10 sự kiện thế giới có ảnh hưởng lớn nhất trong năm 2020

10. Thượng viện Mỹ tuyên bố Tổng thống Donald Trump vô tội

Trong quá khứ, bất kỳ cuộc luận tội Tổng thống Mỹ nào đều có thể dễ dàng trở thành sự kiện hàng đầu của năm. Tuy nhiên, trong một năm nhiều sóng gió như năm 2020, sự kiện này lại chỉ là giữ một vị trí "khiêm tốn" trong top 10. Donald Trump trở thành Tổng thống thứ ba trong lịch sử Hoa Kỳ bị luận tội – cùng với Andrew Johnson và Bill Clinton. Hạ viện Mỹ cáo buộc ông lạm dụng quyền lực và cản trở Quốc hội. Phiên tòa luận tội tại Thượng viện bắt đầu vào ngày 16/1. Sau khi bỏ phiếu thông qua không triệu tập nhân chứng, ngày 5/2, Thượng viện Mỹ tuyên bố ông Trump vô tội ở cả hai điều khoản luận tội trên. Một ngày sau đó, Tổng thống Trump tuyên bố thắng lợi, gọi phiên tòa là "ác quỷ" và miêu tả các thành viên Đảng Dân chủ "ác độc như địa ngục".

9. Người dân Belarus biểu tình kêu gọi bầu cử tự do và công bằng

Hôm 9/8, ông Alexander Lukashenko tuyên bố giành thắng lợi trong cuộc bầu cử toàn quốc với tỷ lệ 80% và sẽ bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ 6 của mình. Ngay lập tức, hàng nghìn người Belarus đã đổ xuống đường biểu tình trong nhiều ngày. Hơn 17.000 người đã bị chính quyền bắt giữ. Đáp trả, Liên minh châu Âu đã áp dụng một loạt các lệnh trừng phạt lên chính quyền Lukashenko, đồng thời cùng Mỹ và Anh kêu gọi tổ chức một cuộc bầu cử mới. Với bộ máy an ninh quy mô và sự ủng hộ của Nga, ông Lukashenko dường như đã thành công kiểm soát tình hình biểu tình trong nước. Tuy nhiên, theo tổ chức tư vấn chính sách Hội đồng An ninh Đối ngoại, hiện đang có những đồn đoán rằng các lực lượng an ninh ông Lukashenko đã bắt đầu xung đột. Nếu đúng vậy, Belarus có thể trở thành một câu chuyện lớn hơn trong năm 2021.

8. Căng thẳng bùng phát giữa Iran và Mỹ

Mối quan hệ giữa Tehran và Washington tiếp tục xấu đi trong năm nay. Hôm 3/1, một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ tại Baghdad đã giết chết tướng chỉ huy lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạnh Hồi giáo Iran là Qasem Soleimani. Trong hai tháng sau đó, Iran tiến hành trả đũa bằng các cuộc tấn công hỏa tiễn vào căn cứ của Mỹ tại Iraq khiến hàng chục lính Mỹ bị thương và nhiều người Iraq thiệt mạng. Hồi tháng Tư, tàu Iran đụng độ tàu chiến Mỹ tại Vịnh Ba tư. Tổng thống Trump đã phải ra lệnh "bắn hạ" các tàu Iran nếu tình hình tiếp diễn xấu đi. Tới mùa hè, mặc dù khả năng xảy ra đối đầu quân sự trực tiếp không còn quá nguy cấp nhưng Mỹ lại áp dụng một loạt các lệnh trừng phạt mới lên Tehran trong chiến dịch "gia tăng sức ép tối đa" bất chấp những ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19 lên Cộng hòa Hồi giáo. Cuối tháng Mười một vừa qua, căng thẳng lại bùng phát khi một nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran bị ám sát. Iran đáp trả bằng cách tiếp tục ngừng tuân thủ các điều khoản trong thỏa thuận hạt nhân 2015. Khả năng Tehran hoàn toàn rời khỏi thỏa thuận đem tới những nguy cơ lớn cho ngoại giao thế giới trong năm 2021.

