Brexit điểm thời khắc lịch sử: Bất ngờ thái độ trái chiều Anh và EU

Mặc dù bề ngoài sự khác biệt là không rõ nét nhưng đối với luật pháp và chính trị, mọi thứ không còn giống như trước. Nếu Anh muốn quay trở lai một ngày nào đó, họ sẽ cần phải trải qua quá trình thương lượng nhiều năm, thậm chí có thể phải đồng ý sử dụng đồng tiền chung euro.

Tuy nhiên, nhờ vào thời kỳ quá độ được quy định trong thỏa thuận rút lui đã được cả hai bên phê chuẩn trong tuần, phần lớn các hoạt động thường ngày của người dân và công ty sẽ vẫn không thay đổi, ít nhất là cho tới cuối năm 2020. Trong thời gian này, Anh sẽ vẫn tuân theo các quy định của EU cũng như các phán quyết của tòa án châu Âu và đóng góp vào ngân sách của khối. Ngoài ra, công dân Anh sẽ vẫn đi vào cổng dành cho người mang quốc tịch EU tại khu vực kiểm soát hộ chiếu khi tới các nước thuộc EU; hàng hóa và các dịch vụ sẽ vẫn được thông thương như khi Anh là một thành viên của khối.

Chỉ tới cuối thời kỳ quá độ - có thể được gia hạn lên tới thêm 2 năm khi hầu hết người dân và doanh nghiệp đã thực sự cảm nhận được sự thay đổi. Thay đổi ở mức nào còn tùy thuộc vào việc hai bên đàm phán ra sao trong thời gia này.

Mặc dù vậy, tại Brussels, những khác biệt lại thể hiện ngay lập tức. Anh sẽ không còn ghế tại phòng họp lớn hoặc quyền bỏ phiếu khi chính phủ các nước – giờ chỉ còn 27 thành viên – đưa ra các quyết định và thông qua các quy định. Tuy nhiên, trong thời kỳ quá độ, London vẫn có thể tìm kiếm trường hợp ngoại lệ khi thảo luận về các vấn đề có liên quan tới lợi ích của mình.

Hôm thứ năm (30/1), Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Margrethe Vestager nói, sự ra đi của Anh sẽ để lại một khoảng trống hậu Brexit. "Một trong những thứ mà chúng tôi sẽ ghi nhớ đó là năng lượng. Chúng tôi có một trục Pháp – Đức, nhưng một phần năng lượng khiến trục đó hoạt động đến từ Anh", bà phát biểu.

Anh cũng đã từ bỏ vị trí ủy viên Ủy ban EU, 73 nhà lập pháp Anh tại Nghị viện châu Âu sẽ trở về nước trong tuần này. Hầu hết nhân viên của Anh tại các cơ quan EU sẽ vẫn giữ nguyên công việc của mình, nhưng cơ hội được thăng chức của họ gần như là không còn. Số lượng nhân viên Anh tại Ủy ban châu Âu giảm xuống còn 700 người – ít hơn 260 người so với tháng 3/2017. Anh sẽ mất quyền đại diện trong các quyết định tại hàng chục cơ quan EU chuyên điều hành thị trường đơn nhất và hợp tác giữa các nước thành viên trong mọi lĩnh vực từ hàng không cho tới an toàn thực phẩm.

Giới chức Anh cho hay, trong tương lai, chính phủ Anh có thể tìm kiếm tư cách tham gia lâu dài hoặc hợp tác tại một số cơ quan. Một lần nữa, Anh có thể tham gia những cuộc họp nhất định nhưng phần lớn phải phụ thuộc vào thái độ của EU.

Hai thẩm phán người tại Anh tại tòa ánh EU phải từ chức vào ngày 31/1. Cố vấn pháp lý cấp cao của Anh tại các tòa án, Eleanor Sharpston sẽ rời đi vào cuối năm 2020 khi kết thúc nhiệm kỳ.

Tại Brussels, các quan chức ngoại giao Anh tại EU đang chuẩn bị cho những thay đổi trong chức vụ và vai trò. Đại diện của Anh tại EU sẽ trở thành Phái đoàn Anh tại EU. Giới chức ngoại giao Anh sẽ không còn được hiện diện trong các cuộc họp của EU, các buổi dự thảo văn kiện hay các phòng đại biểu. Một phần công việc mới của phái đoàn sẽ là đàm phán các hiệp định thương mại và an ninh mới với EU. Ngoài ra, họ cũng sẽ tập trung vào việc thu thập thông tin từ các quyết định chưa được thực hiện của EU mà Anh còn có thể tiếp cận, cũng như bảo hộ các quyền lợi của nước Anh.

Anh sẽ tiếp tục thực hiện chính sách trừng phạt của EU và có thể tham gia vào các hoạt động quân sự và dân sự tại nước ngoài cùng khối cho tới ngày 31/12.

Quan hệ thương mại của London với các đối tác ngoài EU cũng sẽ bắt đầu thay đổi. Trong khi Anh vẫn ở lại liên minh thuế quan EU trong năm 2020, London sẽ có thể đàm phán các hiệp định thương mại với nhiều nước khác, cho dù chúng phải chờ tới khi thời kỳ quá độ kết thúc để có hiệu lực.

Tại các đại sứ quán Anh trên toàn cầu, lá cờ EU sẽ được cuốn lại trừ khi trụ sở của đại sứ quá Anh… nằm cùng tòa nhà với một quốc gia EU khác. Anh cũng không còn nhận điện tín ngoại giao từ gần 140 phái đoàn EU trên khắp thế giới.

Trước thềm Brexit, giới chức EU cố gắng giữ một bầu không khí bình thản và kín đáo. Ngày 23/1, hai quan chức hàng đầu EU đã ký kết hiệp định Brexit trong một sự kiện diễn ra vào đêm muộn mà không có sự hiện diện của báo giới. Văn kiện sau đó được chuyển tới London để lấy chữ ký của Thủ tướng Boris Johnson trước khi quay trở lại Brussels. Điểm đến cuối cùng của nó là Florence, Italy nơi lưu trữ lịch sử của EU.

Tuy nhiên, thông điệp có thể dễ nhận thấy từ Brussels chính là EU đã sẵn sàng để nhanh chóng tiến tới xây dựng một mối quan hệ mới thân cận với Anh, mà theo người đứng đầu đoàn đàm phán EU Michel Barnier miêu tả là "đối tác, đồng minh và người bạn của chúng tôi".

Để hiện thực hóa điều trên, hôm thứ hai (3/2), Ủy ban Châu Âu dự kiến sẽ thông qua một đề xuất ủy nhiệm về đàm phán thương mại và an ninh với Anh trước khi các chính phủ thành viên thông qua vào cuối tháng. Quá trình đàm phán sẽ bắt đầu vào đầu tháng ba.