Thượng đỉnh ba bên Iran, Nga, Thổ: Hi vọng tháo gỡ loạt vấn đề 'nóng'

Đây là hội nghị thượng đỉnh lần đầu tiên do Tổng thống theo lập trường cứng rắn của Iran Ebrahim Raisi chủ trì kể từ khi ông nhậm chức vào năm ngoái. Sự kiện này cũng diễn ra chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden đến thăm Trung Đông lần đầu tiên kể từ khi nhậm chức, với các điểm dừng chân Israel và Saudi Arabia – hai đối thủ chủ chốt của Tehran trong khu vực.

Nội dung chính của thượng đỉnh 3 bên lần này được cho là tập trung vào cuộc xung đột Syria. Sự kiện này nằm trong khuôn khổ của tiến trình hòa bình Astana đã được triển khai lâu nay nhằm chấm dứt hơn 11 năm xung đột ở quốc gia Ả Rập này.

Cả ba bên tham gia đều có liên quan đến xung đột Syria, trong đó Iran và Nga ủng hộ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad và Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ lực lượng nổi dậy tại đây.

Nguy cơ về chiến dịch quân sự tại Syria

Thượng đỉnh này cũng được tổ chức sau khi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đe dọa vào cuối năm ngoái sẽ phát động một cuộc tấn công mới ở miền bắc Syria chống lại các tay súng người Kurd.

Iran đã cảnh báo rằng bất kỳ hành động quân sự nào của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria cũng có thể "gây mất ổn định khu vực".

Nhà phân tích Nga Vladimir Sotnikov nói với AFP: "Thời điểm diễn ra hội nghị thượng đỉnh này không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên".

Ông Vladimir Sotnikov nói: "Thổ Nhĩ Kỳ đang có ý định tiến hành hoạt động quân sự ở Syria. Ankara đã đã thực hiện nhiều đợt tấn công vào Syria kể từ năm 2016, nhằm vào lực lượng dân quân người Kurd cũng như các tay súng cực đoan của nhóm Nhà nước Hồi giáo IS và cả các lực lượng trung thành với ông Assad.

Một trong những mục tiêu quan trọng tại hội nghị này là ông Erdogan đang hy vọng được ông Putin và ông Raisi "bật đèn xanh" cho hoạt động quân sự của họ ở Syria, Sinan Ulgen, một học giả tại Viên nghiên cứu Carnegie châu Âu chuyên về chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết.

Tìm kiếm giải pháp cho căng thẳng và khủng hoảng

Hội nghị thượng đỉnh lần này cũng sẽ mở đường cho ông Erdogan có cuộc gặp đầu tiên với ông Putin kể từ khi cuộc khủng hoảng tại Ukraine bùng lên vào tháng Hai.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan trong nhiều tháng qua đã đề nghị gặp nhà lãnh đạo Nga để nỗ lực hỗ trợ giải quyết những căng thẳng gia tăng trên toàn cầu kể từ khi căng thẳng bắt đầu.

Ông Putin và ông Erdogan, người đã đến Tehran từ thứ Hai, sẽ gặp nhau tại thủ đô của Iran trong ngày 19/7 để thảo luận về các cơ chế xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine, một nguồn tin của Điện Kremlin cho biết.

Cuộc khủng hoảng tại Ukraine, bùng lên vào ngày 24/2, đã khiến nhiều chuyến hàng từ những nhà xuất khẩu lúa mì và ngũ cốc lớn trên thế giới bị dừng lại và dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu lương thực toàn cầu.

Thổ Nhĩ Kỳ - một thành viên NATO đang đối thoại cả với cả Nga và Ukraine - đã dẫn đầu các nỗ lực để nối lại các chuyến giao hàng ngũ cốc.

Thông tin ông Putin và ông Erdogan gặp nhau được đưa ra vào ngày người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell cũng cảnh báo việc Nga hạn chế các cảng của Ukraine đe dọa nguồn cung cấp lương thực cho hàng nghìn người.

Ông Borrell cho rằng vấn đề này là "một trong những vấn đề sinh tử của nhiều người."

Tăng cường quan hệ Nga - Iran

Tại Iran, nhà lãnh đạo Nga sẽ có cuộc gặp với Lãnh tụ Tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei. Theo BBC, chuyến thăm này là một cơ hội để ông Putin làm sâu sắc hơn nữa quan hệ với Iran, một trong số ít đồng minh quốc tế còn lại của Moscow và là mục tiêu trừng phạt kinh tế của phương Tây.

Hôm Chủ nhật, một ngày sau khi ông Biden kết thúc chuyến công du Trung Đông, Iran đã cáo buộc Mỹ mang tới thông điệp căng thẳng cho khu vực.

Trong bài phát biểu tại thành phố Jeddah của Saudi Arabia, ông Biden đảm bảo với các nhà lãnh đạo khu vực rằng Mỹ sẽ tiếp tục hợp tác đầy đủ vào Trung Đông. "Chúng tôi sẽ không bỏ đi và để lại khoảng trống để Trung Quốc, Nga hay Iran lấp đầy", ông Biden nói.

Sau cuộc họp, một tuyên bố chung đã được đưa ra, trong đó các nhà lãnh đạo cam kết sẽ "giữ gìn an ninh và ổn định của khu vực", đồng thời nhấn mạnh các nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân, một mục tiêu mà Tehran luôn bác bỏ.

Hôm Chủ nhật, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Nasser Kanani cáo buộc Mỹ đã "một lần nữa sử dụng chính sách nỗi sợ Iran để cố gắng tạo ra căng thẳng và khủng hoảng trong khu vực".

Trong một cuộc họp báo hôm thứ Hai, Yuri Ushakov, cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của ông Putin, nói: "Việc tiếp xúc với ông Khamenei là rất quan trọng. Tiến trình đối thoại tin cậy đã được xúc tiến giữa họ về những vấn đề quan trọng nhất trong chương trình nghị sự song phương và quốc tế."