7. Giá dầu thế giới biến động

Dịch bệnh COVID-19 bùng phát đẩy các nền kinh tế toàn cầu vào thế khó, khiến nhu cầu dầu mỏ giảm mạnh. Chưa dừng lại, trong một cuộc họp hồi tháng Ba của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu (OPEC), Arab Saudi đề xuất các nước thành viên và đối tác (OPEC+), cắt giảm sản lượng khai thác 1,5 triệu thùng/ngày nhằm giúp ổn định giá dầu đang giảm mạnh. Tuy nhiên, Nga – một nước trong OPEC+ và là nhà sản xuất dầu lớn thứ 3 thế giới đã từ chối tham gia kế hoạch, từ đó chấm dứt quan hệ hợp tác kéo dài 6 năm với Saudi về chính sách sản xuất dầu. Đáp trả, Riyadh giảm giá dầu xuất khẩu và tăng sản lượng. Giá dầu thế giới tiếp tục giảm mạnh. Hồi tháng Tư, thị trường dầu mỏ Mỹ đã có ngày tồi tệ nhất trong lịch sử. Lúc đó, các nước OPEC và OPEC+ đã ký một thỏa thuận cắt giảm sản lượng 9,7 triệu thùng, góp phần chấm dứt cuộc chiến giá dầu. Cuối tháng Mười một, giá dầu bắt đầu tăng trở lại đạt mức 47 USD/thùng – cao nhất kể từ tháng Ba. Mặc dù vậy, mức giá này vẫn thấp hơn 30% so với đầu năm 2020. Điều đó đồng nghĩa, phần lớn các nước sản xuất dầu sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn trong năm sau.

6. Kí kết hiệp ước Abraham

Một điểm sáng của năm 2020 đến từ Trung Đông. Ngày 13/8, chính quyền Trump tuyên bố đã điều phối thành công một thỏa thuận trong đó UAE bình thường hóa quan hệ với Israel đổi lại Israel đồng ý tạm thời đình chỉ kế hoạch sáp nhập Bờ Tây. Hôm 11/9, Bahrain thông báo sẽ tham gia thỏa thuận. Bốn ngày sau đó, lễ ký kết Hiệp ước Abraham đã được tổ chức tại Nhà Trắng với hy vọng nó sẽ dẫn tới "hòa bình thực sự tại Trung Đông". Sudan gia nhập hiệp ước vào tháng Mười và sau đó là Morocco vào tháng Mười hai. Tuy nhiên, hiệp ước được cho là chưa trực tiếp giải quyết vấn đề cốt lõi trong các nỗ lực dàn xếp hòa bình tại Trung Đông – đó là cuộc xung đột giữa người Israel và Palestine. Văn kiện không đề cập tới Palestine và còn bị bị giới lãnh đạo Palestine phủ nhận. Ngoài ra, cái giá phải trả cũng không hề nhỏ, bao gồm một hợp đồng bán vũ khí lớn cho UAE hay Mỹ không còn từ chối công nhận các tuyên bố chủ quyền của Moroccos tại Tây Sahara (có thể sẽ làm dấy lên thêm nhiều xung đột nữa trong khu vực)… Giống như các sáng kiến ngoại giao, chỉ có thời gian mới có thể đánh giá liệu lợi ích của hiệp ước có lớn hơn những cái giá phải bỏ ra hay không.

5. George Floyd thiệt mạng

Ngày 25/5, George Floyd – một người đàn ông da màu 46 tuổi tại Minneapolis qua đời sau khi bị một viên cảnh sát da trắng bắt giữ và dùng đầu gối ghì cổ trong suốt 8 phút 15 gây. Vụ việc đã làm dấy lên các cuộc biểu tình trên toàn nước Mỹ trước khi lan rộng sang cả nhiều thành phố khác trên thế giới. Từ Paris, Nairobi cho tới Rio de Janeiro, mọi người đổ ra đường để phản đối cái chết của Floyd và nêu lên những bất bình đẳng chủng tộc của chính đất nước mình. Cho đến thời điểm hiện tại, bất công và bất bình đẳng vẫn nằm trong số những thách thức lớn nhất cho toàn cầu.

