Thúc đẩy phát triển sản phẩm vùng đồng bào dân tộc mang đậm giá trị văn hóa

Nhiều chính sách hỗ trợ phát triển

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách dân tộc (Ủy ban dân tộc) Bế Hồng Vân cho biết: Những năm trước đây, vấn đề hỗ trợ phát triển sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã được thực hiện lồng ghép trong các chương trình, chính sách phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Có thể kể đến như các chính sách hỗ trợ về phát triển sản xuất, chuyển đổi nghề cho đồng bào dân tộc thiểu số; chương trình ứng dụng chuyển giao khoa học công nghệ để phát triển kinh tế xã hội vùng nông thôn, miền núi và vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số; chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo; đề án phát triển thị trường trong nước gắn với cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam"… Đến năm 2021, vấn đề phát triển thương mại miền núi, vùng dân tộc thiểu số được thể hiện rất rõ nét ở dự án 3 của Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2030.

Việc triển khai các chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch, phát triển sản phẩm hàng hóa khá hiệu quả, góp phần vừa phục hồi, bảo tồn, phát huy nhiều giá trị văn hóa đặc trưng của văn hóa dân tộc vừa tạo thêm việc làm, tăng thu nhập. Qua đó, thúc đẩy quá trình xóa đói, giảm nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Cùng với đó, nhiều địa phương trên cả nước đã khai thác các giá trị văn hóa dân tộc trong phát triển và tiêu thụ sản phẩm của bà con vùng đồng bào dân tộc thông qua tổ chức các hoạt động văn hóa, du lịch. Một số mô hình phát triển du lịch đã hình thành và hoạt động khá hiệu quả, như du lịch cộng đồng người Thái ở Bản Mển (xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên), Bản Áng (xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La);…Từ đó không chỉ giúp bà con ổn định thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn phát triển kinh tế - xã hội, quảng bá được truyền thống văn hóa đặc sắc của các dân tộc ở địa phương.

"Tuy nhiên thực tế triển khai cho thấy, việc khai thác giá trị của văn hóa các dân tộc chưa phát huy hết tiềm năng. Quy trình sản xuất, các hoạt động xúc tiến, quảng bá chưa chuyển tải được hết những yếu tố văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số ở mỗi địa phương. Do đó, cần có những định hướng và chính sách phù hợp hơn để khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa, đưa yếu tố văn hóa thành lợi thế, để thực sự giúp các sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi bay xa hơn nữa" – bà Bế Hồng Vân nói.

Bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước, hiện nay đã xuất hiện các doanh nghiệp, tổ chức xã hội phối hợp cùng các địa phương có các chương trình, tổ chức các hoạt động sản xuất, kinh doanh tạo ra các sản phẩm gắn với các giá trị văn hóa của đồng bào vùng dân tộc thiểu số và miền núi, qua đó hình thành các sản phẩm đặc sắc, khác biệt của bà con.

Theo Giám đốc Công ty Cổ phần Doanh nghiệp Xã hội Craft Link Trần Tuyết Lan chia sẻ, thời gian qua, Craft Link đã tiến hành các dự án ở khắp mọi miền đất nước với rất nhiều nhóm dân tộc thiểu số để tập huấn và hỗ trợ cho họ tăng thêm nội lực, sử dụng chính những kỹ năng làm hàng thủ công truyền thống và đặc trưng văn hóa truyền thống đưa vào các sản phẩm mới để quảng bá ra thị trường.

Mỗi tháng, Craft Link mời đại diện một nhóm dân tộc thiểu số ra Hà Nội tham gia trình diễn nghề thủ công truyền thống. Mỗi năm, Craft Link đều tổ chức hội chợ hàng thủ công truyền thống và mời các nhóm dân tộc thiểu số tham gia. Từ đó, bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi sẽ có cơ hội giao lưu trực tiếp với khách hàng. Bà con không chỉ giới thiệu được nền văn hóa truyền thống của chính họ mà còn có thêm thông tin về nhu cầu cũng như xu hướng của thị trường tiêu thụ.

"Trong quá trình tiến hành hoạt động hỗ trợ các nhóm, chúng tôi đã xây dựng từng kế hoạch riêng, phù hợp với mỗi nhóm dân tộc thiểu số. Bởi mỗi nhóm dân tộc thiểu số lại có bản sắc văn hóa truyền thống khác nhau, có ngôn ngữ và cách thể hiện nền văn hóa cũng khác nhau, đặc biệt, cách tiếp nhận các đợt tập huấn cũng khác nhau. Qua quá trình hỗ trợ, các nhóm dân tộc thiểu số đã có thêm nhiều kiến thức mới, đồng thời củng cố được tất cả các kỹ năng nghề truyền thống của họ, qua đó giữ gìn được nền văn hóa truyền thống và bản sắc văn hóa ẩn chứa trong sản phẩm" - Bà Trần Tuyết Lan nhấn mạnh.

Tạo các sản phẩm gắn với giá trị văn hóa

Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Bế Hồng Vân cho rằng, có 5 yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công trong việc khai thác các giá trị văn hóa trong phát triển sản phẩm của bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi gồm: nội lực, tiếp cận kỹ thuật, khai thác tri thức địa phương thông qua việc phát triển sản phẩm, sự kết nối, truyền thống văn hóa.

Để thúc đẩy phát triển các sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mang đậm giá trị văn hóa dân tộc, bà Bế Hồng Vân nhấn mạnh, trong thời gian tới, cần tạo một môi trường kết nối các đối tác tham gia vào liên kết chuỗi giá trị gồm cơ quan chính quyền, đó là đại diện cho cơ chế, chính sách. Các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội cũng như các chuyên gia phải góp phần vào việc trợ giúp nghiên cứu cũng như phát triển sản phẩm, dịch vụ và mở rộng thị trường.

"Thông qua việc khai thác giá trị truyền thống, doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho thị trường và một khi có được sự công nhận của thị trường, những sản phẩm đó sẽ góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc"- bà Bế Hồng Vân nhấn mạnh.

Chia sẻ tại tòa đàm, Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam TS. Chu Xuân Giao đánh giá cao những nỗ lực của bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khi đã biết chủ động lựa chọn những sản phẩm đặc trưng, đặc sắc gắn với văn hóa riêng của dân tộc mình để đưa ra tiêu thụ tại thị trường trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, để tạo nên bản sắc của sản phẩm hàng hóa gắn với giá trị văn hóa của mỗi địa phương, mỗi dân tộc, TS. Chu Xuân Giao cho rằng: "Các địa phương và doanh nghiệp cần đầu tư theo chiều sâu và trong một thời gian dài. Đồng thời cần có sự chiêm nghiệm để khai thác các yếu tố văn hóa trong phát triển sản phẩm của bà con, gắn với việc tôn trọng yếu tố tự nhiên cũng như văn hóa địa phương, vùng dân tộc thiểu số. Bởi sáng tạo đổi mới dựa trên giá trị văn hóa ở đây không phải thấy người ta "vác mai" thì mình cũng đi "vác mai", người ta đi bắt cá thì mình cũng đi bắt cá, tức là mình không phải theo phong trào, mà phải tìm được những hướng đi riêng. Đồng thời, bà con cũng cần xây dựng cho mình chiến lược phát triển lâu dài, kiên trì và cố gắng, tạo nên thương hiệu riêng, bền vững"./.