Bộ VHTTDL hướng dẫn treo biển tên Phủ Dầy đúng quy định pháp luật

Đổi tên di tích đảm bảo quy định pháp luật

Khu di tích Phủ Giầy (từ ngày 28.1.2021 đổi tên là Phủ Dầy) với 3 di tích chính: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh thờ bà chúa Liễu Hạnh. Trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, mở rộng quy mô, các di tích vẫn mang đậm dấu ấn nghệ thuật thời Lê- Nguyễn cùng với hệ thống di vật, cổ vật, đồ thờ tự có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học, thẩm mỹ. Khu di tích cũng hàm chứa nhiều giá trị di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu như lễ hội, nghi lễ chầu văn, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Căn cứ hồ sơ tại thời điểm xếp hạng năm 1975, các di tích được xác định thuộc Khu di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Giầy gồm Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh, trong khi đó "các di tích có liên quan" lại không được nêu cụ thể trong hồ sơ.

Theo báo cáo của Bộ VHTTDL, trực tiếp quản lý di tích và tỉnh Nam Định đã 4 lần đề nghị với Bộ VHTTDL và các cơ quan chức năng về đề nghị đổi tên di tích. Năm 2019, thủ nhang Phủ Tiên Hương Trần Thị Huệ đại diện trực tiếp quản lý di tích có đơn ngày 24.3 đề nghị nghiên cứu trả lại đúng tên gọi cho di tích theo cổ truyền là "Phủ Chính". Tuy nhiên, vào thời điểm đó, căn cứ hồ sơ xếp hạng di tích năm 1975, cơ quan chức năng của Bộ VHTTDL xét thấy chưa đủ cơ sở khoa học và pháp lý để tham mưu lãnh đạo Bộ ban hành quyết định đổi tên di tích. Cục Di sản Văn hóa đã có công văn trả lời gửi Sở VHTTDL tỉnh Nam Định, đề nghị Sở báo cáo UBND tỉnh Nam Định chỉ đạo cơ quan chức năng và chính quyền địa phương nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện các thành phần hồ sơ của Khu di tích theo quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL để thống nhất quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích.

Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý di tích và hoàn chỉnh hồ sơ khoa học của di tích, trong năm 2020, UBND tỉnh Nam Định đã liên tục có 3 Công văn đề nghị bổ sung hồ sơ khoa học và sửa đổi tên gọi di tích. Bộ VHTTDL đã thống nhất với đề nghị của UBND tỉnh Nam Định. Bộ trưởng Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định sửa đổi tên gọi thành "Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy (gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh), xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định". Theo đó, đổi tên "Phủ Giầy" thành "Phủ Dầy", "Lăng Liễu Hạnh" thành "Lăng Mẫu Liễu Hạnh" và bỏ "các di tích có liên quan".

Về việc đổi tên Khu di tích, Bộ VHTTDL báo cáo đã căn cứ đề nghị của UBND tỉnh Nam Định trên cơ sở quy định của Luật Di sản văn hóa. Tại hồ sơ khoa học di tích được lập theo quy định của Luật Di sản văn hóa và Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL, tại Khoản 1 Điều 6 Thông tư số 09/2011/TT- BVHTTDL quy định: Tên gọi di tích được thống nhất sử dụng trong hồ sơ khoa học di tích; Các tên gọi khác của di tích (nếu có) và nguồn gốc tên gọi đó.

Theo lý lịch được lập năm 1975, tên gọi di tích là: "Khu di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Giầy gồm Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh và các di tích có liên quan", xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Hà. Công văn của Bộ VHTTDL nêu rõ, tên gọi này sử dụng chữ "Giầy" chưa chính xác với tên gọi được đặt theo tên Nôm làng Kẻ Dầy; Lăng Liễu Hạnh không có chữ "Mẫu", thiếu tôn trọng với bà Chúa Liễu Hạnh; hồ sơ không có nội dung, thành phần về "các di tích có liên quan" nên không xác định được đầy đủ các di tích này. Cũng theo lý lịch này, di tích Phủ Tiên Hương còn có các tên gọi khác là Phủ Chính, Phủ Chính Tiên Hương.

Tại lý lịch di tích lập năm 2020 kèm theo Công văn số 596/UBND-VP7 đề nghị bổ sung hồ sơ khoa học và sửa đổi tên gọi Khu di tích, tên gọi được thể hiện rõ là "Khu di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy, gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Liễu Hạnh", tên gọi khác của các điểm di tích ("Phủ Tiên Hương còn có tên gọi khác là Phủ Chính và Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Vân Cát gọi là Phủ Vân, Lăng Liễu Hạnh còn gọi là Lăng Mẫu, Lăng Mẫu Liễu Hạnh, Lăng Thánh Mẫu Liễu Hạnh") đều được chú thích, làm rõ nguồn gốc.