4. Các thảm họa khí hậu tiếp diễn

Năm 2020 chứng kiến những vụ cháy rừng tự nhiên quy mô lớn, bão lụt diễn ra thường xuyên trong khi hạn hán nghiêm trọng hơn tại nhiều nơi. Tăng trưởng kinh tế chậm lại do dịch bệnh khiến tỷ lệ khí thải carbon giảm sâu; tuy nhiên đây gần như chắc chắn chỉ là tình trạng tạm thời trước khi kinh tế toàn cầu bắt đầu khôi phục vào năm 2021. Mới đây các nhà lãnh đạo thế giới đã có cuộc họp trực tuyến kỷ niệm 5 năm Hiệp định Khí hậu Paris, đồng thời đưa ra các cam kết ấn tượng hướng tới một thế giới trung hòa carbon. Tuy nhiên, "nói dễ hơn làm". Trung Quốc tỏ ra không sẵn lòng từ bỏ các kế hoạch tham vọng xây dựng hàng trăm nhà máy năng lượng chạy bằng than – một nguồn xả khí thải lớn ra môi trường.

3. Trung Quốc khẳng định bản thân

Trong năm 2020, Trung Quốc không ngừng nỗ lực nâng cao vị thế và ảnh hưởng trên toàn cầu. Ngay từ đầu năm, các quan chức nước này gia tăng ngoại giao "chiến lang" khi không ngần ngại công kích trực diện các quốc gia và cá nhân phản đối Trung Quốc. Hồi tháng Tư, Bắc Kinh phát động chiến tranh thương mại nhằm trả đũa lời kêu gọi của Australia điều tra nguồn gốc và sự lây lan của COVID-19. Giữa tháng 6, binh lính Trung Quốc được cho là đã khởi xướng một cuộc đụng độ tại biên giới khiến hàng chục lính Ấn Độ thương vong. Không lâu sau đó, Trung Quốc triển khai luật an ninh quốc gia mới đối với Hong Kong; đồng thời thể hiện thái độ ngày càng gay gắt hơn trước Đài Loan khi chính quyền Trump liên tục thắt chặt quan hệ với hòn đảo. Tuy nhiên, đến cuối năm, việc Trung Quốc thành công kiểm soát dịch bệnh COVID-19 và từng bước tái hồi phục kinh tế khiến nhiều chuyên gia nhận định, quốc gia châu Á đang trên đà thắng lợi trong cuộc chiến với phương Tây.

2. Ông Joe Biden trúng cử Tổng thống Mỹ

Cuộc chạy đua vào Nhà Trắng năm 2020 trở thành một trong những sự kiện được chú ý nhiều nhất trong lịch sử nước Mỹ với hơn 159 triệu người tham gia bỏ phiếu. Hơn 100 triệu người Mỹ bỏ phiếu sớm cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới hàng loạt tranh cãi xung quanh kết quả thắng lợi nghiêng về ứng viên Đảng Dân chủ Joe Biden. Tổng thống đương nhiệm Donald Trump từ chối chấp nhận thua cuộc, thay vào đó tuyên bố mình giành chiến thắng và yêu cầu kiểm phiếu lại tại một số bang. Tuy nhiên, đến ngày 14/12, Đại cử tri đoàn vẫn bỏ phiếu xác nhận ông Biden trở thành tân tổng thống của nước Mỹ. Trong năm tới, chúng ta cùng chờ xem liệu tổng thống mới có từ bỏ chính sách Nước Mỹ là trên hết và lựa chọn một cách tiếp cận đa phương hơn hay không.

1. Đại dịch COVID-19

Tháng Mười hai năm ngoài, không có nhiều người biết đến tin tức về một loại virus mới xuất hiện tại Trung Quốc gây ra những triệu chứng như cúm mùa. Gần một năm sau, COVID-19 thật sự đã thay đổi cuộc sống toàn cầu. Hồi tháng Mười, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, ít nhất 10% dân số thế giới đã mắc COVID-19 và tính tới cuối năm khoảng 1,7 triệu người đã thiệt mạng vì virus này. Dưới ảnh hưởng của các lệnh phong tỏa và hạn chế, kinh tế toàn cầu chao đảo và tỷ lệ đói nghèo không ngừng gia tăng. Một vài quốc gia như Việt Nam và New Zealand đã kiểm soát dịch bệnh khá tốt, giới hạn được các tác động tiêu cực và duy trì tăng trưởng kinh tế. Nhưng phần lớn các nước khác lại không được như vậy, bao gồm cả Mỹ. Trong nhiều năm tới các cuộc tranh cãi sẽ vẫn tiếp diễn xung quanh cách xử lý đại dịch thất bại, sự lãnh đạo không thành công, những chia rẽ trong nội bộ chính quyền và tình trạng thiếu hụt niềm tin vào chính phủ…