ sở thực hiện đối với các Dự án đường sắt đô thị, việc giải phóng mặt bằng, thu hồi đất kịp thời là khâu then chốt để hoàn thành dự án đúng tiến độ, tăng hiệu quả dự án đầu tư.

Nguyên nhân chậm trễ giải phóng mặt bằng không chỉ do cơ chế mà còn do con người

Nêu ý kiến thảo luận, Luật sư Lê Nết, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Singapore (SIAC), luật sư LNT & Partners đã chia sẻ về các rủi ro chậm trễ phát triển dự án metro từ công tác chuẩn bị mặt bằng, di chuyển các công trình tiện ích, thực trạng và giải pháp.

Theo Luật sư Lê Nết, chuẩn bị mặt bằng là một trong những bước quan trọng nhất trong quá trình phát triển dự án metro. Không cung cấp được mặt bằng sạch trước khi thực hiện dự án không những ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ hoàn thành dự án mà còn khiến chủ đầu tư, nhà nước phải gánh chịu hậu quả vật chất do việc kéo dài thời gian thực hiện gây ra cho các nhà thầu tham gia thực hiện dự án.

"Hiện nay, theo thống kê của chúng tôi tại các vụ kiện trọng tài trong và ngoài nước, khiếu nại của nhà thầu chống lại chủ đầu tư phần lớn là những khiếu nại liên quan đến vấn đề mặt bằng thi công và việc dọn dẹp tiện ích", Luật sư Lê Nết thông tin.

Luật sư Lê Nết cho rằng, các quy định hiện nay của Luât Quy hoạch chưa xem xét đến việc thực hiện dự án TOD có thể gây cản trở tới vấn đề GPMB. Do đó nếu không có một cơ chế riêng, linh hoạt đối với dự án TOD được phản ánh trong Luật Quy hoạch sẽ khó tìm ra giải pháp đạt được tiến độ hoàn thành GPMB trong thời hạn yêu cầu.

"Chúng tôi đề nghị đối với dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), cần có cơ chế rút gọn và linh hoạt trong quá trình lập quy hoạch. Các quy hoạch chung (mang tính ý tưởng) đã được HĐND TP phê duyệt thì UBND TP có nghĩa vụ thi hành và có quyền điều chỉnh bổ sung quy hoạch linh động nhằm mục đích đạt được mục tiêu dự án mà HĐND TP đã đề ra. Các vấn đề về độ cao công trình, hệ số sử dụng… phụ thuộc vào quy hoạch chung và thiết kế, khi cần có thể thay đổi tỷ lệ giữa mật độ thương mại và mật độ chung cư… sao cho vẫn hài hòa với kiến trúc và khả năng sử dụng đất", Luật sư Lê Nết đề xuất.

Thực tế, nguyên nhân chậm trễ giải phóng mặt bằng không chỉ do cơ chế mà còn do con người. Sự thiếu phối hợp giữa BQLDA và UBND địa phương có thể dẫn đến sự chậm trễ trong quá trình thông báo thu hồi đất và quyết định thu hồi đất, ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Tuy nhiên BQLDA thì không thể "chỉ đạo" UBND địa phương được mà chỉ có thể tham mưu cho chính quyền thành phố chỉ đạo. Hay nói cách khác, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc thì dự án mới đi nhanh được.

"Bên cạnh sự chỉ đạo sâu sát kịp thời của chính quyền, cần tăng cường giao tiếp và hợp tác chặt chẽ giữa BQLDA và UBND thông qua các cuộc họp định kỳ, đào tạo cán bộ và cung cấp thông tin đầy đủ về dự án.

Nếu không làm được việc này, việc không thống nhất về giá bồi thường có thể dẫn đến tranh chấp và phức tạp hóa quá trình lập kế hoạch bồi thường, kéo dài thời gian thực hiện dự án. Ngoài ra, cần thực hiện cuộc thảo luận mở với cộng đồng để thu thập ý kiến và đề xuất giải pháp công bằng, xây dựng quy trình thương lượng minh bạch để đạt được sự đồng thuận", Luật sư Lê Nết nêu quan điểm.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh Võ Trung Trực đánh giá, công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất là khó khăn nhất khi triển khai các dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD. Sáng 18/1, Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai (sửa đổi), trong đó có những điều khoản liên quan đến việc thu hồi đất để phát triển kinh tế, xã hội vì lợi ích quốc gia công cộng. Ảnh hưởng của Luật Đất đai (sửa đổi) đối với phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) được coi là điểm mới trong nhóm các quy định về tiếp cận đất đai để phục vụ phát triển hạ tầng kỹ thuật kinh tế - xã hội.

Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh đã có đề án liên quan đến việc bồi thường đất định cư khi giải phóng mặt bằng bằng loại đất khác. Qua tính toán của Sở thì khả năng tiết giảm kinh phí bồi thường của các dự án là rất lớn. Tuy nhiên để người dân đồng thuận cao thì cần phải có cơ chế, tạo điều kiện có lợi nhất cho người dân khi nhận đất bồi thường.