Các tên gọi khác của "Phủ Tiên Hương" là "Phủ Chính" và "Phủ Chính Tiên Hương" được khẳng định căn cứ vào các sắc phong, bia đá, hiện vật, có niên đại trải dài từ thời Lê đến thời Nguyễn hiện vẫn lưu giữ tại Phủ Tiên Hương; Sách "Hội Phủ Giầy – Sự tích đức Liễu Hạnh công chúa" của tác giả Phạm Quang Phúc- Tri huyện Vụ Bản in năm 1942; Biên bản quy định khu vực Phủ Chính lập các năm 1962 và 1964; Bản lược kê Lý lịch di tích lịch sử Phủ Giầy lập năm 1964; Công văn số 156/VH-BT ngày 3.6.1994 của Sở VHTTDL tỉnh Nam Hà (nay là Sở VHTTDL tỉnh Nam Định).

Trong quá trình xây dựng hồ sơ khoa học di tích, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định đã mời các chuyên gia di sản khảo sát thực địa, hiện vật, sắc phong, bia đá, đồ thờ được lưu giữ tại Phủ Tiên Hương để xác định tính xác thực, nội dung hồ sơ khoa học cũng như tên gọi khác của Phủ Tiên Hương. "Việc hoàn thiện hồ sơ khoa học và đề nghị đổi tên di tích của UBND tỉnh Nam Định và việc giải quyết của Bộ VHTTDL đối với đề nghị của tỉnh là đúng thẩm quyền, đảm bảo quy định pháp luật về di sản văn hóa…", Bộ VHTTDL khẳng định.

Bộ VHTTDL hướng dẫn treo biển di tích

Tháng 8.2021, bà Trần Thị Huệ, thủ nhang Phủ Tiên Hương tiếp tục đề nghị được treo biển tên di tích là "Phủ Chính Tiên Hương". Căn cứ hồ sơ khoa học di tích và Quyết định số 488/QĐ-BVHTTDL, ngày 11.10.2021, cơ quan chức năng của Bộ VHTTDL đã có Công văn gửi Sở VHTTDL Nam Định về việc treo biển tên di tích tại Phủ Dầy; hướng dẫn Sở chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp chính quyền địa phương hướng dẫn, giám sát việc treo biển tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng và đúng quy định. Trong trường hợp cần thiết, có ghi chú rõ ràng đối với tên gọi di tích.

Sở VHTTDL tỉnh Nam Định sau đó đã có Công văn đề nghị hướng dẫn việc treo biển tên tại di tích Phủ Dầy thống nhất với Quyết định xếp hạng di tích của Bộ trưởng Bộ VHTTDL. Ngày 17.1.2022, Bộ VHTTDL có Công văn số 170/BVHTTDL-DSVH gửi UBND tỉnh khẳng định theo nội dung hồ sơ khoa học của di tích, "Phủ Tiên Hương" còn có tên gọi khác là "Phủ Chính" và "Phủ Chính Tiên Hương"; Công văn số 812/DSVH-DT ngày 11.10.2021 của Cục Di sản văn hóa hướng dẫn là đảm bảo đúng quy định của pháp luật, phù hợp với lịch sử và tính chất của di tích. Bộ VHTTDL đề nghị UBND tỉnh Nam Định chỉ đạo Sở VHTTDL phối hợp với UBND huyện Vụ Bản và tình hình thực tiễn quản lý di tích tại địa phương, hướng dẫn và tạo sự đồng thuận khi thực hiện việc treo biển di tích, phù hợp với quy định pháp luật.

Tại Hội nghị ngày 29.3.2022 của UBND xã Kim Thái, 100% đại biểu dự họp thống nhất với đề nghị của Thủ nhang Phủ Tiên Hương về việc được lựa chọn và treo biển tên di tích là "Phủ Chính", yêu cầu di tích cam kết thực hiện việc treo biển tên như đã lựa chọn tại vị trí phù hợp, đảm bảo trang trọng, đúng quy định.

Bộ VHTTDL khẳng định, tên gọi Di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy (Gồm: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Mẫu Liễu Hạnh), xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định đã thể hiện được loại hình, giá trị tiêu biểu của di tích là kiến trúc nghệ thuật, các di tích thành phần chỉ còn 03 di tích được xác định, không còn "các di tích có liên quan", khắc phục được các bất cập của tên di tích, thể hiện đúng nội hàm các di tích tạo nên giá trị kiến trúc nghệ thuật của Khu di tích. 3 điểm di tích đều có tên gọi chính thức và tên gọi khác (Phủ Tiên Hương còn có tên gọi khác là Phủ Chính và Phủ Chính Tiên Hương, Phủ Vân Cát gọi là Phủ Vân, Lăng Liễu Hạnh còn gọi là Lăng Mẫu, Lăng Mẫu Liễu Hạnh, Lăng Thánh Mẫu Liễu Hạnh).

Việc UBND tỉnh Nam Định hoàn thiện hồ sơ khoa học và đề xuất đổi tên Khu di tích là tuân thủ Luật Di sản văn hóa và các văn bản hướng dẫn thi hành, thể hiện trách nhiệm quản lý nhà nước về di sản văn hóa của địa phương, phù hợp với thực tiễn. Việc Bộ VHTTDL căn cứ đề nghị của UBND tỉnh Nam Định và hồ sơ khoa học di tích để ban hành Quyết định đổi tên Khu di tích; cơ quan chức năng của Bộ ban hành công văn hướng dẫn cơ quan chức năng của tỉnh Nam Định về việc treo biển di tích là đúng quy định của pháp luật về di sản văn hóa, đúng thẩm quyền ban hành văn bản theo quy định của pháp luật.