Mỹ "chưa yên" mặt trận thương mại phía Bắc: Kịch bản leo thang?

Hơn sáu tháng sau khi Hoa Kỳ, Mexico và Canada đồng ý về một thỏa thuận mới chi phối hơn 1 nghìn tỷ đô la thương mại khu vực, cơ hội để các quốc gia này phê chuẩn hiệp ước năm nay đang rút đi.

Ba nước đã ký kết thỏa thuận Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA) vào ngày 30/9/2018, kết thúc một năm đàm phán khó khăn sau khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump yêu cầu hiệp ước thương mại NAFTA trước đó phải được đàm phán lại hoặc hủy bỏ.

Nhưng thỏa thuận đạt được chưa chấm dứt căng thẳng thương mại ở Bắc Mỹ. Nếu việc phê chuẩn bị trì hoãn lâu hơn nữa, nó có thể trở thành con tin cho chính trị bầu cử, theo Reuters.

Trước thềm bầu cử

Hoa Kỳ có cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo vào năm 2020 và Canada tổ chức cuộc bầu cử liên bang vào tháng 10.

Sự chậm trễ có nghĩa là các doanh nghiệp vẫn không chắc chắn về khuôn khổ sẽ chi phối các khoản đầu tư trong tương lai trong khu vực.

"USMCA đang gặp rắc rối", ông Andres Rozental, cựu thứ trưởng ngoại giao Mexico về Bắc Mỹ, nói.

Hiệp định USMCA đang gặp khó khăn trong quá trình phê duyệt. (Nguồn: Reuters)

Mặc dù ông tin rằng thỏa thuận cuối cùng sẽ được chấp thuận, Rozental cho biết sự phản đối của Đảng Dân chủ và công đoàn Hoa Kỳ đối với các điều khoản lao động trong thỏa thuận, cũng như bất đồng về thuế quan khiến việc thông qua trong vài tháng tới rất khó xảy ra.

Quốc hội Canada cũng phải phê chuẩn hiệp ước và các quan chức nói rằng thời gian biểu rất chặt chẽ. Các nhà lập pháp hiện tại chỉ còn vài tuần làm việc trước khi bắt đầu giờ nghỉ hè vào tháng 6 và các thành viên của Quốc hội mới sẽ có rất ít cơ hội để giải quyết phê chuẩn cho đến năm 2020.

Ông Trump, một thành viên Cộng hòa, đã thể hiện sự thất vọng với Hạ viện Hoa Kỳ do Đảng Dân chủ lãnh đạo vì đã không ký vào USMCA. Ông đã đe dọa sẽ rút khỏi hiệp ước cũ, Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA), nếu Quốc hội không nhanh chóng thông qua.

Nếu ông Trump từ chối NAFTA, ba quốc gia sẽ hoàn nguyên về các quy tắc thương mại từ trước khi NAFTA có hiệu lực vào năm 1994.

Sóng gió thuế quan

Canada và Mexico đang hướng đến sự miễn trừ thuế quan của Hoa Kỳ đối với việc nhập khẩu kim loại được áp đặt toàn cầu vào năm ngoái.

Thuế quan về kim loại không được đưa vào USMCA và Mexico và Canada ngày càng sốt ruột trong việc giải quyết vấn đề này. Mexico đã nhiều lần đe dọa sẽ có biện pháp nhằm vào các sản phẩm mới của Hoa Kỳ vào cuối tháng 4 để đáp trả nếu loại thuế quan trên được áp dụng với họ.

Trong khi đó, ông Trump hôm thứ Năm đe dọa sẽ áp thuế đối với hàng xuất khẩu ô tô của Mexico trừ khi Mexico làm nhiều hơn để ngăn chặn những kẻ buôn bán ma túy và nhập cư bất hợp pháp.

Chính phủ Mexico đang trong giai đoạn cuối cùng hoàn thành một danh sách mới về hàng nhập khẩu tiềm năng của Hoa Kỳ sẽ bị nhắm mục tiêu trừng phạt, ông Lucas Maria de la Mora, một thứ trưởng kinh tế Mexico cho biết.

"Tất cả mọi lĩnh vực, mỗi lĩnh vực đều có một phần," bà nói với Reuters, từ chối cung cấp chi tiết về cách danh sách - ban đầu bao gồm các sản phẩm như bourbon, phô mai, thuyền máy, chân lợn, thép và táo - có thể được sửa đổi ra sao.

De la Mora chỉ nói: "Tất cả các lựa chọn đều nằm trên bàn".

Tại Ottawa, Bộ trưởng Ngoại giao Canada Chrystia Freeland cho biết trong tuần này, chính phủ của bà đã "liên tục" nhìn vào danh sách trả đũa của chính mình, lưu ý rằng thuế quan của ông Trump đã khiến quốc gia này mất khoảng 16 tỷ đô la Canada để đối phó.

Freeland đã không nói khi nào danh sách đó có thể thay đổi, và một nguồn tin chính phủ, với điều kiện giấu tên, nói rằng danh sách này có thể không cần thiết. Tuy nhiên, Freeland cho biết, Canada đang phối hợp với Mexico về các lựa chọn của mình.

Thủ tướng Justin Trudeau, người phải đối mặt với một cuộc chiến tái tranh cử gay gắt, hôm thứ Năm đã từ chối chấp nhận hạn ngạch đối với thép và nhôm của Canada để đổi lấy thuế quan của Hoa Kỳ được bỏ.

Ông Trudeau đã bị chỉ trích trong các cuộc đàm phán USMCA vì đã trao nền tảng cho ông Trump tiếp cận với ngành sữa của Canada.

Lực lượng lao động

Đảng Dân chủ Hoa Kỳ đã đe dọa sẽ chặn USMCA trừ khi Mexico thông qua luật cải thiện quyền của người lao động, một yêu cầu được chính phủ Canada đồng tình.

Một dự luật đã được đưa ra Quốc hội Mexico để tăng cường sức mạnh của công đoàn nên được phê duyệt trong tháng này, chính phủ Canada nói.

Ông Trump đổ lỗi cho NAFTA về hàng triệu việc làm mất đi ở Hoa Kỳ khi các công ty di chuyển về phía nam để sử dụng lao động Mexico rẻ hơn. Ông Trump sẽ ra tranh cử lại vào năm 2020 và chính sách 'Ưu tiên nước Mỹ' của ông có thể sẽ lại nổi bật trong chiến dịch.

Theo Reuters, buộc Mexico và Canada đàm phán lại NAFTA là một trong những cam kết đặc trưng của ông Trump trong chiến thắng gây sốc năm 2016 và đảng Dân chủ đang tìm cách tránh thua lần nữa.

"Cuộc bầu cử càng đến gần, đảng Dân chủ sẽ càng khó trao cho ông Trump một chiến thắng" bằng cách phê chuẩn USMCA, ông Sergio Alcocer, cựu thứ trưởng ngoại giao Mexico, nói.

Một số thành viên đảng Dân chủ đang nỗ lực thay đổi thỏa thuận - một ý tưởng mà cả các quan chức Canada và Mexico phản đối.

"Mọi người cần phải rất cẩn trọng xung quanh việc mở ra những gì thực sự có thể là một chiếc hộp Pandora", Freeland nói hôm thứ Năm.

Các quan chức Canada nói rằng họ lo sợ nếu một phần của hiệp ước này được điều chỉnh lại, nó có thể gây ra tiếng vang kéo theo các phần khác cũng được đàm phán lại.