Văn minh trong việc cưới, việc tang tại Hà Nội: Bài 2 – Nhiều thủ tục rườm rà, tốn kém đã được thay đổi

Từ những quan niệm và phong tục xưa

Đám hiếu ngày xưa ở nhiều vùng quê ngoại thành Hà Nội thường kéo dài 2,3 ngày. Không những vậy phong tục một số nơi còn nẫu cỗ cũng mấy chục mâm. Dù cỗ chỉ đơn giản, không thịnh soạn như cỗ cưới nhưng cũng phải dăm bảy món cơm canh và huy động khá đông người vào nấu.

Thời gian viếng lâu cũng khiến gia chủ khá mệt mỏi vì phải đáp lễ. Chưa kể có những người bị bệnh được khuyến cáo không nên để lâu hoặc thời tiết mùa hè nóng nực, điều kiện còn khó khăn thiếu thốn nên chưa có nhiều máy móc trang bị làm mát khiến nhiều người sợ, muốn thay đổi nhưng không dám nói ra.

Chưa hết, nhiều thủ tục rườm rà như thuê người khóc, thuê ban nhạc, vàng mã cúng bái kéo dài theo cũng khá tốn kém. Có những ban nhạc khóc đám ma tầm 3-5 triệu cho 1 đám tùy vào thời gian cũng chỉ đánh đạo cụ, mở nhạc qua loa phát, thỉnh thoảng mới "hát" trực tiếp. Nhưng nếu ai cho thêm tiền ở ngoài và yêu cầu hát thì họ sẵn sàng hát. Thành ra riêng tiền nhạc đám hiếu cũng mất mấy lần. Chưa kể, vẫn có lời tranh cãi rằng có cần "khóc mướn" không?. Có cần quan niệm phải khóc thật to, thật nhiều mới thể hiện lòng thương xót người đã mất không?. Tấm lòng của người sống dành cho người đã khuất không phải được cân đo đong đếm bằng tiếng khóc. Có khi cái đau đớn, thương xót lặng lẽ bên trong mà không thể bật ra thành tiếng khóc vật vã đau khổ.

Chưa hết, sau đó còn cúng 3 ngày, cúng 7 ngày, 49 ngày, 100 ngày. Hết các mốc đó lại đến giỗ đầu. Qua giỗ đầu 2 năm lại bốc mộ (thay áo hoặc cải táng, sang cát). Đây cũng là một nghi lễ được cho là khá quan trọng nên việc làm cỗ đi mời tầm vài chục mâm là điều khó tránh khỏi. Do ngày xưa chưa hỏa táng nên gần như các nghi lễ này khá đầy đủ. Thường từ mốc 3 ngày, 7 ngày phạm vi mời cỗ bàn ít hơn nhưng từ mốc 49 ngày cho đến sang cát thì cũng không ít nhà làm to mấy chục mâm. Thành ra người giúp đám cũng phải huy động khá đông, lại phải dậy từ sớm. Một phần thì nấu ăn, một phần anh em họ hàng có khi đến cũng chả làm gì mà là để cho đám… đỡ lạnh!.

Đám hiếu hiện nay đã có nhiều thay đổi

Điểm dễ nhận thấy có nhiều đám hiếu ở những vùng quê ngoại thành Hà Nội hiện nay là thời gian viếng được rút ngắn.

Anh Ngọc ở Gia Lâm chia sẻ: Khi nhà tôi có đám, dù không phải ngày nghỉ nhưng gia đình tôi cũng sắp xếp thời gian viếng vào chiều tối. Sáng hôm sau là làm những việc tiếp theo. Có những bạn bè, đồng nghiệp bận chưa kịp về viếng thì họ vẫn đến sau thắp hương thăm hỏi gia chủ. Tôi nghĩ thế là cũng hợp lý và thông cảm được chứ không cứng nhắc.

Ở nội thành Hà Nội cũng có không ít đám hiếu gia chủ thông báo không nhận vòng hoa để đỡ gây lãng phí. Con cháu trong gia đình đã chuẩn bị sẵn mấy vòng hoa viếng. Bởi sau khi viếng thì người mất được đem đi hỏa táng nên vòng hoa cũng sẽ không sử dụng đến. Đây là cách làm rất văn minh, hiện đại và tiết kiệm chi phí. Có những đám rất nhiều vòng hoa, nhưng sau khi đến đài hóa thân thì không dùng đến nữa, thế là nhiều người buôn bán vòng hoa lại tranh thủ "lấy lại" và bán tiếp cho người cần, khiến không ít người lắc đầu.

Vì là hỏa táng nên các nghi lễ cũng được giảm xuống khá nhiều. Những lễ cúng 3 ngày, 7 ngày hay 49 ngày đã hạn chế khách đến ăn uống rất nhiều, phần lớn chỉ phạm vi nội bộ gia đình. Gần như chỉ còn giỗ đầu được gia chủ kỹ lưỡng hơn, làm to hơn và sau đó cũng không còn sang cát sau 3 năm.

Khác với đám cưới, đám hiếu có những nét đặc trưng và tế nhị hơn do phụ thuộc vào yếu tố tâm linh, tâm nguyện của người đã khuất cũng như quan niệm phong tục. Vì vậy việc thay đổi đám hiếu ở nhiều vùng quê ngoại thành Hà Nội là một sự ghi nhận nỗ lực đáng kể. Nó cho thấy những gì văn minh, phù hợp với cuộc sống hiện đại sẽ dần là lựa chọn mọi người hơn là thủ tục rườm rà, tốn kém và có khi ảnh hưởng đến sức khỏe.