Căng thẳng Ấn-Trung: Đài Loan có trở thành một "lá bài" cho New Delhi?

Coi Đài Loan là một phần thuộc Trung Quốc, chính sách "một Trung Quốc" là điểm mấu chốt trong quan hệ ngoại giao của Bắc Kinh. Mặc dù vậy, một số nhà ngoại giao đã về hưu và nhà phân tích Ấn Độ đã đề nghị chính phủ Thủ tướng Narenda Modi gia tăng quan hệ với Đài Bắc, nhằm đối phó với Trung Quốc.

Giáo sư về nghiên cứu Trung Quốc BR Deepak tại Đại học Jawaharla Nehru (JNU) ở New Delhi nói: "Tôi không nghĩ Ấn Độ sẽ từ bỏ chính sách 'một Trung Quốc'. Tuy nhiên, Ấn độ đã làm rõ, sẽ không đưa nó vào các tuyên bố chung và thông cáo như trước đây".

Hồi đầu tháng, Ấn Độ chỉ định nhà ngoại giao cấp cao Gourangas Das (người từng xử lý các quan hệ với Mỹ) vào vị trí đặc phái viên của New Delhi tại Đài Bắc. Ngay cả trước khi đụng độ xảy ra tại thung lũng Galwan gây ra thương vong cho cả binh lính Ấn Độ và Trung Quốc, hai nghị sỹ Ấn thuộc đảng cầm quyền Bharatiya Janata Party (BJP) cũng đã tham dự lễ nhậm chức nhiệm kỳ hai của nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn.

Sự lựa chọn khó khăn

Hiện New Delhi không có mối quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Bắc. Thay vào đó, Ấn Độ đã thành lập Hiệp hôi Ấn Độ Đài Bắc – do một nhà ngoại giao đứng đầu, để điều phối quan hệ với Đài Loan.

Theo chính sách "một Trung Quốc", Bắc Kinh yêu cầu các nước thừa nhận chủ quyền của mình với Đài Loan và không công nhận Đài Bắc. Điều đó có nghĩa các nước có thể đặt quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc hoặc Đài Bắc nhưng không thể cả hai cùng lúc. Trong những năm gầy đây, Bắc Kinh đã thuyết phục được ngày càng nhiều đồng minh của Đài Bắc thay đổi lập trường.

Trong quá khứ, Ấn Độ từng thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ với nguyên tắc "một Trung Quốc". Năm 2008, hai nước đưa ra một tuyên bố chung tại hội nghị thượng đỉnh giữa Thủ tướng Ấn lúc đó Manmohan Singh và Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo. Ấn Độ cũng là một trong những nước đầu tiên công nhận và tuyên bố sẽ "phản đối bất kỳ hành động nào đi ngược lại nguyên tắc 'một Trung Quốc'".

Năm 2018, hàng không Ấn Độ Air India đã thay đổi tên Đài Loan thành Đài Bắc Trung Quốc trên trang web của mình – một hành động được giới chức hai bên ca ngợi là hoàn toàn nhất quán với lập trường của Ấn Độ về Đài Loan.

Học giả người Ấn Độ đang làm việc tại Đại học Chengchi, Đài Loan là Sana Hashmi chỉ ra, mối quan hệ giữa New Delhi và Đài Bắc phải đối mặt với nhiều khó khăn do cam kết của Ấn Độ với chính sách "một Trung Quốc".

"Ấn Độ đã cẩn trọng mở rộng quan hệ kinh tế và do dự khi khám phá tiềm năng quan hệ chính trị với Đài Loan bởi vì hợp tác với Đài Loan có nghĩa là căng thẳng với Trung Quốc", Hashmi nói.

Cân nhắc về kinh tế

Một trong những cân nhắc quan trọng của Ấn Độ trước bất kì đối đầu nào với Trung Quốc chính là mỗi liên hệ thương mại chặt chẽ giữa hai nước. Bắc Kinh là nhà nhập khẩu lớn nhất của New Delhi. Theo Bloomberg, năm 2019, giá trị xuất khẩu của Ấn Độ sang Trung Quốc đạt gần 70 tỷ USD. Tuy nhiên, giá trị thâm hụt thương mại song phương lên tới 50 tỷ USD cũng ở mức cao nhất trong các đối tác thương mại của Ấn Độ.

Mặc dù vậy, New Delhi đã có một số động thái nhằm vào quan hệ kinh tế với Bắc Kinh khi mới đây ra lệnh cấm 59 ứng dụng điện thoại của Trung Quốc, bao gồm cả hai nền tảng TijkTok và WeChat vì lí do "an ninh và chủ quyền".

Ông Deepak nhận định, kể từ bây giờ, hợp tác kinh tế gần như chắc chắn sẽ là một điểm trọng tâm trong quan hệ giữa Ấn Độ với Đài Loan.

"Chúng ta sẽ chứng kiến đối thoại nhiều mặt với Đài Loan trong các lĩnh vực trao đổi giữa người dân với nhau", ông dự đoán. "Nó sẽ bao gồm trao đổi giáo dục, gia tăng năng lực giảng dạy và nghiên cứu về ngôn ngữ Trung Quốc, trao đổi đầu tư thương mại…"

Nhà sản xuất điện thoại Đài Loan Foxconn đã cam kết sẽ đầu tư 5 triệu USD để xây dựng một nhà máy tại bang miền tây Maharashtra, đồng thời ra tín hiệu sẽ mở rộng đầu tư vào Ấn Độ.

Tuy nhiên, bà Hashmi cảnh báo, Ấn Độ cần tránh cách tiếp cận coi Đài Loan chỉ là "một con bài chiến lược" trong quan hệ với Bắc Kinh. "Nếu Đài Loan được sử dụng như một con bài… một khi quan hệ với Trung Quốc trở lại bình thường, Đài Loan sẽ lại bị lờ đi", bà Hashmi nói.

Đề cập tới phản ứng tiềm năng của Trung Quốc trước việc Ấn Độ nỗ lực tăng cường quan hệ với Đài Loan, ông Deepak cho biết, Bắc Kinh có thể sẽ gia tăng "xâm nhập" dọc biên giới Trung-Ấn và "công khai ủng hộ cho quân nổi loại tại đông bắc Ấn Độ".

Những tuyên bố của Trung Quốc về Ladakh và Jammu cũng như Kashmir trong tranh chấp biên giới đang tiếp diễn giữa hai nước cho thấy, Bắc Kinh "không triệt để tôn trọng chính sách một Ấn Độ", ông Deepak đánh giá.

Trong khi đó, một quan chức ngoại giao Ấn Độ giấu tên chia sẻ, cuộc đụng độ tại Thung lũng Galwan chính là một bước ngoặt trong thiết lập chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Nó là dấu hiệu chứng tỏ, New Delhi không còn muốn "kiềm chế" các động thái ngoại giao vì sợ "chọc giận" Bắc Kinh.

"Cho tới trước đó, Ấn Độ chưa từng nghĩ rằng phía Trung Quốc sẽ gây nguy hiểm cho hòa bình dọc biên giới. Giờ đây khi mọi việc đã xảy ra, Ấn Độ phải chuẩn bị cho điều tồi tệ hơn".