(Tổ Quốc) - Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa việc giữ gìn quan hệ ngoại giao với châu Phi trở thành tâm điểm trong bài phát biểu khai mạc của ông tại Hội nghị Y tế Thế giới hồi đầu tuần này.
Trong khi các nhà tài trợ lớn truyền thống cho châu Phi, như châu Âu và Hoa Kỳ, tập trung vào việc ngăn chặn sự lây lan của virus tại chính nước họ thì ông Tập đang định hướng Trung Quốc trở thành nhà lãnh đạo y tế toàn cầu.
Tại cuộc họp của các quốc gia thành viên Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ông Tập đã cam kết trao 2 tỷ USD cho WHO trong hai năm tới để hỗ trợ các nền kinh tế đang phát triển và nhắc nhở châu Phi rằng mối quan hệ lâu dài với Bắc Kinh đã cho thấy Trung Quốc hỗ trợ điều trị cho 200 triệu người châu Phi trong bảy thập kỷ qua.
Ông Tập cam kết giúp đỡ 30 bệnh viện ở châu Phi, thiết lập một cơ quan y tế trên lục địa và hỗ trợ một loại vắc xin giá cả phải chăng ở đó, một khi vắc xin được điều chế thành công.
Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại một hội nghị của Tổ chức Y tế thế giới WHO ngày 18/5. Ảnh: AFP/Getty.
Theo CNN, lời đề nghị của ông Tập không chỉ là về việc dẫn đầu ở châu Phi mà còn nhằm đảm bảo sự hỗ trợ tại một thời điểm quan trọng và bấp bênh trong mối quan hệ của Bắc Kinh với lục địa này.
Đầu tuần này, một nhóm các nước châu Phi đã ủng hộ nghị quyết do Liên minh châu Âu soạn thảo, với hơn 100 quốc gia, kêu gọi điều tra độc lập về đại dịch virus corona.
Động thái này diễn ra ra sau khi các đại sứ châu Phi hồi tháng trước đã viết một bức thư chung chưa từng có cho Bắc Kinh yêu cầu có câu trả lời về những phàn nàn của công dân châu Phi tại Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng virus corona.
Trong bối cảnh này, bài phát biểu của ông Tập càng cho thấy rõ sự hỗ trợ của các quốc gia châu Phi đối với Bắc Kinh quan trọng như thế nào.
Các đồng minh ngoại giao quan trọng
Mối quan hệ ngoại giao của Trung Quốc với các quốc gia châu Phi đã bắt đầu từ giữa thế kỷ 20 và cho đến nay, châu Phi vẫn chứng tỏ là một khối ngoại giao quan trọng đối với Bắc Kinh. Gần đây, khi Mỹ gây sức ép lên tập đoàn viễn thông Huawei thì các nền kinh tế chủ chốt của châu Phi bao gồm Kenya và Nam Phi vẫn hoan nghênh sự hiện diện của tập đoàn này.
Lina Benabdallah, trợ lý giáo sư chính trị tại Đại học Wake Forest, chuyên về quan hệ Trung Quốc – châu Phi, nói: "Mỗi lần Mỹ hoặc phương Tây làm dấy lên sự chỉ trích về Trung Quốc, chính phủ Trung Quốc lại quay trở lại tình bạn lâu dài bền vững với châu Phi".
"Bắc Kinh cần các đối tác châu Phi để tăng cường hình ảnh rằng Trung Quốc không bị cô lập và không phải là không có bất kỳ người bạn nào trên trường quốc tế."
Khi quan hệ Trung - Mỹ đang căng thẳng thì sự hỗ trợ của châu Phi một lần nữa rất quan trọng khi Bắc Kinh tìm cách thúc đẩy vai trò là một nhà lãnh đạo về y tế toàn cầu.
Vào tháng 3 và tháng 4, Trung Quốc đã xuất khẩu 71 tỷ NDT (10 tỷ USD) vật tư y tế trên khắp thế giới, bao gồm khoảng 28 tỷ khẩu trang, để giúp chống lại virus corona. Ở Châu Phi, các chính phủ đã hoan nghênh sự hỗ trợ này.
"Châu Phi là nơi có rất nhiều quốc gia đang phát triển mong muốn được hỗ trợ để chống lại tác động về y tế và kinh tế của Covid-19", ông Ovigwe Eguegu, nhà phân tích các vấn đề quốc tế của Nigeria nói.
Một sự rạn nứt sớm trong quan hệ
Bất chấp những tín hiệu trên, đã có những dấu hiệu cho thấy dịch bệnh Covid-19 có thể kéo theo nhiều tác động xấu đến mối quan hệ Trung Quốc - Châu Phi.
Vào cuối tháng 2, đã có sự lo ngại ở Kenya khi một hãng hàng không China Southern Airlines bay từ Trung Quốc đại lục hạ cánh ở Nairobi, trong thời điểm dịch bệnh vẫn bùng phát, và 239 hành khách được phép rời đi mà không cần xét nghiệm.
Vào tháng Tư, các bộ trưởng châu Phi cũng đã yêu cầu G20 cung cấp gói 100 tỷ USD hỗ trợ khẩn cấp, bao gồm xóa nợ 44 tỷ USD. Trung Quốc, nơi được cho là nắm giữ khoảng 1/5 khoản nợ của châu Phi, dường như đã trả lời rằng họ sẽ hành động phù hợp với các quốc gia G20 khác và không đưa ra chế độ ưu đãi nào cho các đối tác châu Phi lâu năm.
Nhưng đe dọa lớn nhất đối với mối quan hệ này xảy ra vào tháng Tư khi những công dân châu Phi được cho là bị phân biệt đối xử tại thành phố Quảng Châu, Trung Quốc. Vụ việc này dường như đã leo thang thành một cuộc khủng hoảng ở cấp độ ngoại giao khi sự phẫn nộ ở châu Phi vẫn tiếp tục sôi sục.
"Các hành vi đối xử với người châu Phi tại Quảng Châu là một vết hằn trong mối quan hệ giữa châu Phi và Trung Quốc", Eguegu, nhà phân tích các vấn đề quốc tế tại Nigeria nói. "Bằng cách tập trung vào châu Phi (tại WHA), Chủ tịch Tập Cận Bình dường như đang ra hiệu cho người châu Phi rằng Châu Phi là ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc".
