Ách tắc kinh hoàng tại châu Phi, các siêu thành phố tìm giải pháp

Mỗi ngày, ông Tade Balogun, một chuyên gia tư vấn tại Lagos, Nigeria, coi con đường đi làm của mình giống như một chiến dịch quân sự. Ông phải rời nhà trước bình minh, đến nơi làm việc sớm và chợp mắt thêm một chút trước khi bắt đầu ngày làm việc mới.

Sau đó, ông ở lại cho đến 9 giờ tối và bằng cách đó, ông thoát khỏi sự hỗn loạn và bế tắc có thể biến chuyến lái xe 29 km về nhà của ông thành một cơn ác mộng kéo dài ba giờ.

Khi về đến nhà, Balogun nói, các con gái của ông đã ngủ say. Tuy nhiên, ông hóm hỉnh cho biết thêm, huyết áp của ông vẫn nằm trong vùng an toàn: "Giao thông ở Lagos có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe."

Chuyến đi của ông Balogun cho thấy tình cảnh hiện tại của một trung tâm kinh tế ở Nigeria và các thành phố châu Phi đang phát triển nhanh khác khi dân số thế giới chuẩn bị đạt mốc 8 tỷ người.

Trong một khu vực đô thị rộng gần 1.200 km vuông, 20 triệu người dân của Lagos phải vật lộn mỗi ngày với cơ sở hạ tầng nổi tiếng là nghèo nàn, ngoại trừ một số vùng giàu có.

Vấn đề tồi tệ nhất hiện tại là giao thông, vì thành phố này phụ thuộc nhiều vào đường xá. Và hiện tại số lượng phương tiện đang quá lớn, khi rất nhiều ô tô, xe tải, xe máy và những chiếc xe buýt nhỏ Danfo màu vàng chen nhau chật cứng, cùng với nhiều người bán hàng rong len lỏi giữa các làn đường lộn xộn.

Tìm cách thay đổi điều này, chính quyền bang Lagos đã vạch ra những kế hoạch đầy tham vọng, bao gồm một sân bay mới và một mạng lưới giao thông công cộng gồm xe lửa, xe buýt và phà.

"Để nền kinh tế của bất kỳ thành phố nào phát triển mạnh, hệ thống giao thông của bạn phải phù hợp, hiệu quả. Đó là điều chúng tôi cần làm để thành phố được vận hành tích cực", Abimbola Akinajo, người đứng đầu cơ quan quản lý giao thông đô thị Lagos, nói với AFP.

Mạng lưới tàu trì trệ

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những thách thức về kinh phí và hậu cần của bản thiết kế trên là rất lớn, và một số người tự hỏi liệu một số câu hỏi cơ bản đã được đặt ra hay chưa.

Muyiwa Agunbiade, giáo sư phát triển đô thị của Đại học Lagos, cho biết: "Chúng ta phải hiểu Lagos là gì? Coi nó là một tiểu bang, một đô thị hay một siêu đô thị. Nếu không xác định được và không tính toán dân số cụ thể rất khó để lập kế hoạch cho người dân."

Trong khi thời gian và ngân sách triển khai các dự án giao thông lớn là một vấn đề đau đầu ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, thì trong trường hợp của Lagos, dự án phát triển một mạng lưới đường sắt thành phố đã bị trì hoãn hơn một thập kỷ.

Ông Akinajo thừa nhận các vấn đề về kinh phí và triển khai đã làm vướng mắc kế hoạch nhưng khẳng định một phần của một tuyến đường sắt sẽ hoàn thành trong năm nay và bắt đầu đón khách vào đầu năm 2023.

Các kỹ sư đang chạy các chuyến tàu thử nghiệm dọc theo một tuyến đường. Ông Akinajo cho biết, khi một tuyến đường sắt đi vào hoạt động, Lagos hy vọng các nhà đầu tư sẽ đến. Các cố vấn của Anh và cơ quan phát triển của Pháp đang giúp đỡ quá trình này.

Giáo sư Agunbiade cũng đồng ý rằng việc nhanh chóng phát triển các dự án là điều rất quan trọng. "Nếu bạn có tất cả cơ sở hạ tầng hoạt động, nó sẽ là một yếu tố thay đổi cuộc chơi lớn."

Đô thị hóa châu Phi

Những thách thức mà Lagos phải đối mặt cũng xuất hiện ở những nơi khác tại châu Phi khi nơi này đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng, với tốc độ tăng dân số thường vượt xa cơ sở hạ tầng và quy hoạch cơ bản.

Thành phố Kinshasa của DR Congo và Dar Es Salaam của Tanzania đang trên đà cùng với Lagos trở thành ba thành phố đông dân nhất thế giới vào năm 2100, theo các nhà nghiên cứu tại Viện các thành phố toàn cầu của Đại học Toronto.

Dar Es Salaam đã có một số thành công với các tuyến đường xe buýt nhanh chuyên dụng để giúp giảm ùn tắc dày đặc.

Tình hình của Kinshasa phức tạp hơn khi một cuộc nội chiến vào đầu những năm 2000 và bạo lực khu vực vào năm 2016 đã gia tăng làn sóng dân cư đổ tới đây.

Những con đường tại đây hay tắc nghẽn giao thông nên nhiều người thích đi bộ hơn. Phương tiện giao thông công cộng là taxi và xe buýt nhỏ - loại xe được mệnh danh là "tử thần".

Martin Lukusa, Giám đốc giao thông công cộng của Kinshasa cho biết: "Khi bạn nhìn thấy quy mô của ùn tắc giao thông và lượng người đông đúc, bạn nhận ra giao thông đường bộ không thể giải quyết được vấn đề".

Hiện tại, dự án tàu điện "Metrokin" vẫn đang được xây dựng để cải tạo các tuyến đường sắt cũ.

Trong khi các dự án vẫn đang được triển khai, hầu hết những người đi làm ở Lagos chỉ có thể chờ đợi.

"Đó là một tình cảnh điên rồ," giám đốc chứng khoán Lagos, ông Ochuko Oghuvwu, người phải di chuyển 20 giờ một tuần, cho biết. "Lagos nên có một tuyến tàu điện ngầm", ông bày tỏ.