Cảnh báo những hiểm họa từ phế liệu nhựa nhập khẩu

Tham dự sự kiện có đại diện Bộ Tài nguyên và môi trường, Mạng lưới Break Free From Plastics (BFFP) và Tổ chức Môi trường Thái Bình Dương Việt Nam (PE-VN), Ban lãnh đạo Đại học Tài nguyên và Môi trường. Đặc biệt là sự có mặt của gần 500 sinh viên Đại học Tài nguyên và Môi trường.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng liên quan đến việc nhập khẩu rác thải nhựa. Mặc dù đã có các nỗ lực cố gắng giảm thiểu việc sử dụng nhựa và xử lý rác thải nhựa nội địa, tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ và tái chế nhựa vẫn còn lớn và ngày càng tăng cao. Điều này đã dẫn đến việc Việt Nam trở thành một trong những điểm đến chính cho việc nhập khẩu rác thải nhựa từ các quốc gia phát triển. Sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu rác thải nhựa đã gây ra nhiều hậu quả xấu, bao gồm tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nguy cơ gây hại đến sức khỏe con người và ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái nơi chúng được xử lý. Một số lượng lớn rác thải nhựa nhập khẩu thường chứa các thành phần không rõ nguồn gốc và lẫn nhiều tạp chất, điều này làm gia tăng khó khăn trong việc quản lý và xử lý chúng một cách hiệu quả.

Sự kiện Đối thoại chính sách với chủ đề Phế liệu nhựa nhập khẩu được tổ chức tại Trường Đại học Tài Nguyên và Môi trường Hà Nội với sự tham dự của các chuyên gia đầu ngành cũng như đại diện của các đơn vị, cơ quan chức năng trực thuộc Tổng cục Hải quan, Bộ Tài Nguyên và môi trường, các tổ chức trong nước và quốc tế đã diễn ra vào chiều ngày 25 tháng 1 năm 2024.

Trong buổi đối thoại, Ban khoa giáo đài truyền hình Việt Nam đã công chiếu phim tài liệu: "Hướng đi của phế liệu nhựa nhập khẩu" do đạo diễn- NSƯT Nguyễn Tài Văn thực hiện. Phóng sự này đã đưa một bức tranh toàn cảnh về việc nhập khẩu phế liệu nhựa tại Việt Nam và vấn đề này cũng đã được bàn luận sôi nổi tại sự kiện. Tại đây, các chuyên gia cũng đã đưa ra những quan điểm đa chiều về việc nhập khẩu phế liệu nhựa. Họ đã nêu rõ rằng, mặc dù việc này có thể mang lại lợi ích ngắn hạn về nguyên liệu sản xuất và giảm áp lực lên nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhưng nó cũng tiềm ẩn những vấn đề lớn về môi trường, sức khỏe và an toàn thực phẩm.

Theo bà Quách Thị Xuân - trưởng Đại diện Tổ chức Môi trường Thái Bình Dương tại Việt Nam: Việc tái chế giúp nhựa được lưu thông nhiều hơn trong nền kinh tế nhưng mặt khác thì quá trình tái chế cũng tiêu tốn năng lượng và phát thải nhiều loại khí gây hiệu ứng nhà kính. Các chuyên gia cũng cho biết việc xử lý phế liệu nhựa nhập khẩu có thể dẫn đến các vấn đề như ô nhiễm môi trường do phế liệu nhựa có chứa các hóa chất độc hại, đồng thời tạo ra áp lực lớn đối với quá trình để có thể đảm bảo tái chế và xử lý chúng một cách an toàn và hiệu quả. Thông thường chỉ 60% phế liệu nhựa nhập về có thể được tái chế, 40% còn lại bị thải ra ngoài môi trường, tạo nên các núi rác nhựa khổng lồ quanh làng nghề tái chế.

Tuy nhiên, không phải tất cả các quan điểm đều phản đối việc nhập khẩu phế liệu nhựa. Một số người nêu lên rằng việc này giúp giảm thiểu lượng rác thải nhựa trên toàn cầu, đồng thời tạo ra nguồn nguyên liệu tái chế quan trọng cho các ngành công nghiệp sản xuất.

