Iran “không yên” với Mỹ: Mạnh tay chuyển hướng Nga, Trung

Quan hệ mấu chốt với Trung, Nga

Theo AFP, nhà lãnh đạo tối cao của Iran đã ra tín hiệu về một sự thay đổi mấu chốt trong mối quan hệ với Trung Quốc và Nga – điều cho thấy sự kiên nhẫn của Tehran trước những nỗ lực cải thiện quan hệ với phương Tây sắp cạn kiệt.

Một trong những thông điệp phổ biến nhất trong cuộc cách mạng năm 1979 là "Không phải là Đông hay Tây" – tuyên bố thách thức rằng Iran sẽ không còn ủng hộ cho hai lực lượng chính của thế giới vào thời đó là thế giới tư bản kiểu Mỹ hay chủ nghĩa cộng sản Liên Xô.

Thông điệp này ngày nay đã được nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei ngày 19/2 chuyển thành: "Trong chính sách đối ngoại, ưu tiên hàng đầu của chúng ta ngày nay là ưu tiên phương Đông hơn Tây".

Nhà lãnh đạo Iran Khamenei muốn cải thiện quan hệ Nga - Iran. (Nguồn: AFP)

Các nhà phân tích nói rằng điều này không thay đổi nội dung cơ bản rằng Iran từ chối rơi vào tay các cường quốc bên ngoài. Tuy nhiên, động thái này cho thấy những nỗ lực mới nhất của Mỹ trong việc hòa dịu với Iran – thông qua thỏa thuận hạt nhân vào năm 2015 đã dần cạn  kiệt động lực.

"Ông Khamenei đã nhiều lần nói rằng thỏa hạt nhân năm 2015 là một liều thuốc thử để xem liệu các cuộc đàm phán với phương Tây có thể mang lại kết quả tích cực gì cho Iran hay không", Ellie Geranmayeh – nữ chuyên gia thuộc Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu cho hay.

"Tuyên bố của ông Khamenei báo hiệu đèn xanh đã được bật để Iran tập trung nỗ lực ngoại giao vào việc tăng cường quan hệ với Trung Quốc và Nga", bà nói.

Khó lường thỏa thuận hạt nhân

Các nhận định của ông Khamenei được đưa ra vào một thời điểm quan trọng, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đe dọa sẽ hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 và sẽ tái áp dụng các lệnh trừng phạt trừ phi Iran đồng ý hạn chế chương trình tên lửa và giảm bớt việc " các hoạt động gây bất ổn " ở Trung Đông.

Ngay từ trước khi ông Trump nhậm chức, Iran đã nhận thấy rằng Washington đang vi phạm một số khía cạnh thỏa thuận 2015 vì rõ ràng rằng, các lệnh trừng phạt của Mỹ vẫn cản trở các ngân hàng và nguồn đầu tư nước ngoài tiếp cận Tehran. Iran cũng cho rằng, phương Tây đang ngăn chặn các công ty công nghệ của Iran chia sẻ sản phẩm của họ trên các cửa hàng ứng dụng.

Tehran cho rằng những động thái trên đã vi phạm nội dung Mỹ “không được áp dụng bất kỳ chính sách nào trực tiếp và gây ảnh hưởng bất lợi đến việc bình thường hóa quan hệ thương mại và kinh tế với Iran".

Mohammad Marandi, nhà phân tích chính trị tại Đại học Tehran, nói: "Từ ngày đầu, chính quyền Mỹ, chính quyền Obama, đã vi phạm cả văn bản và tinh thần của thỏa thuận".

Ông nói rằng tuyên bố gần đây của Khamenei thừa nhận sự thật đơn giản rằng, quan hệ giữa họ với phương Đông mạnh hơn nhiều, đặc biệt là kể từ khi Iran và Nga liên kết trong cuộc chiến Syria.

"Đó là một thế giới rất khác biệt, mối quan hệ của Iran với Nga, Trung Quốc và một số nước châu Á ngày càng tốt hơn nhiều so với phương Tây bởi vì họ đối xử với chúng tôi tốt hơn rất nhiều", ông nói.

"Chúng tôi là đối tác với Nga ở Syria. Chúng tôi không phải là bên phụ thuộc."

“Cách tiếp cận thực tiễn”

Phản ứng tức giận trước sự can thiệp của nước ngoài là một động lực chính của cuộc cách mạng năm 1979 tại Iran, tuy nhiên, sau thời điểm này, Iran đã trở nên khéo léo bất ngờ trong chính sách đối ngoại.

Geranmayeh nói: "Vào những thời điểm nhất định kể từ năm 1979, Iran đã áp dụng cách tiếp cận thực tế đối với Hoa Kỳ khi cần thiết hoặc vì lợi ích của họ".

Bà nhấn mạnh về thỏa thuận vũ khí Iran-Contra trong những năm 1980, sự hợp tác ở Afghanistan vào năm 2001, cũng như việc tiến tới thỏa thuận hạt nhân 2015.

Tuy nhiên, những thành viên cứng rắn ở Washington từ chối chấp nhận việc Iran đã nghiêm túc trong việc nối lại tình hình.

Đơn vị nghiên cứu quốc tế -Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ tháng này đã phát hành một loạt các bài viết kêu gọi thực thi "một chính sách đối đầu hơn nữa với Iran", bao gồm cả lời đe dọa thay đổi chế độ.

Nguyên nhân chính họ đưa ra là "những người điều hành chính sách đối ngoại của Iran không quan tâm đến việc phát triển một mối quan hệ tốt đẹp hơn".

Tuy nhiên, vào tháng 4/2015, ba tháng trước khi thỏa thuận hạt nhân được hoàn tất, ông Khamenei đã nói rõ rằng họ có thể hướng tới sự cải thiện quan hệ rộng rãi hơn.

"Nếu phía bên kia chấm dứt sự bướng bỉnh bình thường của họ, đây sẽ là một trải nghiệm cho chúng tôi và chúng tôi sẽ thấy rằng mình có thể đàm phán với họ về những vấn đề khác", ông nói trong một bài phát biểu.

Doanh số bán dầu của Iran đã hồi phục kể từ khi thỏa thuận hạt nhân 2015 được hoàn tất. Tehran cũng đã chứng kiến sự tăng trưởng trong thương mại với châu Âu.

Tuy nhiên, mối đe dọa về việc Mỹ có thể tái trừng phạt Iran đã ngăn nhiều nhà đầu tư nước ngoài và các ngân hàng lớn nối lại liên hệ với Tehran.

Các doanh nghiệp và chính phủ châu Âu vẫn còn chịu nhiều áp lực từ Washington hơn so với các đối tác Trung Quốc và Nga.

Marandi nói: "Nếu người châu Âu không có can đảm để đứng riêng với Hoa Kỳ thì họ không nên mong đợi làm bạn với chúng tôi".

"Nếu một số cánh cửa đóng lại còn một số cánh cửa khác vẫn mở ra thì chúng tôi sẽ không đợi bên ngoài cánh cửa đóng kín mãi mãi."