(Tổ Quốc) - Moscow cố gắng thuyết phục phương Tây bình thường hóa quan hệ với chính quyền Assad, nhưng thách thức với còn đó.
Cuộc chiến tại Syria đang đi theo chiều hướng khó có thể đảo ngược, với lợi thế nghiêng về Tổng thống Bashar al-Assad sau những hỗ trợ của Nga và Iran. Tờ Financial Times nhận định, dường như các cường quốc khu vực và phương Tây vẫn tiếp tục đánh giá thấp vai trò của cuộc chiến 7 năm này tới một trật tự thế giới mới.
Từ quyết định của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama không thực hiện lời đe dọa trừng phạt chính quyền Assad vì tấn công hóa học lên dân thường, cho tới “cơn bão” người tị nạn đổ về châu Âu trong hai năm 2015 và 2016 – cuộc chiến Syria đã góp phần thổi bùng chủ nghĩa dân túy quốc gia và chủ nghĩa cô lập – trước đó vốn từng bước gặm mòn phương Tây.
Nga và Iran là những bên hưởng lợi tại Syria – ít nhất cho tới thời điểm hiện tại. Khi chính quyền ông Assad gần như sụp đổ vào năm 2012, lực lượng Vệ binh cách mạng Iran và các đồng minh người Shia của Tehran, đã giữ cho Assad còn “lay lắt”. Và sự xuất hiện của không quân Nga từ tháng 9/2015 thực sự làm hồi sinh chế độ Assad. Và chiến dịch này đang đi tới hồi kết.
Số phận của IS cũng đang tính theo từng ngày. Nhóm khủng bố bị đánh bại tại Syria nhờ công lao của các tay súng người Kurd với sự hỗ trợ từ không quân Mỹ. Còn tại quốc gia láng giềng Iraq, lực lượng vũ trang người Shia do Iran “chống lưng” cũng đã cùng với quân đội Mỹ xóa sạch phần lớn sự hiện diện của IS. Tuy nhiên, người Mỹ và các đồng minh phương Tây – vốn luôn tỏ ra do dự trước việc can thiệp tại Syria trong khi vẫn miễn cưỡng trợ giúp phe đối lập với chính quyền Assad – giờ đây lại muốn ra đi. Trong tuần qua, cả Anh và Mỹ đều tuyên bố chấm dứt các cam kết của mình tại quốc gia Trung Đông. Pháp cũng quay sang các hoạt động cung cấp đồ viện trợ nhân đạo, được vận chuyển tới Syria thông qua các phương tiện của Nga.
Có vẻ như xu thế trên đang hướng tới việc “bình thường hóa” quan hệ với Tổng thống Assad. Cũng từng cực lực phản đối chính quyền Damascus, giờ đây Thổ Nhĩ Kỳ lại đang đóng vai trò của một “chân kiềng” thứ ba trong thế vạc quyền lực mới tại Syria – cùng với Nga và Iran.
 Tổng thống Syria Bashar al-Assad và người đồng cấp Nga Vladimir Putin (ảnh: Reuters) |
Theo Financial Times, Moscow đã bắt đầu một chiến dịch ngoại giao mới dựa trên hai tiền đề có phần khá mỏng manh: những nỗ lực của chính quyền Assad cho phép gần 6 triệu người tị nạn Syria quay trở về quê hương; đổi lại, cộng đồng quốc tế, dẫn đầu là EU, sẽ cung cấp tài chính cho quá trình tái thiết quốc gia đang bị phá hủy nghiêm trọng sau hơn 7 năm chiến tranh.
Nội dung trên đã được Tổng thống Nga Vladimir Putin nhắc tới tại cuộc gặp gần đây với Thủ tướng Đức Angela Merkel trong bối cảnh liên minh chính phủ của bà đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi chính sách nhập cư. Điện Kremlin muốn thiết lập một cơ chế ngoại giao mới cho Syria, xung quanh Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, Đức và Pháp. Điều này liệu có mang tính thực tế? Có ba luận điểm cần phải cân nhắc.
Đầu tiên, chính quyền Assad có vẻ như không phải là một sự lựa chọn đáng tin cậy cho sứ mệnh tạo lập ổn định, nhất là khi đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến tại Syria. Những chính sách của ông Assad từng bị cáo buộc là sản sinh ra các tay súng cực đoan, và chưa bao giờ nhận được sự đồng tình từ phương Tây.
Thứ hai và cũng cực kỳ quan trọng cho những ai hy vọng người tị nạn Syria có thể quay trở về quê hương, ông Assad không thực sự thuận hòa với các đồng minh của mình. Điều này thể hiện rõ nhất qua những nỗ lực của ông nhằm kiềm chế sự hồi sinh của những lãnh thổ mà người Sunni chiếm ưu thế.
Đầu mùa hè, 3.000 người Syria được yêu cầu rời khỏi Lebanon, quốc gia vốn đang phải vật lộn với gánh nặng hơn 1 triệu người tị nan. Tuy nhiên, chính quyền Syria chỉ chấp nhận 400 người, và trong số này chỉ có hơn 200 người thực sự quay trở về. Số còn lại từ chối bị tách rời khỏi gia đình sau khi Damascus “loại bỏ” những người đàn ông và thanh niên trong độ tuổi cầm súng.
Để thực sự có thể tạo điều kiện cho quá trình hồi hương của người tị nạn Syria, Nga chắc chắn cần phải cân nhắc biện pháp đối phó với những thực tế như trên. Điều này khác với những lời phàn nàn mà Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đưa ra tại Beirut trong tuần này rằng, phương Tây đang “thêu dệt” các lý do để ngăn cản người Syria trở về, và gây khó khăn cho quá trình tái thiết mà Moscow mong muốn EU và Mỹ hỗ trợ tài chính.
Thứ ba, và khá cấp thiết, đó chính là khả năng các lực lượng Assad cùng với không lực Nga, đang trên đà tiến hành một chiến dịch quân sự quy mô lớn, nhằm giành lại thành lũy cuối cùng còn trong tay quân nổi dậy ở tỉnh Idlib, tây bắc Syria. Hiện đang có hàng chục nghìn tay súng cực đoan tại Idilb và vô số thường dân đến từ các vùng mà chính phủ đã giành lại quyền kiểm soát thông qua các chiến dịch quân sự trước đó. Nếu chiến sự xảy ra, những người này nhiều khả năng sẽ đổ xô về biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia hiện đang có tới 3,5 triệu người tị nạn Syria. Đây sẽ là một thách thức an ninh mới mà Ankara phải đối mặt bên cạnh cuộc khủng hoảng tiền tệ hiện tại và sự đóng băng trong quan hệ với Mỹ.