Là người thực hiện bộ phim tài liệu "Hướng đi của phế liệu nhựa nhập khẩu", Đạo diễn- NSƯT Nguyễn Tài Văn chia sẻ lý do khiến anh và đồng nghiệp quyết tâm đầu tư thời gian, công sức hơn 2 tháng trời để thực hiện phim tài liệu này:

"Điều ám ảnh nhất đối với một người làm phim khoa học như tôi là số liệu người mắc ung thư ở Việt Nam ngày càng tăng cao. Theo thống kê của GLOBOCAN năm 2020, tình hình mắc và tử vong do ung thư trên toàn thế giới đều có xu hướng tăng. Tại Việt Nam, ước tính có 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong do ung thư. Cứ 100.000 người thì có 159 người chẩn đoán mắc mới ung thư và 106 người tử vong do ung thư. Hiện nay, chỉ có 185/204 quốc gia có báo cáo thống kê về tình hình bệnh ung thư theo GLOBOCAN. Năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91/185 về tỷ suất mắc mới và thứ 50/185 về tỷ suất tử vong trên 100.000 người. Thứ hạng này tương ứng của năm 2018 là 99/185 và 56/185. Như vậy, có thể thấy là tình hình mắc mới và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều đang tăng nhanh. Dự báo đến năm 2030 khoảng 230.000 người mắc mới trên một năm. Người dân không hiểu nguyên nhân tại sao những vấn đề ô nhiễm môi trường là một trong những sát thủ thầm lặng dẫn đến tình trạng bệnh ung thư gia tăng theo cấp số nhân ở Việt Nam và trên Thế giới như vậy? Đó là những ám ảnh về góc độ khoa học mà tôi may mắn làm việc trong lĩnh vực này nên có điều kiện tìm hiểu sâu sắc, vì vậy mà tôi mong muốn làm nhiều chương trình để tuyên truyền nâng cao nhận thức, phổ biến những thông điệp, những thông tin khoa học để người dân hiểu được mối nguy hại tiềm ẩn trong môi trường xung quanh họ mà họ không hề hay biết. Chỉ khi nó phát bệnh thì chúng ta mới tìm cách chạy chữa thì đã muộn"- đạo diễn Nguyễn Tài Văn nói.

Đạo diễn Nguyễn Tài Văn chia sẻ thêm: "Trong quá trình tác nghiệp, nỗi ám ảnh nhất là khi chúng tôi đi tác nghiệp ghi hình những người nhặt rác tại bãi rác lớn nhất miền Bắc là Bãi rác Xuân Sơn ở Sóc Sơn. Bạn hãy tưởng tượng là đủ thứ rác thải, đồ ăn thừa của nhà bạn được các xe vệ sinh môi trường tập kết mang về đổ tại bãi rác đó, trước khi ban quản lý phun thuốc và tiến hành xử lý theo quy trình thì những người dân nghèo chấp nhận mưu sinh bằng nghề ve chai phải dậy từ 2h sáng đợi chiếc cổng vào khu bãi rác mở ra và họ thi nhau đổ ra bãi rác để bới những chiếc túi Nilon, những chai nhựa mà hàng ngày các bạn xả ra để mưu sinh… Để có được những cảnh đó, chúng tôi đã phải chờ trực ở bãi rác. Mặc dù ekip đã trang bị bảo hộ lao động nhưng bạn không thể hình dung được cái mùi ở bãi rác ám vào trong tâm trí bạn, trong khứu giác của bạn đến mức nào. Rất khó để diễn tả".

Bộ phim tài liệu "Hướng đi của phế liệu nhựa nhập khẩu" đã phản ánh một "đường đi" vô cùng nhức nhối đối với rác thải nhựa nhập khẩu vào Việt Nam, từ những chuyến nhập khẩu phế liệu ở các nước "đổ" vào Việt Nam và len lỏi vào các công đoạn sản xuất đồ dùng tái chế cho người dân sử dụng, lại đến với những bãi rác, tiếp tục trở thành rác thải nhựa. "Đường đi" này là một vòng tròn khép kín, gây nên bao hậu quả đối với môi trường, sức khỏe của con người.

Sự kiện cũng mở ra cuộc thảo luận sâu rộng về cách tiếp cận thông minh và bền vững hơn trong việc nhập khẩu và tái chế phế liệu nhựa, đồng thời tăng cường quản lý và kiểm soát chặt chẽ hơn đối với quá trình nhập khẩu này.

Các chuyên gia kêu gọi sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm đảm bảo rằng việc nhập khẩu phế liệu nhựa sẽ được giảm dần và được thay thế bởi phế liệu nhựa trong nước. Đây thực sự là một bước quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và chia sẻ thông tin về vấn đề tái chế phế liệu nhựa, đồng thời khuyến khích hành động bền vững để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng toàn cầu./.